قاسم فولادی

بدون شک، انتخاب و اکتساب سلاح و تجهیزات دفاعی یکی از دغدغه های مهم کشورها است. در این راستا، در دهه 1380 تلاش هایی برای کاهش این دغدغه ها در بخش دفاع انجام پذیرفت که در نهایت منجر به تهیه سند "نظام نامه تدوین الگوی تسلیحات و تجهیزات ن.م" توسط ستاد کل نیروهای مسلح در سال 86 و ابلاغ آن در سال 1387 شد – که در جای خود کار ارزشمندی بود. این پژوهش با هدف ایجاد این حس در ذینفعان اکتساب سلاح و تجهیزات دفاعی انجام شده است که نظام نامه مذکور پس از گذشت تقریبا 10 سال از ابلاغ و اجرای آن، نیاز به بازنگری در مفهوم و فرایندهایش دارد. برای این منظور، از تحلیل محتوا و مضمون نظام نامه و مصاحبه های انجام شده با برخی صاحب نظران نظام اکتساب سلاح و تجهیزات استفاده شده است. سپس نتایج اولیه به دست آمده برای حدود 40 نفر از دست اندرکاران اکتساب سلاح و تجهیزات ارائه و نظرات آن ها نیز جمع و اعمال گردیده است. یافته های پژوهش نشان می دهد الگوهای رایج موجود نمی توانند انتظاراتی که صاحب نظران از الگوی سلاح دارند را به طور کامل برآورده سازند و نیاز به بازنگری در مفهوم الگوی سلاح احساس می شود. این امر حاکی از وجود یک سلسله خلاها در مفاهیم، رویکردها، ساختار، روش ها و فرایندهای موجود طرح ریزی دفاعی- بخصوص بلندمدت- است. البته آنچه مسلم است خروجی نهایی مبحث الگوی سلاح بایستی به تعیین تسلیحات و تجهیزات برترساز اولویت دار امروز و آینده نیروهای مسلح با توجه به تغییر و تحولات محیط امنیتی- دفاعی منجر شود وخلق قدرت دفاعی را به دنبال داشته باشد.

مهم ترین انتظاری که از نظام اکتساب سلاح و تجهیزات می رود، پاسخ به هنگام و مؤثر به نیاز حال و آینده نیروهای مسلح در یک محیط پیچیده و متغیر است. برای این منظور، نظام اکتساب سلاح و تجهیزات می بایست توانایی انجام برخی از فعالیت های کلیدی را داشته باشد که انجام آن ها مستلزم برخورداری از برخی قابلیت های محوری است. این قابلیت ها، نظام اکتساب سلاح و تجهیزات را بر تغییر و بازآرایی فرآیندهای متداول و منابع در دسترس خود با توجه به تغییرات محیط توانا می سازد. در این پژوهش، با هدف شناسایی این قابلیت ها، با 14 نفر از صاحب نظران اکتساب سلاح و تجهیزات مصاحبه به عمل آمد. با استفاده از تحلیل مضمونِ این مصاحبه ها و همچنین تحلیل محتوای 6 سند رسمی دفاعی قابل دسترس، تعداد 12 قابلیت برای نظام اکتساب سلاح و تجهیزات به دست آمد که با به کارگیری رویکرد مدل سازی ساختاری-تفسیری، تعداد 10 قابلیت «مدیریت هوشمندانه اطلاعات و دانش»، «آینده نگری و درک تغییرات محیط»، «تولید مفاهیم و زبان مشترک»، «درک فناورانه و مدیریت فناوری»، «رهبری و هدایت ظرفیت های داخلی و خارجی»، «تولید سیاست های پابرجا و راهبردهای منعطف»، «نوآوری و خلاقیت»، «مدیریت پروژه های بزرگ اکتساب»، «تصمیم سازی برای تصمیم گیری»، و «تعاون و شراکت راهبردی بین نقش آفرینان» را می توان به عنوان قابلیت های محوری قلمداد کرد.

تحقق رویکرد هسته و شبکه در عرصه ی تحقیق و توسعه در وزارت خانه ای که فن آوری یکی از سرمایه ها و پایه های اصلی فعالیت آن است، می تواند موضوعی پرچالش و پیچیده محسوب شود. یکی از روش های تحقق این امر، ایجاد و شکل گیری شبکه ای از شرکت های زایشی کوچک و متوسط فنآوری محور است که از متن صنایع دفاعی به وجود می آیند. پژوهش حاضر، به دنبال آن است تا به روش پیمایشی – توصیفی، عوامل سازمانی تاثیرگذار بر موفقیت شرکت های زایشی در صنایع دفاعی را که می توانند در رابطه با فن آوری های زرد نقش مهمی ایفا نمایند، شناسایی و رتبه بندی کند. در این مطالعه از طریق بررسی تحقیقات و مطالعات موجود در ادبیات پژوهش و نیز مصاحبه با برخی از متولیان تحقیق و توسعه وزارت دفاع، تعداد 46 عامل سازمانی موثر شناسایی شده است که از بین آن ها، در نظرخواهی اولیه از 14 نفر از صاحب نظران صنعت دفاعی، 27 عامل به عنوان عوامل سازمانی تاثیرگذار بر صنایع دفاعی مورد تایید قرار گرفته و سپس با استفاده از پرسشنامه، نظر جامعه ی آماری پژوهش در رابطه با میزان تاثیر هریک از این عوامل جمع آوری گردیده است. با رتبه بندی این 27 عامل موثر، عوامل " اراده و عزم هیئت رییسه ی وزارت دفاع"، " حمایت سازمان"، " قدرت و توانایی اجرایی سازمان (در فرایند زایش)"، " انگیزه ی سازمان مادر"، و " احساس نیاز و ضرورت (توسط سازمان)" در رتبه های اول تا پنجم قرار گرفته اند. همچنین، نتایج آماری در این تحقیق نشان داده است که وضعیت فعلی صنایع دفاعی کشور در رابطه با 4 عامل اول تقریبا نامطلوب است.

به راستی فرآیند توسعه تکنولوژی از چه مراحلی تشکیل می شود و هر یک از این مراحل از چه ویژگی هایی برخوردار است؟ و به تناسب درک ما از این مراحل، چه رویکردهایی برای مدیریت یک برنامه تکنولوژی قابل اتخاذ است؟ واقعیت این است که هر روز، با رویکردها و تکنیک های متفاوتی در مدیریت تکنولوژی روبرو می شویم و طبیعتا مایلیم در مراحل اولیه، اطلاعات اجمالی راجع به آن بدست آوریم. در این نوشتار خواننده با رویکرد "سطوح آمادگی" در مدیریت تکنولوژی آشنا می-شود و امید است با توسعه این آگاهی، که با کاربرد آن در مدیریت پروژه های تحقیقاتی حاصل می آید، بتوان برخی از منافع بهره گیری از این رویکرد را در قالب موارد زیر برشمرد: 1. تعیین ویژگی های تکنولوژی در هر سطح از آمادگی 2. مشخص کردن سطح ریسک در هر سطح از آمادگی 3- تعیین نقش هر یک از بازیگران عرصه تکنولوژی در هر سطح از آمادگی 4. ارائه الگوی توزیع اعتبارات تحقیقاتی در سطوح مختلف آمادگی 5. تعیین تکنولوژی های گلوگاهی در سیستم ها

در گزارشات سالیانه از شرکت ها ادعا می شود که سرمایه های انسانی مهمترین منابع آنها محسوب می شوند. اما بررسی های جدید شرکت های بزرگ نشان می دهد که کانون اصلی توجه رهبران منابع انسانی بر محور اجرائیات، کنترل هزینه های پرسنلی، ایمنی و بهداشت موضوعاتی از این قبیل استوار است.