فهیمه دانشگر

در گفتمان شرق شناسی، آنچه رسانه ی غربی از خود و دیگری ارائه می دهد برساختی است که تحت تأثیر جایگاه مؤلف شکل گرفته است. در این گفتمان، غرب، با دست آویزی به تصویری که از شرق بازنمایی می کند درباره آن تولید دانش کرده و بدین ترتیب برتری خود بر دیگری را مشروعیت می بخشد. این نوشتار می کوشد ریشه های بازنمایی شرق در رسانه های غربی را با بررسی انیمیشن علاءالدین ساخت کمپانی والت دیزنی، در گفتمان شرق شناسانه بازجوید. کمپانی دیزنی با به تصویر کشیدن ملل مختلف در آثار خود، پنجره ای از فرهنگ های نا آشنا را به روی کودکان گشود که در پی آن شناخت کودکان از جهان و از فرهنگ های بیگانه، با تعریفی که این شرکت در آثارش ارائه داده شکل می گیرد. پژوهش با تکیه بر نظریه بازنمایی استوارت هال و با استفاده از رویکرد نشانه شناسی رولان بارت در رمزگان پنجگانه به تحلیل اثر انتخابی می پردازد. براساس این رویکرد سعی داریم به این پرسش پاسخ دهیم که مشرق زمین در انیمیشن مورد نظر چگونه بازنمایی شده؟ نتیجه این بررسی ها بیانگر این است که اگر چه اثر مورد بحث از ارزش های هنری، ادبی و تکنیکی برخوردار است اما در بر دارنده نگاه طرفمند مؤلف است که می تواند موجب شکل گیری تصور دور از حقیقت مخاطب، از فرهنگ شرق گردد. اهداف پژوهش: 1.کشف چگونگی تبیین قدرت در غرب، به واسطه بازنمایی های رسانه ای با بررسی موردی انیمیشن علاءالدین. 2.واکاوی نقش استراتژی های بازنمایی رسانه ای، و کشف دلالت های ضمنی تأثیرگذار در ایجاد برساخت شرق از منظر غرب با بررسی موردی انیمیشن علاءالدین. سؤالات پژوهش: 1.شرق، به مثابه دیگری فرهنگی از دید مؤلف غربی در انیمیشن علاءالدین چگونه بازنمایی شده است؟ 2.مناسبات گفتمان غرب و دیگری چگونه در انیمیشن علاءالدین تبیین می گردد؟

رابط کاربری، واسط میان کاربر و ماشین است؛ به گونه ای که ابزار مورد استفاده را قابل فهم و آشنا پذیر می نماید. در این پژوهش، سعی شده است، تا براساس تعریف طراحی رابط کاربری و نیز معیارهای ارزیابی یک رابط کاربری چندمنظوره، به این پرسش پاسخ دهیم که تا چه میزان این معیارها در سامانه های آنلاین فروش موزه های هنر معاصر رعایت شده است؟ متناسب با این پرسش، به صورت موردی سامانه آنلاین فروش بلیت موزه گوگنهایم نیویورک و نیز موزه ژرژ پمپیدو مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته اند. این پژوهش از نوع کاربردی و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات کتاب خانه ای و نیز با استفاده از تجزیه خطی ساختار سامانه و ارزیابی معیارهای به دست آمده بر روی نمونه های اصلی بوده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که، سامانه آنلاین فروش بلیت موزه هنرهای معاصر گوگنهایم و ژرژ پمپیدو، علاوه بر این که طراحی مطلوبی را دارا هستند، رابط کاربری قابل درکی را جهت فروش بلیت ایجاد کرده اند. تنها به علت به روز نبودن محتوایی همگام با برنامه های موزه و در نتیجه، عدم اطلاع رسانی مناسب به مخاطبان، رابط کاربری ناکاملی دارند. وجود سامانه های جانبی از قبیل نمایشگاه 360 درجه یا پیش نمایش صندلی سینما و ...، هم چنین، استفاده از پیکتوگرام و راهنماهای تصویری، می تواند در ارتقای آن ها نقش به سزایی داشته باشد.

نقاشی «حکایت یوسف و زلیخا» از زیباترین و عرفانی ترین نقاشی های ایرانی، اثر کمال الدین بهزاد است که در دنیای پست مدرن بسیار مورد خوانش و ارزیابی قرار گرفته است. انجام پژوهش ها و جستار های بسیار پیرامون این نقاشی، هنرمندان را نیز بر آن داشته تا دست به اقتباس های هنری از آن بزنند. چنان که سه هنرمند معاصر ایرانی و اروپایی، حبیب الله صادقی، عبدالحمید قدیریان و کلودیا پالماروسی، نقاشی هایی را با اقتباس از آن خلق کرده اند. این چهار متن تصویری هر یک گفتمانی را بازتولید می کنند. از این رو میان نقاشی بهزاد و اقتباس های آن پیوندهای متنی و گفتمانی ایجاد شده است. هدف از این پژوهش بازخوانی روابط بیناگفتمانی میان چهار متن نامبرده با خوانشی فرامتنی و گفتمانی با توجه به جایگاه اقتباس در نگرش پست مدرن است و به این پرسش ها پاسخ می دهد: هر یک از این متن ها چه گفتمانی را بازتولید می کنند؟ چه رابطه ای میان گفتمان های آنها وجود دارد؟ همچنین هر یک از این روابط بیناگفتمانی چه تأثیری بر بازیابی هویت فرهنگی هنری ایرانی دارد؟ این پژوهش از نوع بنیادی و روش توصیفی، تحلیلی و تطبیقی و رویکرد بیناگفتمانی است. خوانش فرامتنی و گفتمانی چهار متن تصویری نوشتار پیش رو نشان داد که این متن ها سه گفتمان عرفانی اسلامی گذشته، ایرانی اسلامی معاصر و فرهنگی اروپایی معاصر را بازتولید می کنند. همچنین پیشینه و بافت فرهنگی و سنت هنری نقش مهمی در نوع رابطه میان این گفتمان ها و چگونگی بازیابی هویت فرهنگی هنری ایرانی در دوره پست مدرن داشته است.

مارک آلموند می گوید، مهم ترین انقلاب های قرن بیستم، انقلاب کشورهای شوروی، چین و ایران هستند. هم چنین انقلاب کوبا، متاثر از انقلاب کمونیستی در شوروی و چین بوده است. در زمان وقوع انقلاب شوروی و چین، مهم ترین رسانه ای که می توانست پیام این انقلاب ها را به جهان برساند، پوستر اعتقادی(propaganda) بود. مهم ترین علت استفاده از این رسانه، توجه رهبران انقلابی به آن و آگاهی از تاثیر این هنر بر عامه مردم بود، که در جهت پیش برد انقلاب خود نهایت استفاده را از آن بردند. این پژوهش، در پی پاسخ گویی به این پرسش ها است: پوسترهای اعتقادی در جوامع انقلابی با چه هدفی طراحی شدند؟ مضمون این پوسترها چه بود؟ و روند تغییرات در آن ها چگونه بود؟ اشتراک و افتراق نشانه ها در پوستر چهار کشور چگونه بوده است؟ روش پژوهش این جستار در قسمت ادبیات،  اسنادی است؛ اما در حوزه تجربی، نشانه های پوسترهای اعتقادی چهار کشور تطبیقی می باشند. در این بخش، شکل و محتوای نشانه های تصویری و شعارهای به کار رفته در پوسترها، به روش تحلیلی مقایسه شده اند. هدف این جستار،  بررسی تفکر رهبران انقلابی و تاثیری که پوستر بر اندیشه مردم و پیشبرد انقلاب ها داشته، می باشد. این پژوهش، ابتداء این نکته را دنبال نموده که چه نوع دیدگاهی در میان طراحان انقلاب این چهار کشور مشترک بوده است. سپس به بررسی تطبیقی شکل و محتوای  پوسترهای چهار کشور شوروی، چین، کوبا و ایران پرداخته  است. در نهایت، این نتیجه به دست آمد که، رهبران انقلابی از پوستر، در جهت رسیدن به مقاصد خویش، استفاده کرده اند. در هر چهار کشور، پوستر برای مقاصد شناساندن چهره های انقلابی، مبارزه علیه امپریالیسم، رشد صنعت در جامعه و حضور زن در کنار مرد طراحی شده است. اما این رسانه، بعد از سپری نمودن دوران خود، تبدیل به ابژه- تصویر می شود و دیگر قادر به تغییر مسیری -که ناملایمات و معاصران و آیندگان برای آن تعیین می کنند- نخواهد بود.     

تبلیغات مهم ترین نیازمندی بازار کالا برای جلب مشتری بیش تر و فروش بیش تر است. یکی از این شیوه ها، استفاده از بیان طنز در تبلیغ است. این روزها، در اکثر تبلیغات رگه هایی از طنز دیده می شود. این پژوهش، در پی پاسخ گویی به این سؤال است که، تبلیغات تجاری مواد غذایی ایران و انگلستان در نوع تکنیک های طنز به کار رفته و میزان استفاده از آن ها، چه تفاوتی با هم دارند؟ روش این پژوهش، کمی از نوع تطبیقی با رویکرد اثبات گرایانه است. نظریه ها و تئوری های کاربرد طنز در تبلیغات از طریق مطالعه کتابخانه ای گردآوری شدند. تکنیک های طنز به کار رفته در نمونه های پژوهش با جدول تکنیک های طنز بیجزن[i] و همکار(2004، 153-154) ارزیابی شدند. هدف ما، بررسی تفاوت در نوع تکنیک های طنز و میزان استفاده از آن ها در تبلیغات تجاری محصولات غذایی ایران و انگلستان است. نتایج حاصل نشان می دهد، تکنیک هایی که جنبه تصویری آن ها بیش تر است (طنز در منطق  و طنز در ظواهر)، در تبلیغات طنز هر دو کشور، بیش ترین کاربرد را داشته است. تکنیک های طنزی که اجرای آن ها دشوار است و آن هایی که با عرف و فرهنگ جامعه مورد نظر، مغایرت دارند (طنز در احساس و  طنز در رفتار) کم ترین کاربرد را داشته اند. مقایسه میانگین های کاربرد طنز در هر یک از تکنیک ها و دسته بندی ششگانه طنز، نشان داد که به کارگیری تکنیک های طنز در تبلیغات دو کشور، اختلاف چندانی ندارد.

رقاصان رقص های کلاسیک هندی نیز مانند دیگر رقاصان دنیا از بدن و حرکات آن به عنوان ابزار پیام رسان استفاده می-کنند، حرکات هر یک از اعضای بدن در هر رقصی مبین حالات و عواطف و منظور رقاص است. اما ازآنجاکه رقص های کلاسیک هندی برآمده از آئین پرستش خدایان هندو می باشند، و به منظور نیایش آن ها اجرا می شوند(مطابق دستورات دینی، که رقص را از واجبات پرستش خوانده اند)، هر یک از حرکاتی که توسط رقاص صورت می گیرد، دارای معنی خاصی می باشد. هدف از تحقیق حاضر، بررسی و شناسایی ابزار بیان ازجمله حرکات بدن، شیوه گریم، لباس، زیورآلات و آرایه صحنه به عنوان مدیا و ابزار بیان این هنر باستانی است؛ همچنین پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به این سؤال زیر است: آیا حرکات در رقص های آئینی هندی نمادین هستند؟ معانی این حرکات چیست؟ و موارد استفاده آن ها کجاست؟ روش تحقیق در این پژوهش ازنظر ماهیت توصیفی بوده و روش و ابزار گردآوری اطلاعات به شیوه اسنادی و میدانی صورت گرفته است. بنا بر نتیجه مقاله، رقاصان با فرم دهی به اندام خود تلاش می کنند بازنمایی ای از فرم های طبیعت را به اجرا بگذارند، اما به دلیل محدودیت های استخوان بندی بدن انسان، از شیوه ای نمادین برای نمایش مصادیق طبیعت، احساسات، و دیگر مسائل انتزاعی بهره می برند. بنابراین هرکدام از حرکات دارای فهرستی از معانی نمادین می باشند، که درعین حال که به فهم داستان رقص کمک می کنند، رقاص هیچ گاه برای نمایش یک موضوعِ خاص، با کمبود حرکت مواجه نمی شوند

حرکت، هیجان و اجراهای آیینی به اندازه تاریخ بشری قدمت دارند. چنین آیین مقدسی در تصوف نیز پدید آمده و در خانقاه های اغلب طریقت ها آن را به اجرا درمی آورند. این آیین در طریقت مولویه اغلب مشتمل بر چرخش های پیوسته و بدون توقف حول محور بدن است. اما اجرای آیینی مشابهی، به نام کتک، در معابد هندوئیسم نیز وجود دارد که مانند سماع مولویه ریشه در نیایش آفریدگار دارد و در برخی از ابعاد فرم و محتوا به سماع شبیه است. بنا بر آنچه بیان شد، پرسش اصلی مقاله این است که آیا اجرای کتک، که در دوران سلاطین دهلی (1526-1206 م) و امپراتوران گورکانی (1857-1526 م) در هند باب بوده است، از سماع مولویه، که به همراه تصوف از قرن سیزدهم میلادی وارد هند شده، و به صورت همزمان مورد حمایت دربار بوده و در مجامع رسمی حکومت به اجرا درمی آمده، تأثیر پذیرفته است؟ پرسش فرعی نیز این است که دلیل شباهت های ظاهری این دو اجرای آیینی، از جمله چرخش های پی درپی و حرکات دست، لباس و موسیقی قوالی، ناشی از تأثیراتی است که از هم گرفته اند؟ این مقاله، به منظور پاسخ به این پرسش ها، به کشف روابط زمانی و مکانیِ دو اجرا و دو فرهنگ صوفیسم و هندوئیسم در طول تاریخِ مورد اشاره و احتمال وام گیری کتک از سماع پرداخته است. نتایج پژوهش بنیادی حاضر، که به روش تاریخی و به کمک گردآوری مطالب به شیوه اسنادی و نیز میدانی به دست آمده، بیانگر این است که اجرای آیینی کتک به واسطه همجواری هندوئیسم و صوفیسم در اجتماع و فرهنگ هند، در دوران سلاطین دهلی و سپس امپراتوران مغول، در بخش های بسیاری از جمله حرکات بدن، به ویژه چرخش های پی درپی و حرکات دست، موسیقی قوالی و لباس، از سماع مولویه تأثیر پذیرفته است.

بدنه اصلی و پویای هنرهای تجسمی در ایران پس از انقلاب اسلامی تا پایان دوران دفاع مقدس دارای ماهیتی دینی و متعهد به ارزش های انقلاب اسلامی است. به رغم نادیده انگاری یا تقبیح پیشینه هنری بلافصل و دستاوردهای آن، نفی مدرنیسم غربی، برتری محتوا بر فرم هنری و تلاش جهت تکوین و تلفیق فرم به منظور انتقال و تعامل هرچه بهتر محتوا و معانی با مخاطب عام، رجوع به نظریات و آرای نویسندگان و هنرمندان دستاوردهای هنر متعهد را در این زمینه کاملاً موفق ندانسته و بعضاً آن را متناظر با ویژگی های هنر مدرنیسم عنوان می کنند. از این رو مقاله حاضر، ضمن تمرکز بر پیکرنگاری و بازنمایی انسان در آثار حجمی و هنر متعهد، به تبیین ویژگی های آن براساس شاخصه های هنر مدرنیسم می پردازد. این مقاله با هدف بررسی هنر پیکرنگاری ایران پس از انقلاب اسلامی تا پایان جنگ در پی پاسخ به پرسش های زیر بر می آید: - انواع پیکرنگاری در مجسمه سازی ایران پس از انقلاب اسلامی کدام است؟ - هنر انقلابی و متعهد در ارتباط با مدرنیسم هنری و دستاوردهای آن چگونه خوانش می شود؟ روش تحقیق مقاله توصیفی_تحلیلی و گردآوری اطلاعات آن به شیوه کتابخانه ای است. این پژوهش گویای آن است که غالب آثار پیکرنگاری که مانند سایر رسانه های هنری پس از انقلاب اسلامی درتلاش برای احراز عملکرد به عنوان رسانه ای جهت تعامل معانی و محتوای دینی، انقلابی و ارزشی همزمان درقالب آثار واقعگرایانه، انتزاعی و گسسته پدیدار می شود با ویژگی های بنیادی هنر مدرنیسم در تغایر و تضاد است.

مسئله پژوهش در این مقاله، ابتدا بررسی پدیده خلاقیت و سپس جستجوی رابطه میان بهره گیری از تکنیک های دیجیتالی، با خلاقیت در آگهی های مطبوعاتی از سال 1370 تا سال 1386 مصادف با استفاده فراگیر از تکنیک های دیجیتالی در طراحی تبلیغات در ایران است. سؤال اصلی این پژوهش این است: خلاقیت در طراحی آگهی چیست و آیا استفاده از تکنیک های دیجیتالی بر بروز خلاقیت در طراحی آگهی های تبلیغاتی از سال 1370 تا سال 1386 و درنتیجه بر مخاطب در ایران تأثیر داشته است؟ در این جستار ابتدا به بررسیِ کتابخانه ای ملاک های خلاقیت پرداخته شده سپس تحقیق میدانی بر اساس معیارهای به دست آمده از بخش اول پژوهش در نمونه های موردنظر به عمل آمده است. آنگاه صحت یافته ها با توزیع و جمع آوری 480 پرسشنامه بین مخاطبین احتمالی، موردبررسی قرارگرفته است. هدف از این تحقیق ابتدا شناخت معیارهای خلاقیت در تبلیغات و به دنبالِ آن بررسی چگونگی تأثیر تکنیک های دیجیتالی بر بروز خلاقیت در طراحی آگهی های مطبوعاتی دوره موردنظر است. نتیجه حاصل این است که بین تکنیک های دیجیتالی و بروز خلاقیت در آگهی های مطبوعاتی از سال 1370 تا 1386 در ایران رابطه ای معنادار وجود ندارد. ازاین رو این آگهی ها علیرغم زیبایی و حسن اجرا عمدتاً برانگیزاننده نبوده و بر مخاطب مؤثر واقع نمی شوند.

مساله مورد توجه این تحقیق این است که در گرافیک ایران پیوسته ساختار شکنی هایی در نوشتارنگاری انجام می شود ، نظیر شکستن حروف از حالت متصل به شکل منفصل، جابه جایی نقاط،پر کردن حفره های حروف مدور ، حذف نقطه ها ، ... که گاهی دارای هدف صرفاً زیباشناسانه است و نوشتار را از کارکرد اصلی خود –یعنی خوانش پیام کلامی- دور می سازد. هدف این پژوهش ، دستیابی به عملکرد تجسمی نقطه ی حروف در نوشتارنگاری فارسی به منظور ترغیب خلق آثارجدید که در عین ایجاد چالش های بصری منطقی و هماهنگ با محتوای پیام، به حفظ توام جنبه های زیبایی وکارکردی نوشتارنگاری در پیام گرافیکی بپردازد . در این مقاله کنش تجسمی (جهت ، تاًکید ، تعادل، چرخش، حرکت، و...) بر مکان نقطه در نوشتارنگاری فارسی از طریق تحلیل حروف نقطه دار _درکاربرد عنوان و شعار که در آنها به دلیل بزرگ بودن نسبت به سطح محدوده، نقطه حروف در موقعیت نقطه تجسمی قرار می گیرد _ بر اساس قوائد مبانی هنرهای تجسمی با رویکرد نظریه گشتالت در هنر بررسی گردیده است . نمونه های مورد بررسی حروف نقطه دار فونت های ساده و بدون تزئینات فارسی و در دسترس عموم طراحان گرافیک بود ، که از لحاظ ساختار تجسمی دارای ویژگی مشابهت هستند . در تحلیل ها تاکید بر حروف منفصل و نمونه ای از اتصالات به عنوان جمله انجام شده است . نتایج حاصله نشان می دهد که مکان نقاط در حروف نقطه دار ، در نوشتارنگاری کاربردی ساده و بدون تزئینات فارسی ، از منظر شکل گیری روابط دیداری قانونمند ، اهمیت دارد و بر این نکته تأکید شد که جابجایی غیر قانونمند نقاط در نوشتارنگاری فارسی ، روابط دیداری حاکم بر آن را مختل می کند . کاربرد این جستار ، لزوم ایجاد هر گونه تغییر و نو آوری در نوشتارنگاری فارسی ، در چارچوب شناخت دقیق قوائد مبانی دیداری حاکم بر آن ها ، و در عین حال حفظ فرایند سهولت خوانش بود . واژگان کلیدی:نوشتارنگاری فارسی ، نقطه حروف فارسی ، نقطه تجسمی

مساله مورد توجه این تحقیق این است که در گرافیک ایران پیوسته ساختار شکنی هایی در نوشتارنگاری انجام می شود ، نظیر شکستن حروف از حالت متصل به شکل منفصل، جابه جایی نقاط،پر کردن حفره های حروف مدور ، حذف نقطه ها ، ... که گاهی دارای هدف صرفاً زیباشناسانه است و نوشتار را از کارکرد اصلی خود –یعنی خوانش پیام کلامی- دور می سازد. هدف این پژوهش ، دستیابی به عملکرد تجسمی نقطه ی حروف در نوشتارنگاری فارسی به منظور ترغیب خلق آثارجدید که در عین ایجاد چالش های بصری منطقی و هماهنگ با محتوای پیام، به حفظ توام جنبه های زیبایی وکارکردی نوشتارنگاری در پیام گرافیکی بپردازد . در این مقاله کنش تجسمی (جهت ، تاًکید ، تعادل، چرخش، حرکت، و...) بر مکان نقطه در نوشتارنگاری فارسی از طریق تحلیل حروف نقطه دار _درکاربرد عنوان و شعار که در آنها به دلیل بزرگ بودن نسبت به سطح محدوده، نقطه حروف در موقعیت نقطه تجسمی قرار می گیرد _ بر اساس قوائد مبانی هنرهای تجسمی با رویکرد نظریه گشتالت در هنر بررسی گردیده است . نمونه های مورد بررسی حروف نقطه دار فونت های ساده و بدون تزئینات فارسی و در دسترس عموم طراحان گرافیک بود ، که از لحاظ ساختار تجسمی دارای ویژگی مشابهت هستند . در تحلیل ها تاکید بر حروف منفصل و نمونه ای از اتصالات به عنوان جمله انجام شده است . نتایج حاصله نشان می دهد که مکان نقاط در حروف نقطه دار ، در نوشتارنگاری کاربردی ساده و بدون تزئینات فارسی ، از منظر شکل گیری روابط دیداری قانونمند ، اهمیت دارد و بر این نکته تأکید شد که جابجایی غیر قانونمند نقاط در نوشتارنگاری فارسی ، روابط دیداری حاکم بر آن را مختل می کند . کاربرد این جستار ، لزوم ایجاد هر گونه تغییر و نو آوری در نوشتارنگاری فارسی ، در چارچوب شناخت دقیق قوائد مبانی دیداری حاکم بر آن ها ، و در عین حال حفظ فرایند سهولت خوانش بود .