اشاعه فناوری

نقش فنّاوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) در تحول جوامع و پشتیبانی از سایر بخش ها غیرقابل انکار است و سیاستگذاران کشور سعی در تدوین خط مشی های پیشرو و اثرگذار برای آن دارند. با توجه به مشکلات ناشی از تعمیم راهکارهای دیگر کشورها، شناخت مشکلات و چالش های این حوزه می تواند در ترسیم افق برنامه ریزی و تعیین نیازها مفید باشد. این پژوهش، با نظرسنجی از خبرگان توسعه این حوزه شامل متخصصان دانشگاهی و مدیران باتجربه، به شناسایی نحوه خط مشی گذاری دولت برای توسعه این بخش، اولویت بندی حوزه های آن، و تبیین نقش آنها در توسعه این فنّاوری پرداخته است. مطابق نتایج، دولت به عنوان متولی اصلی توسعه، باید انواع متنوعی از خط مشی ها را تدوین و اجرا نماید. این خط مشی ها که برپایه توسعه متأخر شکل گرفته اند، باید اصلاح قوانین و مقررات را هدف قرار دهند.

اشاعه فناوری، یکی از مهمترین اهداف نظام های نوآوری به ویژه در کشورهای در حال توسعه و البته به همان اندازه از مساله های دشوار پیش روی سیاست گذاران است. یکی از بخش هایی که بطور جدی با مساله اشاعه فناوری مواجه شده، بخش انرژی های تجدیدپذیر است. در سال های اخیر حمایت از گسترش استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در ایران مورد تاکید قرار گرفته است. از این رو مقاله حاضر به مطالعه اشاعه فناوری های انرژی تجدیدپذیر پرداخته است. برای این منظور، با توجه به وجود محتوای اطلاعاتی غنی در اسناد مطالعاتی و از طرفی پراکنده بودن جنبه های مورد مطالعه و دیدگاه های مختلف تحلیلی، سعی شد متون معتبر و مرتبط شناسایی و با استفاده از روش نظریه سازی بنیادی مورد تحلیل و مدل سازی قرار گیرند. نتایج پژوهش، الگویی را آشکار کرد که نشان دهنده وجود 4 دسته عوامل اصلی است فشار علم، کشش تقاضا، جذابیت سرمایه گذاری، و چارچوبی و زیرساختی.

ظهور اقتصادهای مبتنی بر دانش، فضای رقابت را در عرصه جهانی به شدت گسترش داده و تغییر و تحولات خاصی را در محیط اقتصادی-اجتماعی منطقه در پی داشته است. در این رابطه کشورهای در حال توسعه، ناچار به اتخاذ سیاست های مناسب علوم و تکنولوژی هستند تا بتوانند پاسخ مناسب و موثری به تغییرات بین المللی بدهند. نتایج این مباحثات و مذاکرات به صورت مجموعه ای از طرح های راهبردی درآمده است که یکی از آنها طرح نظام توسعه فناوری کشور است که گزارش فاز مطالعات اجمالی آن تدوین شده است. بخش اول این مجموعه به وضعیت کلی علوم و فناوری در جهان و ایران اختصاص دارد و در بخش های بعدی، تعاریف و مفاهیم مربوط به نظام توسعه فناوری، مولفه های نظام، اعم از مولفه های پشتیبانی سخت افزاری، نرم افزاری و مولفه مدیریت عالیه نظام آمده است. در ادامه تعدادی از مولفه های مهم پشتیبانی نرم افزاری شامل نهادها، محیط حقوقی، منابع انسانی و منابع مالی نیز توصیح داده شده است. در پایان گزارش دو سند ساختاری و محتوایی که نتیجه مطالعات گزارش می باشند، تدوین گردیده است. سند ساختاری نظام توسعه فناوری حاوی مطالبی پیرامون مشخصات نظام توسعه فناوری کشور، تعاریف پایه، عوامل و مولفه های پشتیبانی نظام، مدیریت عالیه نظام توسعه فناوری، اصول ناظر بر نظام و ویژگی های اساسی آن می باشد. رسالت، ماموریت و تقسیم کار ملی، طراحی کلان نظام و ساختار آن و سپس راهبردها و الزامات حقوقی در ادامه سند ساختاری تعیین شده است. سند محتوایی نظام توسعه فناوری حاوی مطالبی پیرامون موضوعات چالش های جهانی از جنبه های توسعه فناوری، ارزیابی کیفی توسعه فناوری، شاخص های اصلی توسعه فناوری، وضعیت موجود شاخص ها، جهت های استراتژیک و سیاست ای کلان توسعه فناوری و همچنین برنامه ای کلان چند سال آینده نظام توسعه فناوری کشور می اشد.