در این مقاله پلهای اطلاعاتی، شامل خدمات تحویل مدرک، انتقال از طریق پست تصویری سیستمهای تمام _ متن، نشر الکترونیکی، تله تکست، داده های دیداری، دیسکهای نوری، صفحه ویدئو، و ماشین ترجمه مورد مطالعه قرار گرفته و در هر قسمت به دقت به مسائل و امتیازات آن پدیده پرداخته شده است. بررسی پلهای اطلاعاتی، نشان می دهد که این تکنولوژی در ارائه برنامه‌ها و خدمات اطلاع رسانی، از توانایی سطح بالایی برخوردار است. اما، پذیرش واقعی پلهای اطلاعاتی در کشورهای جهان سوم، به عوامل گوناگون سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، علمی و فنی بستگی دارد. کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی، چنانچه بتوانند بر موانع اجتماعی و فنی موجود فائق آیند، از سویی برای دستیابی به اطلاعات، و از سوی دیگر جهت انتقال اطلاعات، قادر خواهند بود برنامه های جاری خود را با این پدیده انطباق دهند.
کی از مهم‌ترین تحولات اخیر در کتابخانهها افزایش دسترسی به ویرایشهای الکترونیکی مجلات منتشره توسط ناشران بزرگ است. دستیابی پیوسته، سریع و به صورت مجازی به متن کامل مقالات، بازنگری اساسی در مورد چگونگی فراهم‌آوری اطلاعات و خدمات کتابخانهها برای استفاده‌کنندگان را ضروری میسازد. سؤالاتی از قبیل این که آیا موجودیت فیزیکی کتابخانهها هنوز هم مورد نیاز است، آیا استفاده‌کنندگان نهایی به تنهایی قادرند امر جستجو و بازیابی اسناد و مدارک مورد نیاز خود را به انجام برسانند، چگونه میتوان خدمات سنتی و نوین را به صورت کارآیی با هم تلفیق و ترکیب نمود، و غیرآن مطرح هستند. بههرحال، در مورد مسائل فنی، مدلهای تجاری و زیرساختهای تحویل و تبادل اطلاعات بین دست اندرکاران سنتی سؤالاتی وجود دارد که هنوز پاسخی به آنها داده نشده است و یک اصل اساسی که کتابخانهها بتوانند براساس آن تصمیم مطمئنی درباره آینده خود بگیرند، وجود ندارد. با شناخت و بررسی جایگاه خدمات تهیه و تحویل مدرک در الگوی جدید، چنانچه تهیهکنندگان اطلاعات، قدر موقعیتها و فرصتهای جدید را بدانند، مطمئناً با توجه به دگرگونی اساسی و قابل توجهی که در وظایف آنها به وجود آمده است، خواهند توانست نقش بهتر و مفیدتری ایفا نمایند.
خدمات تحویل مدرک در ایران با استفاده از یک پرسشنامه شامل هشت سؤال بسته و دو سؤال باز که به مراکز امانت‌بین‌کتابخانه‌ای و خدمات تحویل مدرک ایران ارسال گردید، مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج این پژوهش، 5/57 درصد از کتابخانهها و مراکز اطلاع‌رسانی داخلی از خدمات تحویل مدرک خارج از کشور استفاده می‌نمایند و 5/97 درصد این مراکز هم در زمینه خدمات تحویل مدرک داخل کشور فعالیت می‌نمایند. 8/58 درصد از کتابخانهها و مراکز اطلاع‌رسانی داخلی استفاده‌کننده از خدمات تحویل مدرک خارج از کشور، از مرکز تهیه مدرک کتابخانه بریتانیا استفاده می‌نمایند. مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران هم با تهیه اطلاعات برای 39 درصد از کتابخانهها و مراکز اطلاع‌رسانی داخلی، بیشترین خدمات را در بین مراکز داخلی تحویل مدرک، ارائه می‌نماید. هنوز 7/42 درصد از کتابخانهها و مراکز اطلاع‌رسانی داخلی از پست برای جابه‌جایی مدارک استفاده می‌نمایند. از میان منابع اطلاعاتی مورد استفاده در خدمات تحویل مدرک، مقالات مجلات 3/61 درصد از درخواست‌ها را به خود اختصاص می‌دهند و بالأخره تنگناها و پیشنهادهای این مراکز در زمینه ارائه خدمات تحویل مدرک، مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفته است.
در این پژوهش به امکان‌سنجی خدمات تحویل مدرک در کتابخانه‌های تخصصی تهران پرداخته شده است. خدمات تحویل مدرک، تهیه نسخه چاپی یا الکترونیکی از منابع به منظور ارسال به اشخاص یا مؤسسات با اهداف انتفاعی یا غیرانتفاعی، با درنظر گرفتن حق مؤلف است. روش پژوهش، پیمایشی از نوع توصیفی و جامعه مورد پژوهش، یکصد و پنج کتابخانه تخصصی مستقر در شهر تهران است. امکانات مورد بررسی شامل تجهیزات دستی و ماشینی، نیروی انسانی متخصص و علاقه‌مند، بودجه کافی، و ... است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که 42/8% کتابخانه‌های تخصصی از وب‌سایت برای مکان‌یابی منابع موجود در کتابخانه استفاده می‌کنند. 43/5% کتابخانهها به مقاله‌نامه‌ها برای مکان‌یابی دستی منابع رجوع می‌کنند. 36/5% ارسال درخواست متقاضیان از طریق تلفن صورت می‌گیرد. 32/2% کتابخانهها به شکل حضوری به متقاضیان، مدرک ارائه می‌کنند. میزان آشنایی کتابداران با زبان انگلیسی14/3% و با فناوری اطلاعات 28/6% می‌باشد. 27/5% جامعه مورد مطالعه از کتابخانه ملی بریتانیا به‌عنوان مرکز تهیه مدارک خارجی استفاده می‌کنند. 32/5% کتابخانهها، عضویت در طرح‌های همکاری بین‌کتابخانه‌ای را برای رفع نیازهای اطلاعاتی کاربران مناسب می‌دانند. حداکثر مدت زمان پاسخگویی به درخواست‌های داخلی و خارجی کاربران، به ترتیب سه هفته و یک ماه اعلام شده است. 28/3% تقاضاهای متقاضیان از نوع کتاب می‌باشد. در 88/6% کتابخانه‌های تخصصی تهران، دوره‌های آموزشی برای کسب مهارت در زمینه تهیه و تحویل مدرک برای کتابداران و کارکنان کتابخانه برگزار نمی‌شود. 29/8% جامعه آماری، نبود تجهیزات کافی را مشکل اصلی در تهیه و تحویل مدرک بیان نموده‌اند. بنابراین یافته‌ها، خدمات تحویل مدرک در کتابخانه‌های تخصصی شهر تهران با توجه به‌امکانات موجود، در حد مطلوب نیست
در این مطالعه تأثیر دسترسی به پایگاه های اطلاعاتی بر خدمات تحویل مدرک در کتابخانه‌های دانشگاهی ایران در چارچوب عواملی شامل تعداد سفارشات در طول سال‌های مورد بررسی و روند این سفارشات، هزینه های صرف‌شده در هر دانشگاه و به‌طور کلی دانشگاه‌ها و گروه‌هایی که بیشترین سفارش را داشته‌‌اند، بررسی شده است. این پژوهش به روش پیمایشی و با مراجعه حضوری به بخش تامین مدرک کتابخانه دانشگاه‌ها و همچنین مصاحبه حضوری با کتابداران مسئول آن بخش انجام شده. جامعه آماری پژوهش حاضر به دانشگاه‌های شیراز، تهران و تربیت مدرس، و دانشکده‌های آنها محدود شده. یافته‌ها حاکی از آن است که میزان سفارش مقاله در دانشگاه‌های مختلف به جامعه مخاطبان، امکانات، میزان آشنایی دانشجویان و نحوه ارائه خدمات تحویل مدرک در آن دانشگاه وابسته است.