شمارش قاعده مند

باوری در جامعه ی ما وجود دارد که اگر دختران زود ازدواج کنند، چون تحصیلات خود را به پایان نرسانده اند، شغل خوبی به دست نخواهند آورد. این تحقیق در پی پاسخ به این سؤال است که این باور تا چه اندازه واقعی است؟ آیا واقعاً دختران با به تأخیر انداختن ازدواج خود آینده ی شغلی خوبی خواهند داشت؟ آیا قطعیت این باور تا آن اندازه است که بتوان گفت این یک گزاره ی عام و جهان شمول است که در همه ی شرایط و حالت ها مصداق دارد؟ برای پاسخ به این سؤال، تحقیقات تجربی انجام شده در کشورهای مختلف درباره ی تأثیر سن ازدواج در موفقیت شغلی زنان (درآمد، امکان اشتغال و موقعیت شغلی) با استفاده از روش «شمارش قاعده مند» بررسی شدند. نتایج نشان داد، علیرغم آنکه برخی تحقیقات میان سن ازدواج و موفقیت شغلی زنان رابطه ی مثبت را گزارش داده اند، اما بسیاری تحقیقات دیگر چگونگی رابطه میان این دو متغیر را به ساختار اقتصادی- اجتماعی جامعه و نیز دوره ی زندگی خانوادگی زن منوط دانسته اند. از سوی دیگر تحقیقاتی که افزایش سن ازدواج را با موفقیت شغلی زنان همراه دانسته اند، عوامل واسطی برای این رابطه برشمرده اند که تغییر این عوامل از طریق سیاست گذاری کلان اقتصادی- اجتماعی ممکن است؛ لذا اصل رابطه ی میان سن ازدواج و موفقیت شغلی تغییرپذیر است.

از جمله نگرانی ها پیرامون سیاست افزایش باروری در ایران، آینده شغلی نسلی است که به دنیا خواهد آمد. باور عمومی این است که با افزایش زادوولد، نسلی که جمعیت آن بیش از نسل های گذشته است، در آینده دچار معضل بی کاری خواهد شد. پرسش پژوهش آن است که آیا واقعاً اگر جمعیت یک نسل بیش تر باشد، هنگامی که به سن اشتغال می رسند، بی کاری در میان آن ها بیش تر از نسل های قبلی است؟ آیا این یک گزاره عام و جهان شمول است؟ برای پاسخ به سؤال، تحقیقات تجربی پیرامون جمعیت نسل و بی کاری در همان نسل را در کشورهای مختلف مورد بررسی قرار داده و روی آن ها با استفاده از روش شمارش قاعده مند تحلیل انجام شد. تحقیقات موردیِ کشورهای مختلف نتایج متنوعی را نشان می دهد، به گونه ای که نمی توان گفت گزاره فوق قاعده ای عام است. همچنین تحقیقات آماری روی کل کشورهای جهان درباره رابطه جمعیت نسل و بی کاری نیز هیچ گونه رابطه معناداری میان این دو متغیر نشان نمی دهد و یافته تحقیقات موردی را تأیید می کند. آنچه در تبیین این یافته بدست آمد آن است که رابطه جمعیت نسل و بی کاری تحت تأثیر عوامل سومی است که وضعیت آن ها در کشورهای مختلف متفاوت است؛ از جمله انعطاف پذیری نهاد بازار کار، آموزش و کارایی فرایند تطبیق میان موقعیت شغلی و افراد جویای شغل. وجود عوامل واسط، به سیاست گذاران نشان می دهد که با افزایش جمعیت جوان در یک کشور، از طریق برنامه ریزی پیرامون این متغیرها، نه تنها ممکن است بی کاری افزایش پیدا نکند، بلکه امکان کاهش آن نیز وجود دارد.

امروزه، در باورهای عمومی جامعه ی ایرانی این تصور شکل گرفته است که زندگی راحت و بی دردسر یعنی زندگی بدون فرزند یا حداکثر یک فرزند. آیا این باور عمومی در واقعیت نیز صحیح است؟ آیا واقعاً کسانی که فرزند کمتر دارند، نسبت به کسانی که فرزند بیشتر دارند یا کسانی که فرزند ندارند نسبت به کسانی که فرزند دارند، رضایت و احساس خوشبختی بیشتری دارند؟ برای پاسخ به این پرسش 44 پژوهش تجربی در کشورهای مختلف از طریق روش «شمارش قاعده مند» تحلیل شده اند. بررسی تحقیقات نشان می دهد نتایج تحقیقات بسیار متنوع و متفاوت است و نمی توان یک گزاره ی کلی و مطلق در این باره گفت؛ به ویژه آنکه این رابطه معلول عوامل واسط همچون دوره ی زندگی، نوع تأهل، نظام اقتصادی-اجتماعی و ... است. اما تعداد تحقیقاتی که میان اصل وجود یا تعداد فرزند و رضایت زندگی رابطه ی منفی نشان می دهند، کمتر است. در تحقیقاتی که رابطه ی منفی یا خنثی نشان می دهند، انواع خانواده ها مانند زنانی که فرزند نامشروع دارند نیز درنظر گرفته شده است. اگر تنها خانواده های معمولی (با حضور پدر و مادر و فرزندان) درنظر گرفته شود، رابطه مثبت است و حتی با افزایش تعداد فرزند، رضایت از زندگی بیشتر می شود. همچنین نظام اقتصادی- رفاهی و سیاست های حمایت از والدین کاملاً می تواند رابطه ی تعداد فرزند و رضایت زندگی والدین را تحت تأثیر قرار دهد.