نرم افزار رسا

هدف: دستنامه مارک ایران در ابتدا فقط شامل منابع چاپی تکنگاشتی و فاقد فرمت های خاص برای سایر منابع بود. بعد از آنکه این فرمـت برای سایر مـنابع کتابخانه ای گسترش یافت، پژوهشگر که در دوره مارک سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران شرکت داشت با مقایسه بین کاربرگه پیایندهای سازمان و فرمت ارائه شده در دستنامه یونیمارک متوجه کاستیهایی در برنامه رسا (که فرمت های مارک ایران را برای سایر منابع گسترش داده بود) شد. بنابراین، هدف خود از پژوهش خود را بررسی تطبیقی فرمت مارک ایران با دستنامه یونیمارک برای پیایندها و ارائه راه حل های پیشنهادی برای رفع نواقص موجود در کاربرگه سازمان قرار داد. روش: پژوهش حاضر به روش کتابخانه ای انجام شده است. جامعه پژوهش عبارت از فیلدها، نشانگرها و فیلدهای فرعی یونیمارک و مارک ایران است که تقسیم بندی و انواع آن ها، از دستنامه یونی مارک استخراج شد. 14 فیلد ویژه پیایندها نیز از متن دستنامه 2000 یونیمارک و روزآمدهای 4 و 5 دستنامه فوق استخراج و ترجمه شد. سپس فرمت پیشنهادی، با توجه به فیلدهای اختصاصی شناسایی شده به وسیله پژوهشگر و فیلدهای الزامی یونیمارک برای تمام منابع کتابخانه ای و فیلدهای عمومی، و در مطابقت با کاربرگه رسا (به منظور حصول اطمینان از اِعمال فیلدهای مورد نظر در کاربرگه سازمان) تهیه شد. این کاربرگه دارای 102 فیلد بود. یافته ها: یافته ها نشان داد که پنج فیلد (400 (فروست)، 411 (فروست های فرعی)، 225 (فروست)، 014 (شناسگر مقاله)، 073 (شماره بین المللی مقاله)) موجود در دستنامه یونیمارک در کاربرگه پیایندهای سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران وجود ندارد و میبایست به آن افزوده شود. همچنین یافته ها نشان داد که فیلدهای متعددی دچار تغییرات در عنوان، تعریف، چگونگی کاربرد و فیلدهای فرعی شده اند و فیلدهای متعدد دیگری به اشتباه ترجمه شده اند و میبایست اصلاح شوند. در نهایت کاربرگه ای پیشنهاد شده که از 102 فیلد آن، 14 فیلد، فیلدهای ویژه پیایندها، پنج فیلد، فیلدهای الزامی مارک، و 83 فیلد باقیمانده را فیلدهای عمومی تشکیل میدهند. اصالت/ ارزش: مجلات از مهم ترین منابع اطلاعاتی مورد نیاز محققان و مراجعان کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی است و کتابداران برای انتخاب، تهیه و آماده سازی آن ها و ارائه خدمات مناسب به وسیله آن ها تلاش زیادی مینمایند. ارزش اطلاعاتی مجلات به این دلیل است که معمولاً آخرین اخبار و نتایج پژوهش های علمی در این منابع منعکس می شوند. بنابراین ضروری است تا با سازماندهی درست و هماهنگ این منابع به اشاعه و دسترس پذیری آن ها همچون متون تکنگاشت چاپی توجه شود.

هدف: وضعیت فیلدهای رابطه ای در نرم افزار رسا و میزان کاربرد آنها در پیشینه های کتابشناختی فارسی بررسی شده است.. روش/رویکرد پژوهش: پیمایشی با استفاده از سیاهه وارسی محقق ساخته. یافته ها: علاوه بر تفاوت میان تعریف فیلدهای رابطه ای یونی مارک و نرم افزار رسا، در 21 درصد موارد از فیلدهای رابطه ای مورد نیاز برای پیشینه ها استفاده شده است. نتیجه گیری: میزان کاربرد فیلدهای رابطه ای در پیشینه های کتابشناختی فارسی پایین است. کاربرد مناسب فیلدهای رابطه ای یونی مارک، هم از نظر تعریف آنها در نرم افزار و هم استفاده برای نمایش روابط کتابشناختی، می تواند راهی برای برقراری پیوند میان پیشینه ها باشد.

هدف: پژوهش حاضر با هدف طراحی الگوی هستان نگاری فراداده ای پایان نامه ها با استفاده از SPAR (مجموعه هستان نگاری های طراحی شده به منظور انتشار و ارجاع دهی معنایی) برای بازنمون معنایی آن ها بوده است.روش : پژوهش از نوع کاربردی است و در آن از دو روش تحلیل محتوا و انطباق و ابزار پژوهش مشاهده و سیاهه وارسی، استفاده شده است. جامعه پژوهش تعداد 69 پایان نامه و رساله با موضوع سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، در سه پایگاه (سامانه منابع دیجیتال، نرم افزار رسا و پایگاه اطلاعات علمی ایران (گنج) هستند و فراداده های آن ها از طریق انطباق با یکدیگر، اصلاح و تکمیل شدند. از سوی دیگر، با تحلیل موجودیت های هر یک از هستان نگاری های SPAR و افزودن موجودیت های دیگر توسط پژوهشگر، سیاهه نهایی به تفکیک کلاس ها، روابط (ویژگی ها) و اعضا (نمونه ها) تشکیل و با ورود آن ها به نرم افزار Protégé نسخه 5/5، الگوی هستان نگاری فراداده ای آن ها ترسیم شد.یافته ها: بررسی ها کاستی هایی را در وجود چهار عنصر مهم فراداده ای (موضوع، راهنما، مشاور و چکیده) در رسا و کتابخانه دیجیتال مشخص کرد. در میان 18 هستان نگاری SPAR بیشترین موجودیت به ترتیب از FaBiO، FRAPO و CiTO انتخاب شد. همه موجودیت های BiDO، BiRO، C4O، Fivestar، FR، FRBR، PO، PRO، PSO و PWO برای پایان نامه ها مناسب تشخیص داده شد. 195 عضو از 6 هستان نگاری SPAR، 292 عضو با برچسب MdTDs از اطلاعات پایان نامه ها و ۱۰۰ عضو با برچسب SUNMdTDs توسط پژوهشگر انتخاب و وارد نرم افزار شد. سیاهه نهایی شامل 1558 موجودیت شد که به تفکیک کلاس، روابط (شیء، داده و توضیحی) و نمونه یا عضو به همراه توصیف و تعریف هر یک از موجودیت ها به بخش های مربوط در نرم افزار انتخابی با در نظر داشتن روابط سلسله مراتبی و تعیین قیود برای کلاس ها و تعیین دامنه و بُرد برای روابط یا ویژگی ها وارد شد. درنهایت گراف RDF با استفاده از پلاگین گرافیکی OntoGraf ترسیم و الگوی نهایی MdOntTDs تدوین شد. سه نوع فراداده جدید پیشنهاد شد: 1) موضوع: علاوه بر کلیدواژه های پایان نامه ها، موضوعات آن ها تا سه سطح دسته بندی و براساس رابطه hasSubject و isSubjectOf به پایان نامه ها متصل شد. 2) روش پژوهش، با خواندن چکیده و گاه متن هر پایان نامه استخراج شد و با استفاده از رابطه های hasMethod و usedIn به پایان نامه مربوط پیوند خورد. 3) مقاله های برگرفته از پایان نامه ها نیز تا جای ممکن جستجو و با رابطه hasJournalArticle و journalArticleOf به پایان نامه وصل شد.نتیجه گیری: الگوی حاصل در صورت پیاده سازی، می تواند بر موانع بازیابی مانند محدودیت جستجوی کلیدواژه ای، مشکل پیوند و اشتراک داده ها در وب و فقدان یکدستی داده ها فائق آید. در نرم افزار این پژوهش ارتباطات هر کلاس و نمونه های مربوط به آن به صورت شبکه ای سلسله مراتبی در قالب سه گانه های RDF به وضوح قابل رؤیت است و ارتباط میان موجودیت ها با افزایش نقاط دسترسی، جستجوهای معنایی عمیق تری را نوید می دهد. با تمام این ها در حال حاضر به سبب نبود یا کمبود اطلاعات برچسبی و پیوندی، استفاده بخشی از موجودیت های انتخاب شده در این مقاله مقدور نیست.