حمید آریان

حمید آریان

مدرک تحصیلی: دانشیار مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره
پست الکترونیکی: Aryan@Qabas.net

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۳۱ مورد از کل ۳۱ مورد.
۲۱.

راه صحیح تفکراز منظر قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: تفکر طریق صحیح تفکر راه حکمت راه موعظه حسنه راه جدال احسن روش تخییل روش مغالطه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۵ تعداد دانلود : ۳۷۴
قرآن کریم در بسیاری از امور، انسان را به تفکر فراخوانده؛ اما تا چه میزان راه صحیح تفکر را به او نشان داده است؟ این مقاله با هدف کشف و استخراج دیدگاه قرآن، پرسش یادشده را با روش «اکتشافی-تحلیلی» بررسی می کند. به باور برخی، قرآن صرفاً موانع تفکر را بیان نموده است. بعضی دیگر قایلند که قرآن در این باره بشر را به منطق فطری اش ارجاع داده است. حاصل این پژوهش دیدگاه سومی را پیش رو می نهد و نشان می دهد که قرآن به بیان قواعد تفکر و استدلال پرداخته و آنها را از حیث صورت و ماده معین ساخته و موانع تفکر را هم ذکر کرده است. برخی از راه های تفکر همچون «حکمت»، «موعظه حسنه» را به صورت صریح یا ضمنی تأیید و به همان سان، بعضی دیگر همچون «تخییل» و «مغالطه» را نفی کرده است. از مجموع براهین و روش های اقناعی قرآن و موضع سلبی آن نسبت به روش «تخییل» و «مغالط» و اسباب آنها، نظام و هندسه طریق صحیح تفکر در قرآن حاصل می آید.
۲۲.

چیستی «تفسیر فلسفی» و ارزیابی تلقّی های ناصواب از آن(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: معلومات فلسفی تفسیر عقلی عقل گرایی در تفسیر تفسیر فلسفی نقد تفسیر فلسفی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۴ تعداد دانلود : ۲۸۱
«تفسیر فلسفی»، تعبیر مستحدثی است که فارغ از صحت و سقم این ترکیب، گاه به معنای «تحمیل باورهای فلسفی بر قرآن» و گاه به معنای «کاربرد معلومات فلسفی در فهم و تفسیر قرآن» و گاه به معنای «تفسیر موضوعی آیات فلسفی» و امثال آن به کار می رود. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی و در بخش هایی به روش «تاریخی تطبیقی» تلقی های گوناگون از عنوان «تفسیر فلسفی» را بررسی و نیز منطق به کارگیری آنها در مقام تفسیر آیات قرآنی را به اجمال ارزیابی کرده است. حاصل پژوهش نشان می دهد: تعبیر «تفسیر فلسفی» مسامحی بوده و تلقی آن به عنوان گونه یا روشی تفسیری موجه نیست. در میان اندیشمندان مسلمان، صدرالمتألهین با اصرار بر «ظاهرگرایی طریقی»، ظاهر را به کمک معلومات فلسفی، طریقی به سوی کشف حقایق قرآنی قرار داد و بدین سان، هم بر ضرورت کاربرد معلومات فلسفی تأکید کرد و هم با تحفظ بر ظواهر قرآن، گرایش به تحمیل آراء فلسفی بر آیات را نفی نمود. او به تفسیر موضوعی آیات فلسفی غنای جدیدی بخشید و معلومات فلسفی را قرینه ای برای فهم مقصود و مراد برخی آیات قرآنی قرار داد. علامه طباطبائی در تفسیر «المیزان» در جهت روشمند کردن آن کوشید. ایشان معلومات فلسفی را طریقی به سوی فهم لایه های معارف قرآنی می دانست و بر ضرورت بهره مندی از معلومات فلسفی در کشف دلالت ها و فهم معنای مراد برخی آیات، بدون تحمیل و ضمیمه کردن تأکید داشت. حکمای مفسر از معلومات فلسفی در جهت یافتن موضوعات فلسفی در آیات و انسجام بخشی به آنها و نیز به عنوان «قرینه صارفه» در کشف تحلیل منطقی مضامین قرآنی و استنباط لایه های معنایی برخی آیات و کشف استلزامات معنایی تعدادی از آیات استفاده کرده اند. نیز لزوم پرهیز از تحمیلِ آراء فلسفی بر آیات قرآنی و بهره مندی از حقایق وحیانی در تنقیح و تکمیل اندیشه ورزی های فلسفی از دستاوردهای جانبی این پژوهش است.
۲۳.

شعورمندی جمادات از دیدگاه قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۲۴۸ تعداد دانلود : ۱۸۷
پرسش درباره شعورمندی همه موجودات ازجمله جمادات از دیدگاه قرآن، مسئله این نوشتار است. این مقاله با تمرکز بر آیات قرآن کریم و روش تحلیلی تفسیری، به بررسی شعورمندی جمادات پرداخته است. حاصل پژوهش نشان می دهد که اولاً قرآن کریم فعل و انفعالاتی همچون: تسبیح، سجده، خشوع، نطق، غفلت و... را به همه یا بعضی از جمادات نسبت می دهد؛ ثانیاً چنین نسبتی تنها با شعورمند بودن این موجودات توجیه معقولی می یابد. البته توجیهاتی دیگر نیز برای این نسبت ها ارائه شده که برخلاف ظاهر این آیات است و در مواردی تکلف آمیز است. پاسخ به این توجیهات و آشکار ساختن ضعف آنها بخش دیگری از رهاورد این تحقیق است. دستاورد این تحقیق در تغییر نگرش جهان شناختی فرد و جامعه و نیز در اخلاق، حقوق، روان شناسی و سبک زندگی انسان ها در مواجهه با موجودات و تعامل با آنها مؤثر است.
۲۴.

نقش عبودیت در کمال ساحت بینشی انسان از دیدگاه قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۲۲۶ تعداد دانلود : ۱۶۵
در میان مسائل انسان شناسی، مسئله کمال انسان و راه رسیدن به آن از طریق فعل اختیاری اهمیت ویژه ای دارد. این مقاله با روش تحلیلی، توصیفی تفسیری به بررسی دیدگاه قرآن درباره اثرگذاری عبودیت بر کمال انسان در ساحت بینشی وجود او می پردازد. نتایج تفسیر موضوعی آیات مربوط به مسئله نشان می دهد که از نظر قرآن، عبودیت در ساحت بینشی انسان تأثیری کاملاً ایجابی دارد و این تأثیرگذاری در موارد زیر جلوه و ظهور می کند: عینیت بخشی به نصاب اعتقاد به توحید و گسترش آن، تثبیت و ارتقای بینش ولایت پذیری انسان، تثبیت و تقویت فرجام شناسی آدمی، توسعه و تعمیق بصیرت و آگاهی انسان به حقایق و نیز تعدیل نگاه انسان به خود و تصحیح و تقویت نگاه مثبت به دیگران؛ و حاصل همه این تأثیرات، کمال یافتن انسان در ساحت بینشی و معرفتی اش خواهد بود.
۲۵.

واکاوی تقریرهای موجود از دیدگاه جمعیتی اسلام و ارائه تقریری نو براساس آیات و روایات(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: جمعیت دیدگاه جمعیتی اسلام باروری حداکثری فرزندآوری در حد توان جمعیت مطلوب کمّیت جمعیت نظریه های جمعیتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۲ تعداد دانلود : ۱۵۷
درباره کمّیت جمعیت، نظریات گوناگونی مطرح است؛ از جمله نظریه افزایش جمعیت، نظریه کاهش جمعیت، نظریه ثبات جمعیت و نظریه جمعیت مطلوب؛ اما دیدگاه جمعیتی اسلام، در میان دانشمندان دانش «جمعیت شناسی»، پیوسته افزایشی تلقی می شده است. از طرفی درباره نظر اسلام نسبت به این مسئله، تقریرهای گوناگونی وجود دارد، ازجمله باروری حداکثری و جمعیت مطلوب؛ اما می توان فرزندآوری در حد توان را تقریری نو برای آن قلمداد کرد. هدف این پژوهش، واکاوی تقریرهای موجود از دیدگاه جمعیتی اسلام و اثبات تقریر برگزیده است. شیوه مطالعه این پژوهش، اسنادی و روش آن اجتهادی تفسیری است. مهم ترین یافته این پژوهش، نشان می دهد که براساس تقریر برگزیده، برای هر خانواده مطلوب است که متناسب با وضعیت سلامت خود و با درنظر گرفتن دیگر تکالیفش، در حدی که می تواند به فرزندآوری مبادرت نماید تا سهم خود را از نیروی جمعیتی موردنیاز جامعه اسلامی تأمین نماید. این تقریر، علاوه بر دوری از اشکالات وارد بر تقریرهای «باروری حداکثری» و «جمعیت مطلوب»، با ادله ای مستحکم پشتیبانی می شود و دارای ویژگی ها و امتیازاتی است.
۲۶.

مفسران برجسته حوزه علمیه قم در سده اخیر؛ علامه مصباح یزدی و تفسیر موضوعی نظام مند قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: مفسران سده چهاردهم شخصیت های تفسیری دانش تفسیر قرآن حوزه علمیه قم محمدتقی مصباح یزدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۶ تعداد دانلود : ۱۱۰
آیت الله محمدتقی مصباح یزدی از عالمان برجسته پرورش یافته در دامان حوزه علمیه قم در سده اخیر است که در عرصه های مختلف علوم اسلامی، ازجمله دانش تفسیر قرآن، نظریه پرداز و دارای آثار گران سنگ علمی است. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، شخصیت تفسیری آن عالم فرزانه را مورد بررسی قرار می دهد. یافته های پژوهش نشان می دهد که آیت الله مصباح مبتکر مدل تفسیر موضوعی نظام مند قرآن است. ویژگی این مدل ابتکاری تفسیر موضوعی، کل نگری و فراگیری حداکثری نسبت به موضوعات مرتبط با قرآن، مطابقت داشتن با کل نظامات اعتقادی، اخلاقی و اجتماعی اسلام، معطوف بودن به علوم اسلامی و انسانی و ناظربودن به چالش ها و شبهات روز است. نظریه پردازی در تفسیر قرآن، نگرش سیستمی به آموزه های قرآن و نگاه منظومه ای به عرضه موضوعی معارف آن، از دیگر ویژگی های شخصیت تفسیری استاد مصباح است. آثار تفسیری ایشان کل منظومه اندیشه اسلامی قرآن بنیان را در چهارحوزه مسائل بنیادین الهیاتی، مبادی نظامات اخلاقی و اجتماعی، مسائل نظامات اخلاقی و اجتماعی و احکام عبادی و فردی منعکس می کند.
۲۷.

علم گرایان مسلمان و خطاهای روشی و معرفتی آنان در برداشت از قرآن؛ بررسی موردی آثار سحابی، عمرو شریف و بازرگان در فهم آیات خلقت انسان(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: علم گرایان مسلمان آفرینش آدم تکامل تدریجی ثبات انواع یدالله سحابی عمرو شریف مهدی بازرگان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸ تعداد دانلود : ۹۹
برخی از تحصیل کردگان مسلمان علم گرا در موضوع خلقت انسان، آیات قرآن را بر فرضیه «تحول انواع» تطبیق کرده اند. این مقاله با روش تحلیلی انتقادی برداشت های تفسیری سه تن از علم گرایان مسلمان (یدالله سحابی، عمرو شریف و مهدی بازرگان) را ارزیابی و نقد کرده و خطاهای روشی و معرفتی آنان را در فهم آیات خلقت انسان، نشان داده است. هدف این پژوهش کمک به فهم صحیح متون دینی و پرهیز دادن از مواجهه غیرروشمند با آنهاست. یافته های این پژوهش حاکی است که این دسته از تحصیل کردگان مسلمان در آثار دین پژوهی خود در پی تطبیق مدلول آیات قرآن بر فرضیه «تکامل تدریجی انواع» برآمده اند. این نوع مواجهه با آیات قرآن ریشه در دو مشکل پایه ای در وضع معرفتی آنان دارد: یکی عدم تخصص در علوم دینی، به ویژه تفسیر قرآن؛ و دیگری علم گرایی مفرط، به ویژه اعتباربخشی به فرضیه «تکامل انواع». این دو عاملْ خطا های فاحشی را از سوی آنان در برداشت از آیات آفرینش نخستین انسان موجب شده است. این خطاها برخی به روش تفسیر آیات و بعضی دیگر به فهم مضمونی استدلال مفسران مربوط می شود. در این مقاله این دو قسم خطا به تفصیل در عملکرد تفسیری سه دانشور یاد شده، مصداق یابی و تحلیل گردیده است.
۲۸.

Comparative Study of the Origin of Human Creation in the Quran and Sacred Texts of Other Religions

کلیدواژه‌ها: Human Creation creation in religions the first human creation Adam in the Quran Adam in the Bible human in the Avesta human in the Vedas-Upanishads

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶ تعداد دانلود : ۳۳
The present study, through a documentary study and descriptive-interpretive method, aims to examine the perspectives of various religions based on their sacred texts regarding the origin of human creation in a comparative manner. The findings of the research indicate that the sacred text of Islam, the Quran, presents a strong and explicit account of the independent creation of the first human, stating that his origin is from clay and soil, not from another being. The views of other Abrahamic religions, namely Judaism and Christianity, based on the teachings of the Bible, align with this perspective. Some Zoroastrian texts suggest the emergence of "Gayomarth" or "Kayomarth" (the first human) from soil, but the predominant view in this tradition is that the first human originated from the Rivas plant (rhubarb, scientific name: Rheum). The sacred texts of Hinduism, in varied and somewhat ambiguous expressions, consider all creations, including humans, as manifestations of the Creator, with fire, water, and soil as the primary elements constituting the material aspect of human creation. In none of the sacred texts of the examined religions and traditions is the issue of human evolution or the emergence of humans from other beings or any alternative origin proposed.
۲۹.

نگرش اومانیسم به حقوق طبیعی انسان (حق حیات وآزادی) و ارزیابی آن بر اساس بینش اسلامی در پرتو اندیشه آیت الله مصباح یزدی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ارزش ذاتی انسان حقوق طبیعی حق حیات حق آزادی اومانیسم نقد اومانیسم آیت الله مصباح یزدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲ تعداد دانلود : ۴۲
از دیدگاه اومانیسم، حق حیات و حق آزادی منبعث از طبیعت انسان بوده و این نگاه در چالش با آموزه های ادیان، به ویژه اسلام در باب حقوق فردی و اجتماعی انسان است. مقاله حاضر با روش تحلیلی انتقادی انگاره اومانیسم درباره حق حیات و آزادی و پایه های نظری آن بر اساس بینش اسلامی را بررسی کرده است. در این بررسی بر دیدگاه اندیشمند برجسته اسلامی معاصر، آیت الله مصباح یزدی توجه و تأکید شده است. حاصل پژوهش نشان می دهد که نگاه اومانیستی به ارزش ذاتی انسان و لوازم حقوقی مترتب بر این نگرش با اشکالات متعددی روبه روست: اولاً، اعطای این حقوق از سوی طبیعت انسان به او فاقد پشتوانه عقلی است. ثانیاً، آزادی های فردی مطلق نیستند و از هیچ کس سلب مسئولیت اخلاقی نمی کنند. ثالثاً، در آزادی اجتماعی حق وضع قانون و نصب حاکم به صورت استقلالی از سوی انسان، فاقد هرگونه مشروعیت است و آزادی بیان و عقیده و نیز آزادی در فعالیت اقتصادی کاملاً مقید بوده و در چارچوب خاصی قابل پذیرش و دفاع است.
۳۰.

کتاب شناسی تفسیر ترتیبی دانشوران حوزه علمیه قم در سده چهاردهم شمسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تفاسیر ترتیبی کتاب شناسی آثار تفسیری مفسران حوزه علمیه قم سده چهاردهم شمسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹ تعداد دانلود : ۲۲
کتاب شناسی ها در علوم مختلف، نقش مهمی در اطلاع رسانی از کمّیت و کیفیت تلاش ها و تولیدات علمی عالمان یک رشته یا شاخه یا مبحث علمی دارند و نیز مأخذی مفید برای شناسایی آثار مورد نیاز پژوهشگران و مراجعه به آنهاست. این مقاله با روش توصیفی به کتاب شناسی تفاسیر ترتیبی، دانشوران حوزه علمیه قم از آغاز بازتأسیس این حوزه مبارک به دست آیت الله حائری یزدی در سال 1300 شمسی تا پایان سده چهاردهم می پردازد. یافته های این پژوهش بر اساس کاوش حداکثری در پایگاه های اطلاعاتی و منابع در دسترس حاکی از آن است که تولیدات و دستاوردهای علمی حوزه علمیه قم در تفسیر ترتیبی قرآن چه تفسیر کل قرآن یا بخشی از آن، مجموعاً 218 عنوان اثر در بالغ بر 900 جلد کتاب بوده است. از این میان، 32 اثر تفسیر ترتیبی کامل، 81 اثر تفسیر ترتیبی ناتمام و در حال تکمیل، 105 اثر تفسیر محدود به یک سوره و یا یک یا چند آیه خاص از قرآن هستند. آثار تفسیری تألیف شده در سه دهه اول این سده اندک و در چهار دهه اخیر آن رو به تزاید چشمگیر بوده است. در این بین تألیفات تفسیری علامه طباطبائی و شاگردان مدرسه تفسیری ایشان و نسل بعدی فضلای حوزه قم که شاگرد شاگردان علامه در تفسیر بوده اند، قابل توجه است.
۳۱.

کتاب شناسی تفاسیر موضوعی دانشوران حوزه علمیه قم در سده چهاردهم شمسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: کتاب شناسی تفاسیر موضوعی کتاب شناسی آثار تفسیری دانشوران حوزه علمیه قم سده چهاردهم هجری شمسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸ تعداد دانلود : ۳۰
این مقاله با روش توصیفی تحلیلی به کتاب شناسی تفاسیر موضوعی تالیف شده از سوی عالمان و دانش آموختگان حوزه علمیه قم در سده چهارده شمسی می پردازد و هدف آن، شناسایی و معرفی این نوع آثار از آغاز سده چهارده یعنی مقارن با تأسیس مجدد حوزه علمیه قم به دست آیت الله شیخ عبدالکریم حائری، تا پایان این سده است. ارائه کتاب شناختی این تفاسیر در قالب یک مقاله می تواند منبعی قابل استفاده جهت اطلاع از ماهیت و کمّیت تلاش مفسران و قرآن پژوهان حوزه قم در خلق آثار تفسیری به سبک موضوعی و مرجعی برای یافتن منابع لازم در پژوهش های تفسیری باشد. یافته های این بررسی نشان می دهد که رهاورد علمی فضلای حوزه قم در تفسیر موضوعی قرآن طی سده اخیر، ۲۴۷ عنوان اثر تفسیری با حجم تقریبی 400 مجلد کتاب بوده که از این میان ۸۳ اثر تفسیری مشتمل بر موضوعات متعدد، و ۱۶۴ اثر محدود به تفاسیر تک موضوعی است. عمده این آثار در نیمه دوم سده اخیر تکوین یافته است و سهم شاگردان بلافصل مدرسه تفسیری علامه طباطبائی، به ویژه حضرات آیات مصباح یزدی، جوادی آملی، سبحانی و مکارم شیرازی و شاگردان آنها در تولید و آفرینش این آثار برجسته است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان