تاریخ جهان

نوع حکومت ها و نظام های اداره جوامع با حقوق انسان ها و در نتیجه حقوق و جایگاه زنان در طول تاریخ جهان، ارتباط مستقیم داشته است. زنان از ابتدا در پی بدست آوردن حقوق خود تلاش می کرده اند اما در پاره ای از زمان ها شکاف بین زنان و مردان کم بوده و حتی گاهی زن سالاری وجود داشته است. بتدریج رشد اقتصاد و توسعه مالکیت و انباشت کالا، تمرکز ثروت در دست عمدتاً مردان، گرایش به سمت تمرکز تصمیم گیری و سیاست گذاری را به همراه آورد و رفته رفته زنان را در جایگاهی نابرابر قرار داد به نحوی که برای تعدیل وضعیت موجود گاهی نیاز به تبعیض مثبت به نفع زنان است. گسترش توجه جهانی به حقوق بشر و دستاوردهای گوناگون همراه با حرکت های استعمار زدایی، پیشرفت زنان را تقویت کرده است. آثار این تحولات در کشورهای جهان اسلام نیز بازتاب یافته است.

کتاب «بازنگری تاریخ جهان» حاوی مجموعه مقالات مارشال هاجسن است که به بحث های اخیر در مورد تاریخ جهان و جایگاه اروپا در آن کمک می کند. کتاب مذکور در قالب سه بخش مجزا گردآوری شده است. مقالات بخش اول کتاب، جایگاه اروپا و مدرنیته را در تاریخ جهان مورد کنکاش قرار می دهد و طرفداران تفکر اروپامداری و مقوله چندفرهنگی را به چالش می کشد. در مقالات بخش دوم، هاجسن تلاش دارد تاریخ تمدن اسلامی را در چارچوب تاریخ جهان مورد بررسی قرار دهد. و در نهایت، مقالات بخش سوم این بحث را مطرح می نماید که در انتها، یک تاریخ وجود دارد و آن تاریخ جهان است و گزارشات تاریخی باید در چارچوب تاریخ جهان قرار بگیرد. نگارنده در نوشتار حاضر در راستای معرفی محتوای کتاب تاریخ جهان، بعد از بیان عناوین بخش های کتاب، محتوای مقالات مندرج در هر بخش را مورد مداقه قرار می دهد.

مقاله ی حاضر با عطف و نظرداشت به دیوان اشعار حافظ شیرازی، به چگونگی و میزان نگرش او به دانش تاریخ، موضوعات تاریخی، حوادث و شخصیّت های مرتبط و زیرمجموعه ی حوزه ی تاریخ، و نیز توضیح و تبیین نکات و معرّفی نقش نمادها و الگوهای ذکر شده مبتنی بر منابع و مآخذ تاریخی و ادبی می پردازد. یافته های پژوهش در این عرصه مبیّن و دلالت بر آن دارد که شاعر مورد بحث به تاریخ وطنی و دینی آشنا بوده و همین اشراف و اطّلاع موجب شده تا به دور از شرح و بیان تفصیلی رخداد ها و زندگی شخصّیت های تاریخی اعم از مثبت و منفی با بیانی کوتاه و زیبا پربارترین برداشت ها و معارف تاریخی را به مخاطب القا نماید. حافظ در گزینش نمادها و جریان های عبرت آموز به شاخه های مختلف تاریخ عنایت داشته است؛ لیکن بیشترین افراد مورد نظر او از تاریخ ایران دردوره های اساطیری و باستان و تاریخ انبیا برگزیده شده اند. تردید نمی توان داشت که یکی از رموز دلکشی و اثرگذاری شاعر و اشعارش در مخاطبان ایرانی و حتی غیر ایرانی همانا شناخت و درک صحیح از تاریخ، تاریخ نگری واقع گرا، گزینش و ارسال پیام با مفاهیم پر بار تاریخی بوده است.

یکی از ارکان مطالعات صفویه ، روابط خارجی دولت صفوی درعصر شکل گیری ارتباطات بین الملل است چه ارتباطی بین روابط فرهنگی ایران واروپا و تاریخ جهان و تاریخ شبه جزیره ایبری وجود دارد ؟ عملیات پژوهش بیان همین پرسش با اثبات این فرضیه است که روابط ایران و اروپاوجهان از پایان قرون وسطی ، تابعی از روابط ایران با پرتغال و اسپانیا بوده است.پژوهش از کتاب تاریخ تحلیلی آندلس ( 1389) و نگارش تاریخ جهان برا ساس تاریخ شبه جزیره ایبری ( اسپانیا و پرتغال )(1398) وارایه مقاله تاریخنگاری روابط ایران واروپا وتاریخ جهان براساس تاریخ ایبری وتاسیس دولت استشراقی پرتغال(8/2/1398)در دانشگاه اصفهان ،کنفرانس بین المللی مطالعات صفویه روابط فرهنگی است .مسئله این که دولت پرتغال و اسپتانیا از تجزیه شبه جزیره ایبری بوجود امدند و در روندی از فعالیت های شرق شناسی در شبه جزیره ایبری و هم زمان با سقوط نهایی آندلس اسلامی شکل گرفتند. کتاب تاریخ تحلیلی آندلس از آن با اصطلاح دولت استشراقی پرتغال یاد کرده است. این دونیمه شدن ایبری با حمایت دول صلیبی اروپایی در پایان قرون وسطی ،در واقع منجر به تقسیم جهان بین پرتغال و واسپانیابر مبنای تصمیم صلیبی پاپ در م1493/898ه شد . دو دولتی که روابط بین الملل را با طرح ارتباطات جهانی بر اساس مشروعیت تقسیم زمین بوسیله قدرت امپراطوری ایجاد کردند و تاریخ نگاری جهان بر محور روابط ایران و خلیج فارس و بویژه هرمز با ایبری و بر اساس باز پس گیری انذلس بوسیله دول صلیبی اروپا انجام گرفت. .این روابط سیاسی – نظامی و تجاری بر بنیان های فرهنگی و در جریانی گسترده از شرق شناسی که ازمدارس ترجمه و انتقال علوم شهرهای ایبری و بویژه طلیطله است و نتیجه زود آن تاسیس دولت استشراقی پرتغال بود دولتی که نوک قلم دور تازه تاریخ جهان است . منابع گذشته و بویژه چند منبع معاصر که به روابط ایران و اروپا به خصوص روابط فرهنگی آن ها در عصر صفویه پرداخته اند به این ساختار اساسی فرهنگی که از ایبری و از پرتغال و اسپانیا شروع شد و نقش آن در تعیین تاریخ جهان ونگارش تاریخ جهان بر اساس تحولات تاریخ در شبه جزیره ایبری توجه نکرده اند و فرضیه پژوهش این است که روابط ایران و اروپا متغیری مستقیم از روابط ایران و پرتغال عصر صفوی است. این فرضیه با توصیف جزیی آن در کتاب تاریخ تحلیلی آندلس آمده است و در کتاب نگارش تاریخ جهان بر اساس تاریخ ایبری و فروپاشی آن با ادله بیشتری تبیین وتدوین شده است ، روابط فرهنگی در شکل ده ها سفرنامه های فرهنگی که بسیاری از آن ها در زمان خودش به کاررفت ولی هنوز منتشر نشده است این مختصات نگاری جزئیات فرهنگی و سیاسی اجتماعی مردم ایران بویژه اصفهان وچند شهر بزرگ عصر صفوی زمینه اصلی روابط سیاسی و تعینات نظامی متعاقب آن ها از جمله سقوط صفویه گردید. انبوه سفرنامه های اروپایی ، پارادیمی از روابط فرهنگی بین ایران صفوی و اروپا تاست که،مختصات.و آناتومی شکل و رفتارایران صفوی ومردم آن به دقیقترین شکل کاربردی آن بویژه در سفرنامه چندین مجلدی شاردن تدوین و تنظیم و تشریح شده است،جزئیات مردم شناسی و تاریخ اجتماعی ایران در آن ها نمونه افزایش تولید تاریخ اجتماعی و محلی پیش ازاشغال و سقوط یک دولت شهر است که در مورد بیت المقدس وشهر های شامات واصفهان پیش از سقوط صورت گرفته است ورابطه تاریخ محلی وتصرف و سقوط را نشان داده است و پرده آخر روابط فرهنگی ایران و اروپا در زمینه هایی از شرق شناسی است که در قالب فرضیه تاریخ محلی و مقدمات امر سیاسی ذکر شده است، واقعیتی تاریخی که در حادثه پایانی وسرنوشت نهایی دولت صفویه به اثبات تاریخی خود رسید. از سقوط طلیطله و تاسیس مراکز شرق شناسی تا سقوط نهایی آنذلس چهارصد سال طول کشید و بین سقوط دولت –شهر اصفهان صفو ی تا سقوط ، چهارصد سال روابط فرهنگی است.فرضیه پژوهش نشان داده است که چهارصد سال از تاریخ جهان در قالب روابط ایبری با دولت صفویه نوشته شده است و عملکرد شرق شناسی در هر مکان وزمان و مردم و فرهنگ و آیین ممکن است یکسان باشد.