معماری سازمان

معماری سازمان رویکرد جامعی بشمار می‌رود که سعی دارد استراتژی‌های سازمانی را با معماری اطلاعات و معماری فرایندها پیوند دهد. مزایای معماری سازمان را می‌توان در سه کلمه "بهتر، سریع‌تر، و ارزان‌تر" تجمیع کرد. به سخن دیگر، معماری سازمانی در پی خلق سازمانی است که بتواند با هزینه کم‌تر به ارایه خدمات بهتر و سریع‌تر به مشتریان بپردازد. این مقاله ضمن تبیین مفهوم معماری سازمان سعی دارد به معرفی مدل‌های معروف در این خصوص پرداخته، و تفاوت‌های شرکت‌های تابعه شرکت‌های ملی پتروشیمی و شرکت ملی گاز را از نظر معماری سازمانی مورد توجه قرار دهد. معماری سازمانی را می‌توان تلاشی برای ایجاد چسبندگی بین تدوین و اجرای استراتژی به حساب آورد. معماری سازمان یک حرکت استراتژیک است که در ارتقای بهره وری سازمان نقش کلیدی دارد.

رضایت مشتری ضامن موفقیت سازمانها در محیط های رقابتی است . مشتریان زمانی رضایت خواهند داشت که سازمان نیازهای آنها را بشناسد ، خود را متعهد بداند که نظرگاههای آنان را بداند ، و کارکنانی داشته باشد که رضایت مشتری را در زمره اهداف اصلی خود قرار دهند . معماری سازمان دولت در پی تجدید ساختمان بخش دولتی است تا از این رهگذر چنان دولتی پدید آورد که در همه ابعاد خود اثر بخش و کارآمد ظاهر شود . بدون شک در چنین ساختار نوین دولتی نه تنها تکریم ارباب رجوع مد نظر قرار می گیرد ، بلکه فراتر از انتظارات ارباب رجوع دنبال خواهد شد .

مدیران با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات تلاش می کنند به طور بنیادی هدف، شکل و اقدامات مدیریتی را تغییر دهند و در این راستا با چالش ها و فرصت های توسعه آتی فناوری اطلاعات و ارتباطات روبه رو هستند. نخستین چالش، غلبه بر قلمرو محدود برخورد با فناوری اطلاعات و ارتباطات در حال حاضر است، چالش دوم، چگونگی مقابله با مسائل ناشی از پیچیدگی است که قابلیت کنترل و مدیریت سازمان را به عنوان یک سیستم، محدود می کند. چالش سوم با مسئله پیچیدگی پیوند دارد و موضوعات بنیادی پایداری و قابلیت زیستن را تشریح می کند. در پی چالش سوم، چالش چهارمی پیش می آید که شناسایی حالت های بقا برای سیستم ها است و همچنین معماری های سیستم پویایی که پدیدار می شود و در برابر تغییرات محیطی که در آن زندگی می کند، تاب آور است.

برنامه ریزی استراتژیک به مفهوم برنامه ریزی آینده یک سازمان است، یعنی جهتی که سازمان می خواهد در آن جهت حرکت کند و برنامه ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات برای هر سازمان، سندی است که معماری اطلاعات سازمان را در پرتو ملاحظات استراتژیک مانند: ماموریت، اهداف و اولویت های سازمان تعیین کرده و برنامه اجرایی لازم برای دستیابی به سیستم ها و پایگاه های اطلاعاتی را در سطح سازمان تعیین می کند. برنامه های استراتژیک در محیط متغیر و پویای امروزی تاثیر به سزایی در موفقیت های سازمانهای دولتی داشته است. برنامه ریزی استرتژیک فناوری اطلاعات منشور و برنامه کلان سازمان در زمینه سیستم های اطلاعاتی و به طور کلی، فناوری اطلاعات است. با توجه به نفوذ قابل توجه فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی در کلیه سطوح و حوزه های جامعه و پیاده سازی پروژه های مختلف فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی در سازمانی، به شدت احساس می شود. به عبارتی دیگر، مدیریت استراتژیک فناوری اطلاعات بازتاب و برنامه کلان سازمان در زمینه سیستم های اطلاعاتی و به طور کلی فناوری اطلاعات است.

معماری سازمان ها و نهادها پدیده ای به منظور توسعه سازمانی و پویایی سازمان با ایده های گروهی است که هدف فراگیر آن اغلب مدیریت پیچیدگی سازمانی، چینش و پیاده سازی استراتژی های کسب و کار و تسهیل تغییرات سریع به منظور حفظ مزیت های کسب و کار و فنون است. معماری در صورتی نیاز است که یکی از شرایط بزرگ بودن، پیچیدگی، انعطاف پذیری، تولید سفارشی (مأموریت) یا طول عمر زیاد در سیستم های مرتبط مد نظر یک سازمان یا نهاد وجود داشته باشد. به کارگیری «معماری سازمان» در پاسخ به این تغییراتِ مسیر، جهت و رویکردی را پیش می گیرد که به آن «رویکرد معماری سازمانی» می گویند که دید مشترک همه ذی نفعان و توسعه دهندگان در توسعه و تولید سیستم را در نظر می گیرد و دنبال می کند. تعریف رویکرد معماری سازمانی در تمامی متون و منابع همواره با چالش مواجه بوده است و هیچ گاه تعریف منحصر به فرد و دقیقی که با سایر مبانی معماری سازمانی تداخل نداشته باشد، برای آن ارائه نشده است. در این مقاله با استفاده از تجربیات قبلی و مطالعه روی نظریات و مؤلفه های اصطکاک سازمان ها، تعریفی منحصر به فرد و دقیق برای «رویکرد معماری سازمانی» ارائه و سپس به رویکرد معماری آینده سازمان ناجا اشاره ای مختصر می شود.

مقدمه و اهداف: همکاری سازمانی به عنوان ابزاری پدیدار می شود که به اعضای شبکه همکاری اجازه می دهد تا بر اساس اطلاعات به اشتراک گذاشته شده و تبادل های دوطرفه، تصمیم گیری کنند. هماهنگی و همگام سازی فعالیت ها با هدف جلب رضایت بازار و افزایش سود مشترک را موجب می شود. شبکه های همکاری از سازمان هایی تشکیل می شوند که تمایل قبلی برای همکاری با یکدیگر را دارند تا با استفاده از فناوری اطلاعات و از طریق تصمیم گیری مشترک و مشارکت مؤثر به منافع مشترک خود دست یابند. هدف از این پژوهش، بررسی شبکه ها (CNs) و فرآیند همکاری است که به آن ها امکان افزایش تعامل در محیط را می دهد. این ابزارهای جدید مبتنی بر معماری سازمانی (EA) ات. از طرفی سازمان هایی که به قصد کسب مزیت رقابتی و مقابله با پیچیدگی های محیطی اقدام به همکاری با دیگر سازمان ها می کنند، هر یک معماری سازمانی منحصر به خود را دارند. بررسی تأثیر این معماری سازمانی بر معماری شبکه همکاری سازمان ها، مدنظر این پژوهش است. در این راستا با بررسی مبانی نظری و با استفاده از روش مدل سازی ساختاری تفسیری (ISM) به تدوین چارچوبی برای برسی تأثیر معماری فناوری اطلاعات سازمان بر معماری همکاری بین سازمانی پرداخته شده است. نتایج این پژوهش مبین 5 بُعد معماری سازمان و 6 بٌعد معماری همکاری میان سازمانی و چگونگی سطح بندی و ارتباط میان آن ها در قالب یک مدل نهایی است. بینشی که این چارچوب به سازمان ها ارائه می کند، می تواند در طراحی بهتر معماری سازمان برای برخورداری از یک همکاری مؤثر و مزایای حاصل از آن مفید باشد. معماری سازمانی یک فرآیند مستمر پس از آغاز است. استقرار چنین فرآیندی شامل تعامل با ابعاد مختلف سازمان است؛ بنابراین ابعاد فرهنگی، انسانی، فنی، ساختاری، رویدادی و غیره در سرتاسر سازمان، مسائل اساسی در اجرای موفقیت آمیز معماری سازمانی هستند. با توجه به اینکه اجرای معماری سازمانی پرهزینه و گران است، پیاده سازی ضعیف آن مشکلات متعددی را برای سازمان فراهم می کند.یافته ها: در موضوع فناوری اطلاعات مشترک ابعاد حقوقی، استانداردها، خطوط راهنمای کنترلی، چارچوب های زمانی و صورت وضعیت ها تقویت و به طور دقیق مشخص می شود. بررسی و تحلیل MICMAC نشان داد که مؤلفه های مدل محتوایی (توصیف مفهومی) معماری سازمان، مدل منطقی (توصیف سیستمی) معماری سازمان و استراتژی های کسب و کار همکاری بیشترین میزان نفوذ را بر دیگر مؤلفه ها دارند و جو مؤلفه های کلیدی در شکل گیری فرآیند همکاری محسوب می شوند. سایر مؤلفه های مورد بررسی از قدرت نفوذ و وابستگی بالایی برخوردار هستند و در ناحیه پیوندی قرار می گیرند. این مؤلفه ها دارای ارتباط دو طرفه با یکدیگر هستند. با توجه به نتایج پژوهش، پیشنهادهای زیر ارائه شد: نتایج پژوهش نشان می دهد فناوری نقش بسیار مهمی در توسعه همکاری بین سازمانی دارد؛ بنابراین پیشنهاد می شود سازمان ها نسبت به طراحی سیستم های اطلاعاتی بین سازمانی اقدام کنند. در میان عوامل سطح 1 دانش همکاری عامل اثرگذاری بر همکاری بین سازمانی است بر همین اساس در معماری سازمانی پیش بینی سازوکارهای تولید، کسب و به کارگیری دانش باید صورت پذیرد. طراحی و استقرار فرآیندهای مشخص برای همکاری بین سازمانی ضرورتی است که در طراحی معماری سازمانی باید بین سازمان ها لحاظ شود.