کاظم استادی

کاظم استادی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۴۷ مورد.
۲۱.

شناسایی گوینده خطبه مشهور به متقین

نویسنده:
منبع: م مطالعات ادبیات شیعی سال ۱ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۲ 11 - 54

کلیدواژه‌ها: نهج البلاغه خطبه همام حضرت علی (ع) سید رضی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۷ تعداد دانلود : ۲۱۶
خطبه همام، متقین را توصیف کرده و برای آنان بیش از صد صفت برشمرده است. برای این خطبه، ترجمه های مستقل و شروح فراوانی نوشته شده؛ امّا در این میان و با پژوهش های جدید، روشن شده است که روایت یا خطبه متقین به سه مدل در منابع متقدم درج شده، و با هم اختلافات فراوانی دارند؛ به طوری که متن برخی منابع با متن نهج البلاغه، اساساً متفاوت هستند. با توجه به اهمیت خطبه متقین و برخی تشکیکاتی که نسبت به برخی از خطب و مطالب نهج البلاغه وجود دارد؛ اکنون لازم است از جهات مختلف، اصالت سنجی مستقلی پیرامون این خطبه صورت پذیرد؛ مثلاً بررسی شود که گوینده یا نویسنده خطبه متقین کیست؟ نوشته حاضر، به بررسی تطبیقی خطبه همام در منابع متقدم تا قرن هفتم، در این مسأله پرداخته است؛ که نتایج پژوهش نشان می دهد: نام راوی اصلی خطبه، مخدوش و شامل این افراد است: 1 راوی مجهول 2 ابن عباس 3 نوف بکالی 4 سلیم بن قیس 5 حسن بصری 6 اوفی بن دلهم 7 علی بن حسین(ع) 8 امام صادق(ع) 9 امام باقر(ع) 10 ذوالنون المصری. از سوی دیگر، گوینده خطبه نیز در این افراد، نامتعیین است: 1 علی(ع) 2 حسن بصری 3 عالم 4 ابن عباس 5 علی بن حسین(ع) 6 ذوالنون المصری. امّا با توجه به شواهد متنی و داستان همام، به نظر می رسد که خطبه متقین از تراث صوفیه باشد
۲۲.

Sanad and Rijāl Study of the Sanads of the Commentary Attributed to Imam ʿAskarī (AS) up to Sheikh Ṣadūq(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۲, Issue ۱ - Serial Number ۳, December ۲۰۲۱ 141 - 164

کلیدواژه‌ها: Hassan Ibn Ali Aṭrūsh Tafsīr Imam Hassan Naseri ʿAskarī Iḥtijāj Ṭabrisī Ṣadūq

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۱ تعداد دانلود : ۲۶۸
The commentary attributed to Imam Hassan ʿAskarī (AS) is one of the narrative commentaries with about 379 narrations; which is unique in its kind with nearly one hundred late manuscripts. This work, apart from the indifference of cataloguers and translators to it, is controversial in various aspects, such as: "date of authorship, attribution of the book to the author, sanads and content of the book". One of these problems, which needs to be considered, is the review of the sanads of this book; both in terms of examining the form of sanads in manuscripts, and in terms of examining the narrators of sanads, in terms of omission and rijālī translation. In the present study, while introducing five types of sanads of this commentary and also the rijālī study of the narrators of the sanads of this commentary up to Sheikh Ṣadūq, it was found that this work, which most likely belongs to Nāṣir Aṭrūsh and is from Zaidi heritage, has about two hundred years old; Also, in the rijālī study of ten narrators of its sanads up to Sheikh Ṣadūq, it was found that apart from the Irsāl of these sanads, most of the narrators of this work are "unknown or weak". It also seems that Sheikh Ṣadūq did not have this book, at least in its current form.
۲۳.

واکنش علمای حوزه علمیّه قم به مسئله تغییر خط فارسی در سده اخیر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۴ 111 - 135
تعداد بازدید : ۲۵۱ تعداد دانلود : ۲۰۶
مسأله تغییر خط یا اصلاح الفبا در کشورهای مختلفی رخ داده است. در ایران نیز از حدود دویست سال قبل تاکنون، مسأله تغییر خط فارسی در برخی نوشته ها و محافل علمی مورد گفتگو واقع شده است. اما به دلایل فرهنگی و مذهبی، مناقشاتی پیرامون طرح و اجرای آن به وجود آمده است. جدای از مخالفان فرهنگیِ تغییر خط، برخی از علمای شیعی، به دلایل مذهبی و امکان گسست دینی یا خدشه به متون اسلامی، واکنش منفی به این مسأله نشان داده اند. حتی برخی از ایشان، آن را توطئه دشمنان اسلام قلمداد نموده اند. توجه به واکنش علمای حوزه علمیه قم، به عنوان مهم ترین خاستگاه مذهب تشیع در قرن گذشته، می تواند نمایی از نگرش های اندیشمندان دینی را به این مسأله نشان دهد. در پژوهش حاضر، ضمن ارائه تاریخچه اجمالی مسأله اصلاح الفباء و تغییرخط، واکنش های علمای ایران و حوزه علمیه قم در برخی از ابعاد این مسأله، احصاء و مورد توجه قرار گرفته؛ و نیز برخی از فتاوای مراجع تقلید در این باره ذکر شده است. در نتیجه می توان گفت: علمای اسلامی، مادامی که اصلاح الفبا و تغییر خط، خدشه ای به معارف اسلامی و ترویج مذهب اسلام وارد ننمایند، نسبت به این تغییرات و اصلاحات، نظر مخالفی ندارند.
۲۴.

وضعیت اعتبارسنجی تفسیر منسوب به امام حسن عسکری(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۸) 98 - 127

کلیدواژه‌ها: تفسیر عسکری حسن بن علی اطروش احتجاج امام هادی(ع) صدوق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۴ تعداد دانلود : ۱۵۹
از گذشته تا کنون، نظرات متضادی پیرامون تفسیر منسوب به امام حسن عسکری(ع) بیان شده است؛ عده ای از اندیشمندان کتاب را مخدوش و موضوع می دانند، و به آن تصریح نموده اند؛ و عده ای از علماء نیز کتاب را به تصریح یا استفاده، معتبر دانسته اند. با توجه به این مناقشات و مخصوصاً ایراد اشکال به انتساب تفسیر به امامین عسکریین(ع)، این مسأله به وجود می آید که: اصالت کتاب تفسیر عسکری چگونه است؟ اعتبار این کتاب در چه وضعیتی قرار دارد؟ آیا دلایلی بر عدم انتساب یا انتساب تفسیر به امامین عسکریین(ع) قابل طرح هستند؟ نتیجه پژوهش نشان می دهد که، این تفسیر به دلایل مختلفی، هم معتبر نیست و هم از امامین عسکرین(ع) نیست؛ همانند: 1 مشهور نبودن تفسیر در بین امامیه تا قرن ششم. 2 عدم شناسائی تفسیر و راوی آن در فهارس و تراجم متقدم و متأخر. 3 مورد «مناقشه» بودن تفسیر، از ابتدای رواج. 4 مشکلات رجالی و اسنادی، همانند تفاوت سند نسخه تفسیر در احتجاج با سند نسخه خود تفسیر. 5 ناهماهنگی داستان های راویان تفسیر با امام عسکری(ع). 6 مورد استفاده قرار نگرفتن تفسیر توسط جمهور علمای امامیه. از سوی دیگر، شواهدی نشان می دهد که مؤلف تفسیر عسکری، ناصر کبیر اطروش است.
۲۵.

گونه شناسی روایات معمّر بن راشد در منابع شیعی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۳ 71 - 80

کلیدواژه‌ها: کتاب سلیم سلیم بن قیس معمر بن راشد احادیث معمر مطاعن خلفا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۴ تعداد دانلود : ۱۸۶
درباره وجود شخصیت سلیم بن قیس و نیز انتساب کتابی حدیثی به وی، اختلاف نظر و مناقشات متعددی وجود دارد؛ برخی، کتاب منسوب به سلیم را ساختگی دانسته اند و برخی دیگر معتقد هستند که وی کتاب حدیثی داشته است. بنابراین اکنون لازم است پژوهش مستقلی پیرامون ابعاد مختلف این کتاب، از جمله اسناد اصلی نسخه های خطی سلیم، که منقول از معمر بن راشد هستند، انجام شود. نتایج بررسی روایات هفتادگانه معمر در منابع شیعی، روشن نمود که: حدود نیمی از روایات معمر، که البته به فضائل اهل بیت(ع) مرتبط هستند، در منابعی وجود دارند که این منابع، از نظر اصالت یا انتساب به مؤلف و یا زمان تألیف، مخدوش هستند. همچنین (جدای از احادیث جعلی سلیم در کتاب الغیبه نعمانی)، هیچ حدیثی از معمر بن راشد به نقل از سلیم در منابع شیعه و سنی وجود ندارد. همچنین، هیچ حدیثی نیز از معمر به نقل از ابان بن ابی عیاش (تنها راوی کتاب سلیم) در منابع شیعی، وجود ندارد. از سوی آخر، با توجه به اینکه ابان بن ابی عیاش و معمر بن راشد و عبدالرزاق بن همام (راویان اسناد کتاب سلیم)، همگی از راویان عامه هستند؛ به نظر می رسد که اسناد معمر برای احادیث کتاب کنونی منسوب به سلیم، ساختگی باشند
۲۶.

معرفی مصادیقِ جزئی تحریف حذفیِ وحی و تأثیر آنها بر تأویلات قرآنی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۸ 167 - 193
تعداد بازدید : ۲۲۴ تعداد دانلود : ۲۳۶
دو رویکرد، می تواند پیرامونِ تحریفِ کتبِ آسمانی همانند قرآن کریم، اتخاذ کرد. یکی اینکه به دلایل عقلی، معتقد شویم که قرآن کریم، قابل تحریف نبوده و نمی باشد. بنابراین، خود را مبرای از منازعات تاریخی و نگارشی پیرامون تحریف نماییم. دوم آن که، صرف نظر از اینکه آیا می توان دلایلی عقلی برای عدم تحریف کتب آسمانی، تبیین نمود یا خیر، با روشی «تاریخی» یا «تاریخمند» به بررسی همه جانبه و جزئی موضوع «تحریفِ کتبِ آسمانی» بپردازیم. در این صورت، می توان با توجه به مراحل مختلفی که برای تحریف کلام الهی متصوّر است، مرحله ای را نیز برای «تحریفِ مصحف» در نظر گرفت؛ و این تحریف را شامل دو بخش «لفظی» و «غیرلفظی» تعریف نمود، و حالاتی را برای آن برشمرد. یکی از این حالات، «مصادیقِ جزئی انحرافِ حذفیِ وحی» است. بنابراین لازم است بررسی شود که، مصادیقِ جزئی انواعِ انحرافِ حذفیِ وحی در جمع آوری و انتقالِ الفاظِ مصحف تاکنون، کدامند؟ این مصادیق جزئی، چگونه تبیین و توصیف می شوند؟ پژوهش حاضر با روش تحقیق کتابخانه ای و وصف و تحلیل آنها، در صدد معرفی و تبیین این مصادیق جزئی در تحریف لفظی قرآن است؛ و در نهایت مشخص شد که توجه و دقت در انواع این مصادیق جزئی، همانند: «تحریف لفظی در بخشی از آیه، کلمه یا چند حرف، اعراب و نقطه»، می تواند بر تأملات و استدلال های مباحث علوم قرآنی، بسیار مؤثر باشد؛ به گونه ای که برخی موارد تأویلات قرآنی را متغیر یا مبهم سازد.
۲۷.

مأخذشناسی توصیفی آثار جدید درباره آیه امامت ابراهیم× (آیه 124 سوره بقره)

نویسنده:
منبع: دانش ها و آموزه های قرآن و حدیث سال پنجم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۷ 83 - 109

کلیدواژه‌ها: امامت در قرآن آیه ابتلا حضرت ابراهیم (ع) کلام نقلی تفسیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۴ تعداد دانلود : ۲۰۶
از قرون نخستین اسلامی تاکنون، رسائل و کتاب های بسیاری درباره مسأله جانشینی پیامبر’، امامت اهل بیت و نیز مناقشات درباره آن، به ویژه در میان شیعیان، نوشته شده است. به عقیده شیعیان، در آیات متعدّدی از قرآن مجید، بیان و اثبات امامت ائمّه طاهرین وجود دارد. در دوره کنونی، بسیاری از نوشته های پیرامون امامت، به آیات قرآن و از جمله آیه ابتلای ابراهیم (بقره، 124)، به عنوان مهم ترین دلیل قرآنی بر اثبات امامت و برخی از مختصّات آن، پرداخته اند. با توجّه به اهمّیت آیه ابتلا در موضوع امامت و تفاسیر مختلفی که درباره آن ارائه شده، لازم است تحقیقات بیشتر و جدیدتری درباره این آیه صورت گیرد. پژوهشگران علاقه مند به این حوزه، نیازمند مأخذ شناسی آثار پیرامون آیه ابتلا به ویژه شناخت آثار دهه های اخیر هستند. در نگاشته حاضر، 3۶ اثر جدید درباره آیه ابتلا شناسایی و معرّفی گردیده است. در آخر این تحقیق، عناوین و موضوعات جدیدی، برای انجام پژوهش های تازه درباره این آیه پیشنهاد شده است.
۲۸.

نکاتی در اعتبارسنجی ادعیه و زیارات کتاب مفاتیح الجنان

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبیات شیعی سال ۱ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵ 53 - 78

کلیدواژه‌ها: مفتاح الجنان اسدالله بروجردی ادعیه زیارات تراث شیعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۹ تعداد دانلود : ۲۷۷
مهم ترین و رایج ترین کتاب دعایی که در دوره معاصر مورد استفاده مردم قرار می گیرد، کتاب مفاتیح الجنان اثر شیخ عباس قمی است. این کتاب پر تیراژترین کتاب پس از قرآن کریم است. بنابراین لازم است این اثر گرانسنگ به دلیل گستردگی و نفوذ خود در جامعه ، از ابعاد مختلف مورد بررسی و کنکاش پژوهشگران قرار گیرد. به همین منظور، در پژوهش حاضر، ضمن تأکید بر تمایل مؤلف به انتخاب و بهره گیری مطالب معتبر در ادعیه و زیارات، برخی نکات قابل توجه پیرامون اعتبارسنجی کتاب مفاتیح الجنان، مورد تأمل و تذکر واقع می گردد. در نهایت مشخص شد، با این که شیخ عباس قمی تلاش داشته است تا مطالب نامعتبر کتاب مفتاح الجنان بروجردی را حذف و مطالب معتبر را در تلخیص و تألیف خود ارایه نماید، امّا بنابر نمونه هایی که در مقاله حاضر ذکر شد، روشن گشت که مطالب مختلفی در کتاب مفاتیح قابل ردگیری هستند که به دلایلی، نامعتبر یا ضعیف و مخدوش می باشند. بنابراین لازم است که تمامی مطالب مفاتیح، مجدداً و به صورت اختصاصی و مجزا، اعتبارسنجی و مستندسازی دوباره شوند.
۲۹.

گزارشی از محتوای کتاب تفسیر عسکری اطروش

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۴ مهر و آبان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۲۰۲) 227 - 246

کلیدواژه‌ها: حسن بن علی اطروش تفسیر امام حسن عسکری احتجاج ناصر کبیر شیخ صدوق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۶ تعداد دانلود : ۱۷۶
تفسیر منسوب به امام حسن بن علی عسکری(ع)، از تفاسیر مهم روایی متقدم شیعه در قرن سوم می باشد؛ که از جهات مختلفی، مناقشه آمیز بوده است، و مورد نقد و گفتگوهای انتقادی برخی از اندیشمندان متقدم و متأخر امامیه، قرار گرفته است. با توجه به برخی مطالب سست و نادرست موجود در این تفسیر، و نیز مناقشات پیرامون آن، و عدم انتساب تفسیر به امام یازدهم(ع)، اکنون این مسأله پیش روی قرار می گیرد که: اگر متن تفسیر کنونی، از امام حسن عسکری(ع) یا پدر بزرگوارشان نیست؛ پس مؤلف کتاب تفسیر چه کسی است؟ و آیا دلایلی وجود دارد که نشان دهد، این اثر، متعلق به شخص خاصی است؟ به تازگی، کتاب مفصلی درباره انتساب و بازشناسی مؤلف تفسیر عسکری، نگارش یافته است که شامل سیزده فصل می باشد. نوشته حاضر، ضمن معرفی این کتاب و خلاصه ای از فصول کتاب و نتایج آن، به بازشناسی تفسیر عسکری و نیز شناسایی و معرفی مؤلف این تفسیر می پردازد؛ و با مروری بر دلایل و شواهدی از متن خود تفسیر و اسناد تاریخی دیگر، مطرح می نماید که مؤلف تفسیر، در واقع «حسن بن علی عسکری»  ملقب به ناصر للحق اطروش، حاکم علوی طبرستان و امام زیدیه بوده است.
۳۰.

«بازشناسی مؤلف کتابی که "المسترشد" خوانده می شود»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 293 - 269

کلیدواژه‌ها: ابن رستم طبری المسترشد امامت طبری محمد بن جریر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۳ تعداد دانلود : ۲۱۶
کتاب المسترشد که در ده های اخیر منتشر شده و در نوشته ها مورد استناد قرار گرفته، وضعیت مبهمی دارد؛ که دراین نوشتار، به این ابهامات پرداخته و برخی نتایج زیر حاصل شده: اسناد حدیثی شیعه منسوب به «محمدبن جریر طبری»، غالباً به طبری عامی مورخ، مربوط هستند؛ و تا قبل از قرن 6، هیچ نامی از «رستم طبری» در احادیث وجود ندارد؛ و البته، احادیث با نام «ابن رستم» در کتاب کنونی نیز، وجود ندارند. کتاب کنونی، از اواسط قرن 7 مورد استناد بوده؛ و اکنون ده نسخه خطی دارد؛ که همگی متأخر و بعد از قرن 11 و با منشأ واحد هستند. با توجه به دلایلی، مؤلف کتاب کنونی، ابن رستم یا طبری نیست؛ و اساساً این کتاب، المسترشد نیست. یعنی، عبارت سند حدیث اول کتاب، برخی را به اشتباه انداخته که کتاب از طبری شیعی است؛ در صورتی که منظور از این نام، طبری عامیِ مورخ است. همچنین، شخص طبری غیرعامی، در منابع رجالی، مجهول است؛ و ترجمه ای پیرامون وی وجود ندارد.
۳۱.

اعتبارسنجی روایات ابوبصیر در الغیبه نعمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال ۱۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۰ 103 - 140

کلیدواژه‌ها: الغیبه نعمانی ابوبصیر واقفیه روایات مهدوی غیبت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۶ تعداد دانلود : ۱۷۳
محمد بن ابراهیم نُعمانی، متکلم و محدث شیعی قرن چهارم هجری است که مشهورترین و قابل اعتماد ترین و در دسترس ترین اثر وی، کتاب الغیبه اوست؛ که در اوایل دوره غیبت کبری و با به درازا کشیده شدن غیبت امام زمان Z نگارش یافته است. با توجه به اینکه بیشترین میزان روایات مهدویت و غیبت، متعلق به شخص ابوبصیر است و در کتاب الغیبه نعمانی نیز، حدود 11 راوی بیشترین میزان روایات (یعنی ۵۱ روایت) را از او به خود اختصاص داده اند، و با توجه به این تعداد زیاد روایات ابوبصیر درباره مسئله غیبت و مهدویت، سؤالاتی پیش روی ما قرار می گیرد که: چرا بیشتر روایات غیبت، از ابوبصیر هستند؟ آیا این وضعیت ارتباطی به فرقه های انحرافی ایجادشده در زمان صادقین n و مسئله غیبت و مهدویت ندارد؟ و ازسوی دیگر، آیا این روایات معتبرند؟ در نوشتار حاضر، ضمن گزارش آماری روایات ابوبصیر، به بررسی وضعیت رجالی او و راویان او در الغیبه نعمانی پرداخته شده است؛ و در انتها نتیجه گیری شده است که بیشتر روایات او، از طریق فرقه واقفیه به کتاب الغیبه سرایت نموده است؛ و این روایاتِ مهدوی، معتبر نیستند.
۳۲.

معرّفی یکصد منبع برای پژوهش درباره کتاب فصل الخطاب محدّث نوری

نویسنده:
منبع: دانش ها و آموزه های قرآن و حدیث سال ۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۲۲ 124-126

کلیدواژه‌ها: صیانت قرآن عدم تحریف قرآن اخباری گری کلام عقلی و نقلی علوم و معارف قرآن و حدیث

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۵ تعداد دانلود : ۲۰۹
کتاب «فَصلُ الخِطاب فی تَحریفِ کِتابِ رَبّ الاَرباب» اثر میرزا حسین نوری (م1320ق)، جنجالی ترین کتاب قرآنی دو قرن اخیر می باشد که در آن حدود هزار روایت مطرح نموده است. با توجّه به موقعیّت و شخصیّت محدّث نوری و تأثیرگذاری کتاب وی در مناقشات کلامی میان شیعه و اهل سنّت و نیز اهمّیت فوق العاده مسأله، لازم می نمود تا مأخذشناسی جدید و به روزی که در آن، مشخّصات غالب نوشته های پیرامون کتاب فصل الخطاب وجود داشته باشد، در دسترس پژوهشگران قرار گیرد تا با توجّه به آن به پاسخگویی به شبهات و تحقیقات جدید در این زمینه بپردازند. در مقاله حاضر، مجموعه ای با حدود یکصد عنوان از منابع پیرامون کتاب فصل الخطاب، با اطّلاعات شناسنامه ای، معرّفی شده است.
۳۳.

مأخذشناسی توصیفی تفسیر منسوب به امام حسن عسکری(ع)

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲۰ 39 - 88

کلیدواژه‌ها: امام حسن عسکری (ع) ک‍ت‍اب‍ش‍ن‍اس‍ی ناصر اطروش تاریخ شیعه آثار شیعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۱ تعداد دانلود : ۱۴۲
از گذشته تاکنون، نظرات متضادی درباره ی این تفسیر بیان شده است؛ عده ای کتاب را مخدوش و عده ای موضوع می دانند، عده ای نیز کتاب را به تصریح یا اشاره، معتبر دانسته اند. برخی نیز در تحقیقات جدیدی این اثر را از تألیفات ناصر للحق اطروش، حاکم طبرستان برشمرده اند که بر اثر خطا، به امام یازدهم شیعیان امامیه (ع) منسوب شده است. با توجه به اهمیت کتاب تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع)، اکنون لازم است درباره ی تفسیر عسکری، تحقیقات بیشتر و جدیدتری صورت گیرد. بنابراین پژوهشگران علاقه مند به این حوزه، نیازمند به مأخذ شناسی پیرامون این تفسیر هستند و باید بدانند که چه تعداد آثار مستقل و غیرمستقلی در دهه های اخیر درباره ی تفسیر منسوب به امام عسکری(ع) نگارش یافته است و جدای از آن، به چه منابع مرتبط دیگری می توانند مراجعه نمایند. در پژوهش حاضر، ضمن طرح مقدماتی به معرفی توصیفی 46 اثر مستقل و نیز معرفی شناسنامه ای 90 اثر مرتبط با تفسیر عسکری پرداخته شده است.
۳۴.

تجزیه و تحلیل داستان انگیزه تألیف فصل الخطاب و بازشناسی ماجرای تاریخی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ 419 - 442

کلیدواژه‌ها: اتابک تحریف قرآن شیخ فضل الله نوری طالبوف مسالک المحسنین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۷ تعداد دانلود : ۱۸۶
یکی از داستان هایی که پیرامون محدث نوری و کتاب فصل الخطاب در چند دهه اخیر مطرح شده، داستان «انگیزه انگلیسی» تألیف فصل الخطاب است؛ که گفته شده محدث نوری، فریب سیاست های ضداسلامی دولت انگلستان برای تفرقه میان مسلمین را خورده، و این کتاب را به تحریک کارمند جاسوس سفارت انگلیس نوشته است. این داستان توسط آیت الله مرعشی نجفی به نقل از سردار کابلی، توسط چند نفر از علمای معاصر همانند: شبیری زنجانی، منتظری، آصف محسنى، صادقی تهرانی، نقل شده است. در پژوهش های جدید، مشخص شده که انتساب این داستان به محدث نوری، نادرست است. اکنون برای بازشناسی ماجرای واقعی داستان، لازم است بررسی شود: 1. روایت های داستان انگیزه تألیف فصل الخطاب چگونه و دارای چه بخش های متفاوتی می باشد؟ 2. اطلاعات و داده های این داستان، چه سرنخ هایی را به ما برای کشف واقعیت داستان می دهد؟ 3. آیا اطلاعات این داستان با شواهد تاریخی دیگر و مرتبط با عصر محدث نوری و سردار کابلی، هماهنگ است؟ 4. این داستان را، می توان با چه واقعه تاریخی تطبیق داد؟ در پژوهش پیش رو، با بررسی داده های داستان و تجزیه و تحلیل اطلاعات آن، و دقت در اطلاعاتی که ناهماهنگ با تاریخ و زندگی حاجی نوری هستند، مشخص شد که که بخش اعظم داستان آیت الله مرعشی منقول از سردار کابلی، داستانی پیرامون جریانات کتاب «مسالک المحسنین» در دوره مشروطه ایران و مخالفت شیخ فضل الله نوری با این کتاب می باشد؛ و ناقل داستان، دو داستان مختلف (که پیرامون دو نوری، دو سید و دو کتاب متفاوت بوده است) را، باهم مخلوط نموده است.
۳۵.

درباره نسخه های خطی کتاب های منسوب به سلیم بن قیس (کلیاتِ نسخه شناسی)

نویسنده:
منبع: مطالعات حدیث پژوهی سال ۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۶ 2 - 32
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۶ تعداد دانلود : ۱۰۸
کتاب های منسوب به سلیم بن قیس، تنها آثار تاریخی کلامی شیعی باقی مانده از قرن اول هجری قمری قلمداد می شوند، که به دلایل مختلفی مورد توجه و اهمیت واقع شده اند. از ویژگی های برجسته این کتاب ها، نقل حوادثی است که همواره میان شیعه و سنّی محلّ اختلاف و کشمکش بوده است. با توجه به مناقشات متعدد و متنوع پیرامون ابعاد گوناگون کتاب های سلیم، به نظر می رسد که اکنون لازم است این کتاب ها از جهات مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد؛ که یکی از آنها، بررسی گونه های مختلف نسخه های خطی کتاب های سلیم است. به نظر می رسد، بسیاری از مناقشات حول محور شخصیت سلیم و کتاب های منسوب به وی، با بررسی دقیق نسخه های خطی و اصالت آنها، و نیز روشن شدن ابهامات و تناقضات مرتبط در آن، روشن گردد؛ البته از سوی دیگر، حتی ممکن است ابهامات و اشکالات جدیدی را پیش روی محققان قرار دهد؛ که برای رد یا اثبات گزارش های تاریخی کلامی روایات سلیم، ناچار شوند ابتدا تکلیف این ابهامات نسخه شناسی کتاب ها را روشن نمایند. نگارنده در طی چهار مقاله، کلیاتی پیرامون نسخه های خطی کتاب های سلیم و مدل های مختلف آن ها را مطرح می کنیم؛ که مقاله حاضر، اولین آنها است
۳۶.

تأملاتی درباره هویت شخصی و وضعیت روایی سلیم بن قیس و کتاب او(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۸) 1 - 29

کلیدواژه‌ها: تاریخ تشیع کلام شیعه منابع متقدم اسلامی تقریب مذاهب حدیث شیعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۳ تعداد دانلود : ۱۵۸
کتاب منسوب به سلیم بن قیس، تنها اثر تاریخی کلامی شیعی باقی مانده از قرن اول هجری قمری قلمداد می شود، که به دلایل مختلفی مورد توجه و اهمیت واقع شده؛ که در صورت اثبات وجودِ شخصیت سلیم و اصالت کتاب های منسوب به وی، این اهمیت، مضاعف و بسیار قابل تأمل خواهد شد. برخی از عناوین اهمیت زا برای آن ها عبارتند از: 1 قدمت تاریخی کتاب. 2 صحابی خاص و نزدیک بودن شخص سلیم به امام علی(ع). 3 بی واسطه بودن برخی از احادیث سلیم. 4 چند روایت تأییدیه امامان معصوم (ع) بر نسخه هایی از کتاب های سلیم. 5 داشتن مطالب ویژه، منحصر به فرد و شاذ تاریخی و کلامی. از ویژگی های برجسته کتاب سلیم، نقل حوادثی است که همواره میان شیعه و سنّی محلّ اختلاف و کشمکش بوده است. با توجه به مناقشات متعدد و متنوع پیرامون ابعاد گوناگون کتاب سلیم، به نظر می رسد که اکنون لازم است این کتاب از جهات مختلط مورد نقد و تجزیه و تحلیل قرار گیرد؛ که یکی از آنها، تأملاتی درباره هویت شخصی و وضعیت روایی سلیم بن قیس و کتاب او است. در پژوهش حاضر، سؤالات و اشکالاتی پیرامون ابعاد مختلف هویت شخصی و وضعیت تاریخی کتاب سلیم و نویسنده آن مطرح شده، و ضمن آن، اصالت مؤلف و کتاب منسوب به وی، مورد خدشه قرار گرفته است؛ به گونه ای که لازم است معتقدان به اعتبار این کتاب، پاسخگوی این ابهاماتِ شخصیتی سلیم بن قیس به عنوان یک هویت مستقل و راوی اخبار تاریخی شوند.
۳۷.

بررسی تاریخچه استدلال به آیه ابتلای ابراهیم(ع) در منابع کلامی و امامتی کهن شیعی برای مسأله امامت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۶ 265 - 292

کلیدواژه‌ها: امامت خاصه کلام امامیه آیه ۱۲۴ بقره تاریخ تشیع جانشینی پیامبر (ص)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۹ تعداد دانلود : ۱۶۶
برای استدلال و اثبات مسأله امامت و جانشینی پیامبر (ص) ، به دلایل «کلامی، تاریخی و نیز آیات قرآن کریم » استشهاد می شود. در این میان، آیه 124 سوره بقره (که در میان شیعیانِ متأخر و معاصر، به آیه ابتلای ابراهیم (ع) یا آیه امامت مشهور است)، یکی از مهم ترین آیات پیرامون مسأله امامت قلمداد می شود. از سوی دیگر، برای پرداختن و نقد و بررسی دلالت آیه ابتلای ابراهیم در مسائل امامت، لازم است پیشاپیش، مسائلی همچون موضعِ منابع کلامی و امامتی کهن شیعی نسبت به این آیه، پژوهش و دانسته گردند. در پژوهش پیش رو، با توجه به این سؤالات: «1 در کدام یک از منابع کلامی و امامتی متقدم شیعه، به آیه ابتلای حضرت ابراهیم (ع) پرداخته شده است؟ 2 موضعِ این منابع نسبت به آیه ابتلای حضرت ابراهیم (ع) و مسأله امامت چیست؟»، به بررسی منابع کهنِ شیعی پرداخته شده است. در پژوهش حاضر، حدود بیست ونُه اثر کلامی و امامتی از منابع شیعه تا قرن پنجم بررسی شده است و در پایان، مشخص شد که حداقل تا اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم، در بیشتر این منابع، خبری از استناد و استدلال به آیه ابتلای ابراهیم (ع) برای مسأله امامت با تعریف های خاص شیعی از آن وجود ندارد و موارد اندکی مرتبط با مسأله امامت، آن هم در برخی منابعِ درخور تأمل درج شده است.
۳۸.

اصالت سنجی متن احادیث نسخه های کنونی منسوب به سلیم بن قیس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی سال ۱۸ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۹ 5 - 17

کلیدواژه‌ها: حدیث شیعه تاریخ تشیع جعل حدیث حدیث موضوع

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۱ تعداد دانلود : ۱۳۷
کتاب سلیم بن قیس، به عنوان قدیمی ترین متن موجود شیعی از قرن اول هجری معرفی شده و اکنون دارای چنان اهمیتی می باشد که بعد از کتاب نهج البلاغه، بیشترین تیراژ انتشار را در سه دهه گذشته در ایران داشته است. جدای از مناقشات پیرامون هویت تاریخی و نیز انتساب کتاب به سلیم بن قیس، اکنون طبق پژوهشهای جدید، روشن شده است که متن کتابهای کنونی و در دسترس سلیم، در طول حدود شش قرن اول هجری در دسترس علما نبوده، یا لااقل و به دلایلی، اندیشمندان شیعی از آن استفاده چشم گیری ننموده اند. بنابراین اکنون لازم است پژوهش شود که: 1 حالات پیش روی ما درباره وضعیت اصالت کتاب سلیم چگونه است؟ 2 آیا شواهدی از کتاب یا غیر آن وجود دارد که نشان دهد، کتاب سلیم دچار جعل و یا اضافاتی بر متن شده باشد؟ 3 آیا مصادیقی از عدم اصالت منشأ روایات کتاب سلیم از منابع دیگر، قابل ارائه می باشد؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که ابان بن ابی عیاش یا نویسنده ای دیگر، روایاتی را از منابع متقدم جمع آوری نموده و عباراتی در لابه لای متن آنها اضافه کرده و این متن تدوین شده تاریخی را، عمداً یا سهواً، به نام سلیم بن قیس گمنام یا مستعار، منتسب نموده است.
۳۹.

بررسی انتساب سند کتاب سلیم به شیخ طوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۶ بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۹۹) 150 - 177

کلیدواژه‌ها: کتاب سلیم سلیم بن قیس شیخ طوسی طرق طوسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۲ تعداد دانلود : ۱۰۲
از دیرباز، مناقشاتی درباره شخصیت سلیم و نیز صحت و اعتبار کتاب سلیم بن قیس در منابع شیعی وجود داشته است. موافقان اعتبار کتاب سلیم، بدون توجه به مشکلات محتوایی این کتاب، و نیز وضعیت نسخه هایِ خطی مشوش کتاب سلیم، اصرار دارند تا با بیان نظرات تأییدی دانشمندان و علمای پیشین و اسناد قابل قبول برای کتاب سلیم، نسبت به اعتبار این کتاب اقدام، یا وضعیت اعتبار آن را تصحیح یا پررنگ نمایند. در این میان، اسناد شیخ طوسی بر ابتدای یک مدل از نسخه های خطی کتاب سلیم، بسیار حایز اهمیت است؛ اما با توجه به ابهامات جدی موجود در سند منسوب به شیخ طوسی، و نیز با توجه به دلایل و قراینی که از آثار شیخ طوسی و منابع پیشینیان او وجود دارد، به نظر می رسد که اسناد نونویس موجود در یک نسخه خطی کتاب سلیم، سند و طریق شیخ طوسی نیستند و برخی افراد، دانسته یا نادانسته آن را به صورت جعلی در نسخه برداری های خود از کتاب منسوب به سلیم، آن را بر نسخه خطی متأخر کتاب سلیم افزوده اند.
۴۰.

معرّفی کتابِ «پیرامون فصل الخطاب و رساله جوابیّه محدّث نوری»

نویسنده:
منبع: دانش ها و آموزه های قرآن و حدیث سال ۶ بهار ۱۴۰۳ شماره ۲۴ 98 - 123

کلیدواژه‌ها: حاجی نوری ردیه بر میرزای نوری رساله جوابیه اشکالات بر فصل الخطاب عدم تحریف قرآن ک‍ت‍اب‍ش‍ن‍اس‍ی علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹ تعداد دانلود : ۱۱۸
میرزا حسین نوری (م1320ق) در سال ۱۲۹۲ قمری کتابی با عنوان «فصل الخطاب فی تحریف کتاب ربّ الارباب» نگاشت. بعدها به واسط این اثر، جنجال های کلامی و فرقه ای به پا گشت و آثار متعدّد مستقل و غیر مستقلی در ردّ این کتاب حاجی نوری نوشته شد. در سال گذشته، کتاب مفصّلی پیرامون فصل الخطاب و نیز «رساله جوابیّه اشکالات بر فصل الخطاب» محدّث نوری نگارش یافته که در آن به مسائل مختلفی پیرامون این دو اثر پرداخته است. این کتاب، شامل نُه مقاله مجزّا می باشد که هر کدام به مسأله ای درباره فصل الخطاب پرداخته اند. نوشتار پیش رو، به معرّفی تفصیلی این اثر جدید پرداخته است تا پژوهشگران این کتاب تازه را بشناسند.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان