ابوطالب شفقت

توسعه یافتگی، به عنوان اتوپیای قرن حاضر، امری است که تمام دولت ها را در زمانه ی ما به خود معطوف کرده و همه ممالک، از آسیایی و آفریقایی و آمریکایی تلاش می کنند خود را هر روز به این مدینه فاضله نزدیک تر کنند و هر روز بیشتر به کشورهای توسعه یافته تشبه پیدا می کنند. انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) با هدف احیای تفکر دینی و حیات طیبه ی انسانی در سال 1357 به پیروزی رسید و سیر حرکت تمدنی غرب را که مدعی بود دین در دوره ی جدید هیچ گونه جایگاهی ندارد، زیر سؤال برد. در مقابل مدل مفهومی «توسعه» مدل بومی «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» بر مبنای نظام تکوین یافته از انقلاب اسلامی مطرح می شود. حال در کنار این مدل بومی پیشرفت، نهاد منبعث از انقلاب اسلامی یعنی «بسیج» و اقشار و رده های آن چگونه و به چه صورت می توانند راه را برای پیشرفت مبتنی بر الگوی اسلامی و ایرانی هموار کنند، سوالی است که در این پژوهش و نگاره به دنبال پاسخگویی به آن هستیم. بسیج و اقشار و رده های آن به جای باور واره ی «توسعه» سعی دارد الگوی جایگزین پیشرفت را پی جویی کند و از این طرح به عنوان «تعالی» می توان یاد کرد. پارادایم «تعالی»، با هدف قرب انسان به خداوند متعال معرفی می گردد و چهارچوب شاخص گذاری برای آن، به عنوان جایگزین شاخص های موجود توسعه که میزان دستیابی بشر به رفاه مادی صرف را آن هم به صورتی ناقص اندازه گیری می کنند، ارائه می شود.

کشور ترکیه به واسطه همسایگی با کشورمان و به یُمن جایگاه اقتصادی و فناورانه ای که در منطقه غرب آسیا دارد می تواند به عنوان کشور هدف ایران در زمینه دیپلماسی علم و فناوری قرار بگیرد. ترکیه حدفاصل بین اروپا و آسیا محسوب می شود و از این منظر می تواند ناقلِ تکنولوژی اروپایی به کشورهای دیگر از جمله کشور ما قلمداد گردد. زمینه های مشترک دیگر از جمله فرهنگ، دین، جغرافیا، محیط زیست، اقتصاد، سرمایه گذاری و... موجب شده است که ایران در این کشور منافع چند جانبه و چند ساحتی داشته باشد. از این رو ظرفیت های دیلماسی علم و فناوری ایران در ترکیه به گونه ای بسیط است که پردازش آن را ضروری جلوه می دهد. در این پژوهش مهمترین سوالی که در پیِ پاسخ به آن هستیم این است که ایران چگونه می تواند ظرفیت های دیپلماسی علم و فناوری ایران در ترکیه را مورد شناسایی قرار دهد و از آن در جهت تقویت بنیه علمی کشور استفاده نماید؟ برای پاسخ به این سؤال از «تحلیل گفتمان» لاکلاء و موفه به عنوان روش تحقیق و از «روش کتابخانه ای» به عنوان ابزار گردآوری داده ها استفاده می شود.

فضاهای دانشگاهی و آکادمیک در عصر حاضر و در اثر چرخش های اجتماعی، فرهنگی و فناورانه در عصر نوین دچار تغییر و تحول شده و اهداف و کارکردهای آن ها مورد دگردیسی واقع گردیده است، از این رو پرداختن به نقش و کارکرد دانشگاه صنعتی مالک اشتر در فرآیندها و روندهای نوین و بدیعی به سان دیپلماسی علم و فناوری ایران در ترکیه می تواند جایگاه این دانشگاه را به صورت تصاعدی ارتقاء ببخشید. در این پژوهش ما به بررسی این پرسش می پردازیم که دیپلماسی علم و فناوری ایران در ترکیه چگونه می تواند نیازهای دانشگاه صنعتی مالک اشتر را تأمین کند؟ این نگاره به عمده ترین فرصت ها و چالش های موجود در مسیر پیشبرد دیپلماسی علمی و فناوری ایران در کشور ترکیه می پردازد که دانشگاه صنعتی مالک اشتر از طریق پی جویی آن ها می تواند دستاوردهای دفاعی-امنیتی قابل قبولی را برای کشورمان به ارمغان آورد. این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی و تحلیلی محسوب می گردد و از روش کتابخانه ای و با استفاده از نظریه و رویکرد «دیپلماسی علم و فناوری» جهت تبیین موضوع استفاده می شود.

نوآوری چابک برای سازمان های صنعتی دفاعی به معنای مجموعه ای از فرآیندها، ابزارها و روش ها در جهت بهبود توانایی واکنش سریع به نیازهای متغیر بازار و مشتریان، تهدیدات بالفعل و بالقوه توأم با کنترل هزینه ها و بهبود سطح کیفیت محصولات و خدمات است و یک سیستم صنعتی نوآور چابک با قابلیت های فوق العاده (قابلیت های داخلی هم چون فناوری های سخت افزاری و نرم افزاری، نیروی انسانی و مدیریت ماهرانه) برای رسیدن به تغییرات سریع و آنی بازار (اعم از سرعت، انعطاف پذیری، مشتریان و پاسخ گویی) و تهدیدات بالفعل و بالقوه است. با عنایت به موارد فوق، پژوهش حاضر با هدف تدوین الگوی راهبردی نوآوری چابک سازمان های صنعتی دفاعی به رشته تحریر درآمده است و داده ها از طریق بررسی اطلاعات کتابخانه ای در ادبیات و مبانی نظری پژوهش و مصاحبه با 20 نفر خبره موضوع احضاء و پس از کدگذاری باز، محوری و انتخابی در سی و هفت مقوله تحت عنوان الگوی راهبردی نوآوری چابک تدوین شد و نظریه نوآوری چابک سازمان های صنعتی دفاعی در ده قضیه بیان گردید. همچنین به منظور بررسی روایی و پایایی مدل ارائه شده، نسبت به تدوین پرسشنامه محقق ساخته اقدام و یک نمونه آماری 110 نفره به سؤالات پاسخ دادند و به دلیل غیرنرمال بودن داده ها از نرم افزار اسمارت-پلاس برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده گردید و در نهایت روایی و پایایی مدل نیز اثبات شدند. با عنایت به آنچه که در پژوهش حاضر گذشت می توان پیامد نوآوری چابک سازمان های صنعتی دفاعی را پایداری نوآوری جدید در محیط متغیر، استقرار نظام  صنعتی دفاعی هوشمند و کسب مزیت برتری بخش دفاعی بیان نمود.

امروزه تمرکز بر تعهد سازمانی کارکنان به عنوان یک راهبرد برای افزایش عملکرد سازمان ها، شناخته شده است. تعهد سازمانی یک نگرش درباره وفاداری کارمندان به سازمان و یک فرایند مستمری است که از طریق آن اعضای سازمان علاقة خود را به سازمان و موفقیت و کارایی پیوسته آن نشان می دهند. هدف از تحقیق حاضر بررسی تأثیر تعهد سازمانی بر عملکرد شرکت های صنعتی است. در این تحقیق با استفاده از پرسشنامه به بررسی یک نمونه 86 تایی از مدیران و سرپرستان شرکت های صنعتی در سطح استان مازندران پرداخته شد. در این راستا، بر اساس ادبیات تحقیق الگوی برای نشان دادن تأثیر تعهد سازمانی بر عملکرد شرکت های صنعتی طراحی و با استفاده از نرم افزار لیزرل مورد آزمون قرار گرفت. بر اساس نتایج حاصل از انجام تجزیه و تحلیل داده های پرسش نامه، مشخص شد که در میان ابعاد تعهد سازمانی، تعهد عاطفی و هنجاری بر عملکرد مالی و غیر مالی شرکت های صنعتی مؤثر است و تعهد مستمر تاثیری بر عملکرد ندارد. در الگو مورد بررسی مقدار شاخص های برازش (AGFI=0.90 & GFI=0.97) نشان دهنده مناسب بودن الگو است.

هدف اصلی این پژوهش، تحلیل گفتمان اندیشه های امام خمینی(ره) در حوزه مسئله خودکفایی است. در این پژوهش که از رویکرد لاکلا و موف به گفتمان استفاده شده است، «باور به توانستن خود» به عنوان دال مرکزی و بازیگر اصلیِ گفتمانِ امام در این حوزه شناسایی شده است. با توجه به تحلیل صورت گرفته، مشخص شد، گفتمان امام خمینی در حوزه خودکفایی بسیار متأثر از شرایط محاصره اقتصادی و جنگ مفصل بندی شده است، که باعث شده دال های این گفتمان تعریف های بسیار جدی تر، حاوی جزئیات بیشتر از خودکفایی، به نسبت دیگر رویکردها ارایه کند. این گفتمان، در بیان دال ها، به معرفت های بنیادینی چون «استقلال»، «آزادی»، «مقاومت و ایستادگی»، «خداگرایی» و ... در جهت ایجاد هژمونی معناییِ خود ارجاع می دهد. همچنین، نیروهای مختلف اجتماعی در میانه نزاع گفتمان امام خمینی حاضر هستند که ازجمله آن می توان به قدرت های بزرگ به خصوص «قدرت های غربی»، به عنوان گفتمان متخاصم خود، «پهلوی دوم» به عنوان هم پیمان آنان در جهت القای وابستگی، کشورهای شرقیِ اخیراً توسعه یافته به عنوان نقش الگو دهنده، کشورهای مستضعف به عنوان الگوگیرنده و در نهایت مردم ایران به عنوان مردمی که پتانسیل بسیاری برای خودکفایی دارند، اشاره کرد. گفتمان امام خمینی در حوزه خودکفایی، تأکید بسیاری بر خودکفایی در مسائل نظامی دارد. این تأکید بیشتر از هر چیز در خودکفایی در «صنعتی شدن» قوای نظامی بروز و ظهور دارد. خودباوری به عنوان دال مرکزیِ این گفتمان، در خودکفاییِ امور نظامی نیز بسیار جلوه گر است و نقش تعیین کننده ای در پیروزی یا شکست نظامی دارد. همچنین لازم به ذکر است، در گفتمان امام خمینی علاوه بر تأکید بر خودکفایی در «ساختارسازی» و «صنعت» نظامی و دفاعی، تاکید بطنی تری در استفاده از خودکفایی به عنوان «پدافند غیرعامل» وجود دارد که در واقع کارکرد اصلیِ دفاعیِ خودکفایی در این گفتمان را روشن می کند. در بخش پایانیِ پژوهش حاضر گذری به تطبیق گفتمان خودکفایی امام خمینی و گفتمان های «اقتصاد مقاومتی» و «مذاکره و همکاری با قدرت های جهانی» زده شده است، تا نسبت گفتمان امام با گفتمان هایی که در وضعیت امروزِ جامعه ایران به منازعه در نظم گفتمانیِ «نحوه دست یابی به محصولات و خدمات در کشورها» می پردازند، مورد تحلیل قرار گیرد.

رضایت شغلی بعنوان یکی از متغیرهای مهم مورد مطالعه در رفتار سازمانی، موضوعی است که مورد توجه خاص مدیران در سازمانها می باشد، بگونه ای که برخی آنرا بعنوان هدف نهایی و غایی مدیران در مباحث رفتار سازمانی تلقی می کنند. در راستای توجه و اهمیت دادن به متغیر فرهنگ سازمانی بعنوان عاملی مهم و مؤثر بر رضایت شغلی کارکنان، مولفین را بر آن داشت تا به بررسی رابطه بین فرهنگ سازمانی با رضایت شغلی کارکنان سازمان بپردازند. جهت سنجش موضوع فوق، شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران ناحیه استان مازندران به عنوان جامعه آماری انتخاب شده است. به منظور پاسخ گویی به مسئله وجود و شدت رابطه بین دو متغیر مورد مطالعه در جامعه آماری 420 نفری شرکت مذکور، ضمن مروری جامع بر ادبیات موضوعی مربوط به فرهنگ سازمانی و رضایت شغلی، از میان جامعه آماری موصوف تعداد 235 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب، سپس با جمع آوری داده ها و اطلاعات لازم توسط پرسشنامه در قالب روش تحقیق کتابخانه ای و میدانی و نیز استفاده از نرم افزارهای اس پی اس اس و لیزرل جهت اجرای آزمون های آماری مربوط، به بررسی تأثیر بین فرهنگ سازمانی و رضایت شغلی کارکنان در شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی مازندران پرداخته شده است. یافته های تحقیق نشان داد کلیت اثرگذاری عوامل فرهنگ سازمانی بر رضایت شغلی کارکنان شرکت نفت استان مازندران بر مبنای الگوی معادلات ساختاری مورد تأیید بوده است و متغیرهای هویت سازمانی و الگوی ارتباطی به ترتیب بیشترین اثرگذاری در رضایت کارکنان داشتند و در مقابل متغیرهای سازش با پدیده تعارض و حمایت مدیریتی کم ترین مقدار اثرگذاری را به خود اختصاص داده اند.

پژوهش حاضر با هدف ارائه ی طرح راهبردی مدیریت سرمایه ی انسانی در مراکز طراحی صنعت دفاعی انجام شده است. تحقیق از نظر هدف اکتشافی و از نوع تحقیقات آمیخته می باشد. مدل اولیه ی پژوهش شامل ابعاد، مؤلفه ها و شاخص ها پس از مرور جامع ادبیات نظری مرتبط با موضوع پژوهش، به دست آمد و درمرحله ی بعدی با انجام مصاحبه های اکتشافی نیمه ساختاریافته با خبرگان، مدل اصلاح و تغییراتی درآن ایجاد گردید، سپس با تشکیل پانل خبرگی به تعداد 32 نفر که با روش قضاوتی و هدفمند انتخاب گردیده اند، اعتبار مدل اولیه از طریق پرسش نامه ی خبرگی موردارزیابی قرار گرفت. اعضای پانل شامل خبرگان دانشگاهی آشنا به موضوع تحقیق و صاحب نظران صنعت دفاعی که دارای تجربه ی کاری و مسئولیت در این زمینه می باشند. پس از دریافت نظرهای اصلاحی خبرگان، با استفاده از ضریب همبستگی کندال، پرسش نامه ی خبرگی مورد تحلیل قرارگرفت و در نهایت مدل شامل فرآیندها، ابعاد، مؤلفه ها و شاخص ها به اجماع خبرگان رسید. بنابراین، و در فرجام طرح راهبردی مدیریت سرمایه ی انسانی در مراکز طراحی صنعت دفاعی ارائه شد.  

تفاوت های بنیادین در بینش ها و پایه های مکاتب فکری غرب و جمهوری اسلامی ایران، توجه به گفتمان انقلاب اسلامی در تدوین مبانی نوآوری و عوامل موفقیت نظام نوآوری را در صنعت دفاعی ضروری می سازد. این مقاله، در جستجوی شناسائی عوامل موفقیت نوآوری و کارکردهای مورد انتظار در بخش صنعت دفاعی بر اساس گفتمان انقلاب اسلامی است. تبیین نقش و جایگاه نوآوری صنعت دفاعی در پروژه های پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیازمند شناخت مفهوم ق درت ملی، گفتم ان ها و ابعاد و مولفه های آن است.\\r\\n از آن جا که این پژوهش به موضوع نوآوری در صنعت دفاعی از منظر نظریه های مورد پذیرش نظام مقدس جمهوری اسلامی می پردازد، به دیدگاه ها و آراء حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری توجه ویژه ای شده است. روش تحقیق حاضر، به صورت کیفی و با استراتژی تحقیق تحلیل محتوا از طریق مصاحبه و بررسی ادبیات موضوع انجام می شود. دستاورد چنین شناختی، پدید آمدن چارچوبی از قدرت ملی است که تبیین کننده ارتباط میان منشاء قدرت ملی، ابزار و منابع و در نتیجه مظاهر قدرت ملی است. چارچوب یاد شده تاکید عمده ای بر نحوه تاثیرپذیری مولفه های قدرت ملی از علوم و فن آوری به معنای عام و نوآوری صنعت دفاعی به صورت خاص در گفتمان انقلاب اسلامی دارد.

نوآوری باز متکی به منابع دانش خارج از سازمان نظیر دانش مشتری است و تاکنون در حوزه تحقیقات فناوری صنعتی به دانش مشتری توجه نشده است. همچنین، نرخ شکست محصولات فناوری صنعتی بالاست. هدف تحقیق، بررسی تأثیر مدیریت دانش مشتری بر عوامل کلیدی موفقیت محصول جدید در فناوری صنعتی و عملکرد محصول جدید است. تحقیق از نوع توصیفی و پیمایشی است. با بررسی ادبیات موضوع، مدل مفهومی و فرضیه ها ارائه شد. سپس برای سنجش آن ها پرسشنامه ای طراحی و پس از اعمال نظر خبرگان، توسط مشتریان محصولات فناوری صنعتی تکمیل شد. اعضای نمونه از میان مشتریان محصولات جدید این حوزه و به روش طبقه ای نسبتی و تصادفی انتخاب شدند. تجزیه و تحلیل نتایج آزمون فرضیه ها از طریق روش های همبستگی و معادلات ساختاری نشان داد که، مدیریت دانش مشتری (شامل سه بعد دانش «از»، «درباره» و «برای» مشتری) با عملکرد توسعه محصول جدید، و عوامل کلیدی موفقیت محصول جدید با عملکرد آن رابطه مثبت و معناداری دارد. همچنین، رابطه دانش «از» و دانش «درباره» مشتری با عوامل کلیدی موفقیت محصول جدید تأیید اما دانش «برای» مشتری تأیید نشد. یافته ها نشان می دهد، بکارگیری مدیریت دانش مشتری در توسعه محصول جدید حوزه فناوری صنعتی اثرگذاری زیادی در موفقیت و ارتقای عملکرد این محصولات دارد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بسیاری از متخصصان خارجی از صنایع دفاعی ایران خارج شدند و با شروع جنگ تحمیلی و اعمال تحریم ها علیه کشور، جریان ضعیف نوآوری های دفاعی نیز دچار وقفه شد. پس از آن، تلاش های وسیعی با رویکرد خوداتکایی در صنایع دفاعی آغاز شد که الگوی غالب آن ها، تکیه بر توان داخلی، استفاده از فرصت های محدود همکاری های فناورانه و سعی و خطا بود. از آنجاکه تاکنون، گونه شناسی فرآیندهای تکاملی نوآوری شکل گرفته در این سال ها، انجام نشده است، این پژوهش با هدف شناسایی این فرآیندها انجام شد. به این منظور، 15 پروژه دفاعی که با شاخص های موفقیت نوآوری هم خوانی داشتند، با انجام ده ها ساعت مصاحبه عمیق اکتشافی با خبرگان مطرح دفاعی و متخصصان اجرایی این پروژه ها و استفاده از روش تحلیل محتوای مصاحبه ها مورد بررسی و مطالعه عمیق قرار گرفتند و  مفاهیم و مولفه ها و در نهایت مدل های فرآیند نوآوری در آن ها استخراج گردیدند. روایی پژوهش با استفاده از رویکرد سه جبهه ای  مورد تایید قرار گرفت. در نهایت، 4 مسیر مختلف نوآوری دفاعی بر اساس دسته بندی محصولات کلیدی بخش دفاعی استخراج شد. نتایج نشان داد که تمام این مسیرها از نیاز عملیاتی، شروع شده و در تمامی آن ها، مرحله تشکیل تیم و نهاد تحقیقاتی سپری شده اند. تمامی این مسیرها، منجر به شکل گیری یک نهاد صنعتی و تولیدی شده و بهبود مشخصات عملکردی محصول و توسعه نوآوری نیز در آن ها اتفاق افتاده است.

امروزه مراکز علمی و پژوهشی با برقراری جریان دانش و اطلاعات و تبادل آن میان بازیگران حوزه صنعت، بستر مناسبی را جهت تولید، توسعه و اشاعه علم و فناوری و ایجاد فضای نوآوری در کشور و صنعت فراهم می سازند. از این رو، مراکز علمی و پژوهشی نیازمند استفاده از شاخص هایی جهت سنجش نوآوری و بلوغ آن می باشند. در این پژوهش پس از مرور ادبیات و نظرسنجی از خبرگان، شش شاخص اصلی شامل: فرهنگ نوآوری، توسعه و زیرساخت نوآوری، شبکه سازی، فرایندهای نوآوری، نیروی انسانی و سیاست ها و راهبردهای یک سازمان علمی و پژوهشی دفاعی شناسایی گردید. پس از تایید شاخص ها، با استفاده از بار عاملی سؤالات، میزان اهمیت هر گویه و با استفاده از میانگین نظرات، وضعیت (عملکرد) گویه مورد نظر شناسایی شد. سپس با استفاده از ماتریس اهمیت- عملکرد متغیرها سنجش گردیده و راهبرد هدایت هر شاخص مبتنی بر تحلیل ماتریس اهمیت- عملکرد پیشنهاد گردید. پژوهش انجام گرفته از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش پژوهش توصیفی پیمایشی است. نتایج نهایی سنجش نشان می دهد، میانگین تمامی شاخص های نوآوری کمتر از میانگین نظری است و تنها شاخص نیروی انسانی مرکز مورد مطالعه نزدیک به میانگین و از سطح مطلوبی برخوردار می باشد.