تاریخ انبیا

در جهان معاصر و در پی تجدید حیات اندیشة اسلامی، که یکی از دستاوردهای انقلاب مبارک اسلامی در ایران است، توجه به موضوع مهدویت در حکم عصارة کتاب خداوند و عترت پیامبر اکرم(ص) و قلة بعثت انبیای عظام(س) به طرز چشمگیری رو به افزایش است. این جریان به توجه به نشانه های ظهور در جامعة معاصر دامن زده است. تتبع در آیات و روایات مربوط به نشانه های ظهور و دورة آخرالزمان و تلاش برای استخراج راهبردهای اساسی شیعه در دوران غیبت و نزدیک به ظهور، رویکرد جدیدی را در مطالعات مربوط به مهدویت و آخرالزمان بنیان می نهد که می توان آن را «رویکرد راهبردی به مهدویت» نامید. با بررسی این گونه روایات و نشانه ها می توان شرایط آخرالزمان و دوران ظهور را این چنین تصویر کرد که حوادث در سطحی خرد و به شکل شورشی مقطعی یا انقلابی منطقه ای یا تغییر حکومتی سیاسی به وقوع نمی پیوندد. گسترة این اتفاقات جهانی است و عمق آن نیز به اندازه ای است که در تمام زوایای زندگی بشر نفوذ می کند و این معنا چیزی نیست جز یک زوال و انتقال تمدنی و برپایی یک تمدن جهانی الهی به دنبال آن. این رویکرد را در کنار رویکرد راهبردی می توان «رویکرد تمدنی به مهدویت» نامید. در گسترش این مفهوم و در بررسی متون و ادبیات تاریخ تمدن به این نکته برمی خوریم که هر کدام ایده ای را مفهوم محوری تحلیل تاریخ گرفته و تلاش کرده اند تا تاریخ تمدن های بشری را بر گرد آن تحلیل کنند. در این راستا و با رویکردی مهدوی می توان تلاش کرد تا ایدة «تقابل حق و باطل» در حکم مفهوم محوری، در نگرشی کاملاً متفاوت به تاریخ تمدن توضیح داده شود.

مقاله ی حاضر با عطف و نظرداشت به دیوان اشعار حافظ شیرازی، به چگونگی و میزان نگرش او به دانش تاریخ، موضوعات تاریخی، حوادث و شخصیّت های مرتبط و زیرمجموعه ی حوزه ی تاریخ، و نیز توضیح و تبیین نکات و معرّفی نقش نمادها و الگوهای ذکر شده مبتنی بر منابع و مآخذ تاریخی و ادبی می پردازد. یافته های پژوهش در این عرصه مبیّن و دلالت بر آن دارد که شاعر مورد بحث به تاریخ وطنی و دینی آشنا بوده و همین اشراف و اطّلاع موجب شده تا به دور از شرح و بیان تفصیلی رخداد ها و زندگی شخصّیت های تاریخی اعم از مثبت و منفی با بیانی کوتاه و زیبا پربارترین برداشت ها و معارف تاریخی را به مخاطب القا نماید. حافظ در گزینش نمادها و جریان های عبرت آموز به شاخه های مختلف تاریخ عنایت داشته است؛ لیکن بیشترین افراد مورد نظر او از تاریخ ایران دردوره های اساطیری و باستان و تاریخ انبیا برگزیده شده اند. تردید نمی توان داشت که یکی از رموز دلکشی و اثرگذاری شاعر و اشعارش در مخاطبان ایرانی و حتی غیر ایرانی همانا شناخت و درک صحیح از تاریخ، تاریخ نگری واقع گرا، گزینش و ارسال پیام با مفاهیم پر بار تاریخی بوده است.

بر خلاف نظرات مورخین و باستان شناسان که وقایع و فواصل تاریخ بشر را تقریبی و با ضرایبی از صدها و هزاران سال بیان می کنند، تاریخ بشر و خصوصاً تاریخ انبیاء بسیار دقیق است و بر اساس چارچوبی سهل و ممتنع با تاریخ اهل بیت هماهنگ شده و از اصول اعجاز عددی قرآن و روایات اهل بیت تبعیت می کند، مثلاً تولد پیامبر 95114 سال قمری بعد از هبوط آدم رخ داده است و طوفان نوح دقیقاً 7000 سال قمری قبل از شق القمر رخ داده و از هبوط آدم تا پایان خواب اصحاب کهف، 103103+1 سال قمری فاصله است. با تطبیق آیات قرآن و روایات اسلامی، روایات اهل کتاب و گزاره های تاریخی، دو قانون اساسی حاکم بر تاریخ بشر (و علی الخصوص بر تاریخ انبیا و اهل بیت) با نام قانون فاصله و قانون بقای عمر قابل استخراج است. در این قوانین فاصله وقایع و جمع عمرها، بر اساس ضرایبی از قرون قمری (100 ساله)، شمسی صحیح (103 ساله)، شمسی دقیق (103.0689 ساله) و عظیم (114 ساله) قابل بیان هستند. در صورت اعتبار این نظریه، بسیاری از ابهامات تاریخ بشر برطرف و صحت و سقم بسیاری از احادیث و روایات متناقض تاریخی مشخص خواهد شد و می توان به اسراری از تاریخ دست یافت که در هیچ گزاره تاریخی و روایی اعلام نشده و یا اینکه اعلام شده اما بر اثر تحریفات تعمدی از بین رفته اند.