پژوهش های نثر و نظم فارسی

یکی از مفاهیم نقد نو- که ریشه در تفکّرات باستانی و اساطیری بشر دارد- تقابل های دوگانه است که اساس تفکّر فلسفی- علمی مغرب زمین را تشکیل می دهد. این اصطلاح از مفاهیم بنیادین ساختارگرایان و در رأس آن ها فردینان دو سوسور است. طرح مسأله ی تقابل و نشان دادن روابط متقابل در متون، علاوه برمعرّفی ساختار، می تواند متضمن فوایدی چون درک معانی متون، بر اساس همین تقابل ها وقرینه سازی ها باشد. برهمین اساس، قصاید خاقانی، بررسی شده و این دریافت حاصل گردیده است که تقابل، یکی از ویژگی های سبکی خاقانی و از مهمترین ابزارهای مضمون سازی اوست. نگارندگان، با مطالعه ی 400 بیت و بررسی تقابل های موجود، دریافته اند که در این 400 نمونه، 185 بیت دارای تقابل اند و با دسته بندی آن ها به نتایج زیر رسیده اند: انواع تقابل ها درشعرخاقانی؛ تقابل های لفظی یا واژگانی 89 مورد، تقابل های تلمیحی 34 مورد، تقابل های مفهومی30 مورد، تقابل های دستوری12 مورد، تقابل های عددی11 مورد و تقابل های حروفی 6 مورد 1. توجّه به این نکته می تواند در گشودن گره های ناگشوده و در یافتن دشواری های سخن سراینده ی شروانی، سودمند واقع شود. دراین مقاله ، ابتدا نظری اجمالی به ساختگرایی و ساختگرایان به ویژه فردینان دو سوسور شده و سپس تقابل های موجود در شعر خاقانی مورد بررسی و تحلیل قرارگرفته است.