اصغر غلامی

بررسی معنای امامت و ولایت الهی با رویکرد قرآنی ـ روایی در شناخت مقام امامت الهی اهمیت بسزایی دارد. بررسی معنای واژگانی «ولی» نشان میدهد وضع این واژه به نحو مشترک معنوی و معنای ریشه آن «اولویت در تصرف» است. واژه های «ولی» و «مولا» در بسیاری از آیات قرآن ازجمله آیات ولایت به معنای صاحب اختیار و اولی به تصرف است. از نظر متکلمان شیعه و روایات ائمه اهل بیت نیز «ولی» در آیات ولایت به معنای «مفترض الطاعه» و «امام» است. تلقی عرف جامعة معاصر با زمان نزول آیه از «ولی» نیز همین معنا بوده است. این پژوهش با طرح آیات و روایات مربوط به این بحث و بررسی آرا چهارده نفر از عالمان شیعه و نقد آرا مخالفان نتیجه میگیرد که «ولی» در آیات ولایت به معنای سرپرست و متصرف در امور و امام واجب الاطاعه است.

برخی مدعی هستند شیعیان سده های نخستین، رویکردی بشری به امامت داشته اند. یکی از عالمانی که با استناد به برخی عبارات متشابه، به عنوان نماینده قرائت بشری از امامت معرفی شده، ابن قبه رازی است؛ اما با بررسی آرای وی درباره ویژگی های امامان معلوم می شود ابن قبه امامان را دارای ویژگی های زیر می دانسته است: 1. وجوب طاعت، 2. حجیت، 3. منصوص و منصوب بودن از جانب خداوند، 4. علم الهی، 5. قدرت الهی (معجزه)، 6.عصمت. بنابراین هرگز نمی توان او را گواهی بر وجود عالمانی با قرائت بشری از امامت، معرفی کرد.

براساس آیات و روایات، عصمت پیامبران و محبّت هاى الهى از ضرورت هاى هدایت است. برخى از مفسّران، ذیل آیه (سَنُقْرِئُکَ فَلاَ تَنْسَى) مطالبى را ذکر کرده اند که با عصمت پیامبر 9 منافات دارد ازجمله نگرانى پیامبر از فراموش کردن وحى و نگرانى و اضطراب ایشان در زمان آغاز بعثت. با توجّه به مفهوم و حقیقت وحى براساس آیات قرآن و اعطاى معرفت و هدایت به واسطه روح قدسى از طرف خداوند، پیامبران در دریافت و ابلاغ وحى، از هرگونه خطا و لغزش و تردید مصون مى باشند. برخى از مفسّران، پیامبر 9 را در دریافت وحى و در ابلاغ وحى از القاى شیطان در امان نمى دانند و افسانه غرانیق که طبرى مطرح کرده است، براساس همین اعتقاد به لغزش در ابلاغ وحى است. آیت الله ملکى میانجى در تفسیر مناهج البیان، پس از نقل و نقد برخى از اقوال مفسّران ذیل آیه، تفسیر صحیح آیه را بیان مى کند.

نگارنده در این گفتار، مقاله «ساز و کار خداوند در معرفت بخشی» نوشته دکتر محمّدرضا ارشادی نیا (در سفینه شماره 23) را نقد می کند که خود در پاسخ گفتار آقای بیابانی اسکویی است. به گفته نگارنده، ناقد (ارشادی نیا) میان مباحث نویسنده قبلی (بیابانی) خلط کرده است.وی در این گفتار، درباره جبر واختیار، معرفه الله و فطری بودن آن، تأثیر علل در بهره مندی از معرفت و سخنان ناقد در این موارد، توضیح می دهد و بر مطالبی از نویسنده قبلی تأکید می کند.

بحث بر سر حقانیت و نجات پیروان ادیان مختلف امروزه یکى از مباحث مورد توجّه در دین پژوهشى و حوزه فلسفه دین است. برخى با نگاه پدیدارشناسانه و مشاهده تعدد و تعارض ادیان موجود دیدگاههاى مختلفى درباره حقانیت و نجات پیروان ادیان مختلف ارائه کرده اند. برخى نیز معتقدند که بر اساس تعالیم قرآن و اهل بیت : دین خدا و محتواى رسالت همه رسولان آسمانى واحد است و عملکرد و سرانجام هر فرد مستقل از ادیان متنوعِ موجود قابل بررسى است. نگارنده ضمن طرح نظریه یکى از مفسران معاصر در این موضوع آراء ایشان را درباره موضوعات زیر بررسى کرده است: دین مورد قبول خداوند، علت بروز اختلاف میان امتهاى پیامبران الهى، وحدت دین و اختلاف طرق و سنّت انبیاء، شرط نجات بندگان و نتیجه اعمال نیک کافران.

پاسخ آیة الله میرزا مهدى اصفهانى به این پرسش که «شناخت پیامبر چگونه و از چه راهى محقّق مى شود»، در این گفتار بررسى شده است. محوریّت عبودیّت و تذکّر به نور عقل و اثاره عقول بشر، سبب مى شود که شناخت پیامبر، فطرى باشد. در این میان، نقش معجزه و کارکرد آن نیز بررسى شده است.

یکی از آثار شیخ مجتبی قزوینی خراسانی، کتاب 5 جلدی بیان الفرقان است. جلد اول کتاب با عنوان بیان الفرقان فی توحید القرآن در زمینه توحید قرآنی و تفاوت آن با توحید به اصطلاح فلسفی و عرفانی است. با توجه به اهمیت کتاب بیان الفرقان در تبیین معارف وحیانی، نویسنده در نوشتار حاضر به معرفی کتاب مذکور همت گماشته است. وی در راستای این هدف، پس از بیان ساختار و روش تدوین کتاب، به ارائه گزارشی از محتوای جلد نخست آن و مباحث اثباتی کتاب، اقدام نموده است.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر حکمرانی مطلوب در ساختار ورزش قهرمانی کشور انجام شد. این پژوهش از نوع مطالعات طرح متوالی اکتشافی بود. جامعه آماری در بخش کیفی متشکل از اعضای هیئت علمی، سیاست گذاران و تصمیم گیران ورزش در سطح کلان بود. همچنین جامعه آماری در بخش کمّی متشکل از اعضای شورای راهبردی وزارت ورزش و جوانان، مدیران عالی ستادی وزارت ورزش و جوانان، مدیران میانی ستادی وزارت ورزش و جوانان، رئیس، نایب رئیس و دبیر فدراسیون های ورزشی بود. نمونه آماری در بخش کیفی 15 نفر از خبرگان بودند که تا رسیدن به اشباع نظری با بهره گیری از تکنیک های هدفمند نظری و گلوله برفی انتخاب شدند و در بخش کمّی برای هر گویه بین پنج تا 10 نمونه لازم بود؛ بنابراین 294 نفر نمونه آماری پژوهش را تشکیل دادند. ابزار جمع آوری داده ها در بخش کیفی مصاحبه نیمه ساختارمند و در بخش کمّی پرسشنامه محقق ساخته بود. پایایی مصاحبه ها با روش مطالعه توافق درون موضوعی 0.79 به دست آمد. برای روایی محتوایی از نظر خبرگان و اعتبار سازه (تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی) و از شاخص های پایایی ترکیبی، آلفای کرونباخ، روایی واگرا و همگرا و مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شد. شاخص برازش مدل 0.50=GOF گزارش شد. در نهایت مدل حکمرانی مطلوب در ساختار ورزش قهرمانی کشور با ده عامل ساختار پایدار و باثبات، ساختار عادلانه، ساختار دموکراتیک، ارتباطات شبکه ای، هم ریختی ساختار، ساختار استراتژیک، ساختار مشترک، ساختار شفاف و پاسخگو، ساختار سیستمی و ساختار حامی گری ارائه شد؛ بنابراین پیشنهاد می شود تدوین اسناد ساختار حکمرانی براساس ساختار دموکراتیک، همسوبودن تصمیم گیری سه نهاد دولت، بخش خصوصی و مردم و همچنین مشارکت نهادهای غیردولتی صورت گیرد.