مطالعات کارورزی در تربیت معلم

فرض اساسی نظریه ساخت وساز گرایی، این است که دانش و یادگیری ماهیت بناشدنی دارند. در این دیدگاه، روش پژوهش روایی، شیوه تولید دانش از امور غایب است و به فرد کمک می کند پیچیدگی های زندگی خود و دیگران را درک کند. تربیت معلم بر اساس اسناد تحولی، فرآیند تعاملی زمینه ساز تکوین و تعالی پیوسته هویت حرفه ای معلمان بر اساس نظام معیار اسلامی است. این فرآیند مبتنی بر برنامه درسی یکپارچه شایستگی محور، معطوف به فراهم نمودن فرصت های مناسب جهت کسب و ارتقای شایستگی های عام، مشترک و تخصصی موردنیاز دانشجو معلمان برای درک و اصلاح مداوم موقعیت خود و متر بیان در نظام تربیت رسمی و عمومی می باشد. حلقه اتصال دو عنصر اساسی و بنیادین هویت معلمی؛ یعنی وحدت یافتگی و پویائی با رویکرد تلفیقی تمامی دروس، با تمرکز بر یک فرصت بی مانند همچون کارورزی پیگیری می شود که از نگاه برنامه ریزان دانشگاه فرهنگیان، پیونددهنده آموزش های متنوع و متعدد و منفکی است که در دروس مختلف به دانشجو معلمان عرضه می شود.  در این نوشتار برای فهم منسجم تر از آموزش کارورزی مبتنی برساخت و ساز گرایی بر مبنای زمینه ی نظریه این رویکرد، هفت مقوله: آرمان های تربیتی، تلقی نسبت به فرآیند یادگیری، یادگیرنده، فرآیند آموزش، محیط یادگیری، نقش معلم و چگونگی ارزشیابی آموخته ها موردتوجه قرار گرفت. یافته ها نشان داد که در کارورزی جدید، تفاوت هایی از حیث مقاصد و منطق کار، نظریه های پشتیبان، روش ها و فرصت های یادگیری و تجربه آموزی با آنچه در کارورزی گذشته تربیت معلم دنبال می شد، وجود دارد.

این مطالعه با بررسی برنامه کارورزی موسسه ملی آموزش تربیت معلم برای قرن بیست و یکم در کشور سنگاپور میزان و نحوه هماهنگی این برنامه با برنامه های تربیت معلم این کشور را مورد کنکاش قرار می دهد. این مطالعه به روش توصیفی و کیفی انجام گرفته است. یافته ها نشان می دهد که هماهنگی میان موسسه ملی آموزش، مدارس وابسته و وزارت آموزش وپرورش ستون موفقیت برنامه کارورزی کشور سنگاپور است. همچنین پیوست مستمر دانشجو معلمان با مدرسه و کلاس درس در طول دوره کارشناسی، دیپلم تخصصی تربیت بدنی و هنر به صورت دوره های کوتاه مدت و برنامه ریزی شده حفظ می شود. نگرش دانشجو معلمان به حرفه معلمی و توانمندی مدیریت و شناخت وظایف معلمی در طول برنامه کارورزی بر ای هر فرد انجام می شود و نتایج در پوشه کار هر دانشجو معلم ثبت می شود. در پایان دوره های کارورزی پوشه کار بررسی می شود و بازخوردهای اصلاحی در اختیار دانشجو معلمان قرار می گیرد. دانشجو معلمان در شرف دانش آموختگی پس از دریافت بازخوردها می توانند از نقاط ضعف و قوت خودآگاهی یافته و در جهت بهتر شدن گام بردارند. موسسه ملی آموزش با ارائه مدل کارورزی تربیت معلم برای قرن بیست و یکم توانسته است موفقیت های بسیاری درزمینهٔ آموزش و تربیت معلم کسب نماید.

این پژوهش، به دنبال مطالعه اسناد مرتبط با دانشگاه فرهنگیان در حوزه کارورزی بوده است. برای تحقق این هدف، با استفاده از روش تحلیلی و انتقادی اسنادی نظیر؛« سند تحول بنیادین آموزش وپرورش»،«اساسنامه دانشگاه فرهنگیان»،« برنامه درسی تربیت معلم» و «سرفصل های مصوب کارورزی در دانشگاه فرهنگیان» موردبررسی قرارگرفته است. نتایج پژوهش حاکی است که در همه این اسناد درس کارورزی نقش محوری در برنامه های درسی دانشگاه فرهنگیان دارد. لزوم توجه به درس کارورزی و اهمیت آن در کسب شایستگی های حرفه ای و تخصصی دانشجو-معلمان از نکات قابل در همه این اسناد است. نتیجه پژوهش نشان داد که در اسناد بالادستی برای هریک از ارکان تأثیرگذار در کارورزی وظیفه و نقشی مشخص شده است. در این برنامه معلم راهنما (در عرصه عمل) به عنوان کسی که دارای تجربه آموزش موضوعی است با کمک استاد راهنمای آموزشی که اصولاً دارای تخصص در دانش تربیتی و همین طور استاد راهنمای رشته ای در عرصه نظر که اصولاً دارای تخصص در دانش رشته ای است به هدایت دانشجو معلم در کارورزی می پردازند. درمجموع می توان گفت درس کارورزی به عنوان شایستگی های معطوف به عمل تربیتی موضوعی با چالش هایی همچون؛ عدم اعتقاد و باور نسبت به جایگاه این درس در توانمند کردن و حرفه ای عمل کردن دانشجو معلمان از یک سو و عدم پیروی از مبنای فلسفی منسجم و مستحکم از سوی دیگر مواجه است. لذا از مسئولین دانشگاه و دست اندرکاران انتظار می رود مطابق با اسناد بالادستی و منطبق با اهداف و بر اساس راهکارهای ارائه شده نسبت به درس کارورزی اهتمام بورزند.

امروزه علی رغم ایجاد تغییرات عمیق فرهنگی و تغییر در شیوه های زندگی، بسیاری از افراد در رویارویی با مسائل زندگی فاقد توانایی های لازم و اساسی هستند و همین امر آنان را در مواجه با مسائل و مشکلات زندگی روزمره و مقتضیات آن آسیب پذیر نموده است. مهارت های زندگی، مهارت هایی هستند که برای افزایش توانایی های روانی – اجتماعی افراد آموزش داده می شوند و فرد را قادر می سازند که به طور مؤثر با مقتضیات و کشمکش های زندگی روبه رو شود.هدف پژوهش حاضر نیز بررسی میزان توجه کتاب مطالعات اجتماعی پنجم ابتدایی به مؤلفه های مهارت زندگی هست.از روش تحلیل محتوای کمی آنتروپی شان برای تحلیل محتوای کتاب استفاده گردیده است. نتایج پژوهش نشان داد که به تمامی مؤلفه های  مهارت زندگی در کتاب تعلیمات اجتماعی توجه گردیده است .از بین این مؤلفه ها ،بیش ترین مقدار مربوط به مهارت تفکر خلاق (17.7 درصد) و با ضریب اهمیت 0.504و کم ترین مقدار مربوط به مهارت تصمیم گیری (404درصد )  و ضریب اهمیت 0.052می باشد. بنابراین لازم است تدابیری جهت پرورش مؤلفه هایی با فراوانی پایین در دانش آموزان اندیشه شود.

تحقیق حاضر به بررسی محتوا و نحوه یادگیری درس کارورزی دانشگاه فرهنگیان پردیس علامه طباطبایی اردبیل از دیدگاه دانشجو معلمان و اساتید پرداخته است. روش پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی می باشد. نمونه ی آماری دانشجویان به تعداد 103 نفر به شیوه ی نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شد و نمونه ی آماری اساتید به روش تصادفی ساده و به تعداد 11 نفر انتخاب شد. به منظور گردآوری داده ها از دو پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. روش آماری مورداستفاده در این پژوهش آزمون تی است. نتایج آماری نشان می دهد که بین عناصر محتوا و نحوه یادگیری درس کارورزی از دیدگاه اساتید و دانشجویان تفاوت معناداری وجود دارد. لذا با 095/0 اطمینان می توان گفت بین میانگین نمرات دو گروه دانشجویان با اساتید تفاوت معناداری وجود دارد. همچنین با توجه به نمرات تفاوت میانگین ها، در کل امتیاز کل اساتید از دانشجویان بیشتر است.

کارورزی حلقه پیوند همه چیز در تربیت معلم و اقدام پژوهی ابزاری برای تفکر و بهبود حین عمل است. کلاس درس خط مقدم جبهه تعلیم و تربیت است و تحقق رسالت آموزش توسط معلم باوجود مدیریت کلاسی مطلوب امکان پذیر است. این پژوهش در کارورزی، به روش اقدام پژوهی، باهدف بررسی و بهبود مدیریت کلاس برای رسیدن به اهداف یاددهی-یادگیری انجام شد. کارورز دانشگاه فرهنگیان، (تسهیل کننده درجه دوم) مشاهدات 20 جلسه کارورزی شامل 80 ساعت تعامل و ارتباط معلم و شاگردان در کلاس دوم ابتدایی، در محیط حقیقی و مجازی را به صورت دقیق و نکته سنج و با رعایت حقوق و محرمانه بودن اطلاعات که منجر به ترسیم نیم رخ کلاس شد را روایت کرد. این پژوهش شامل زنجیره ای از چرخه مارپیچی شناسایی و تبیین مسئله، برنامه ریزی و طراحی فعالیت ها، عمل، مشاهده، تفکر و بازطراحی مجدد به قصد حل مسئله انجام شد. یافته ها نشان داد، در فضای حقیقی و مجازی با اجرای روش ها و راهکارها ی متناسب، می توان کلاس را به نحو مطلوب مدیریت کرد.

 باوجود توصیفات ایده آل از کارورزی، به عنوان حلقه اتصال علم و عمل معلمی و علی رغم انتظارات به حق از اثربخشی واحدهای کارورزی، این زمینه از آموزش حرفه ای، از آسیب هایی رنج برده و اجرای بهینه این مرحله از تحصیل دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان با مسائل و مشکلاتی همراه است. مطالعه حاضر باهدف آسیب شناسی کارورزی از دیدگاه دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان آذربایجان شرقی صورت گرفته است. در این راستا، برای جمع آوری داده های تحقیق، پس از برگزاری یک جلسه توجیهی در موردپژوهش، 31 نفر از کارورزان دانشگاه فرهنگیان آذربایجان شرقی در سال تحصیلی 98-97 به عنوان نمونه های در دسترس، طی یک نظرسنجی باز پاسخ، درباره مسائل و مشکلات مربوط به کارورزی یک تا چهار نظرات خود را به صورت کتبی ارائه دادند؛ با توجه به جواب های حاصله، آسیب ها و مشکلات مربوط به کارورزی بر اساس منشأ و عوامل ایجادکننده، در پنج حوزه دسته بندی شد؛ تحلیل محتوا، کدگذاری و تعیین مضمون برای داده ها نشان داد که از دیدگاه کارورزان، متداول ترین آسیب های کارورزی به ترتیب فراوانی، در پنج مضمون زیر دسته بندی می شوند: الف) مدیران مدارس مجری، عوامل مدرسه و معلمان راهنما؛ ب) برنامه ریزی آموزشی و رویه های گزارش محور؛ ج) اساتید راهنما؛ د) موقعیت مکانی و اجتماعی مدرسه؛ ر) دانشجو معلمان.