علی بیاضی طهرابند

     هرچند تفکر استراتژیک مفهومی ناشناخته در حوزه مدیریت استراتژیک نیست، لیکن مرور پیشینه نشان داد در خصوص چیستی آن اجماع نظری مشخصی وجود نداشته و همچنین در پژوهش هایی که به تبیین پیامدها و عوامل تاثیر گذار بر  توسعه این نوع از تفکر پرداخته اند، نیز نگاه چندجانبه ای حاکم نبوده است. لذا در مطالعه حاضر تلاش شد تا با بکارگیری استراتژی نظریه داده بنیاد چندگانه(MGT) که به نوعی روش تکمیلی و توسعه یافته نظریه داده بنیاد (GT) بوده و با ترکیب رویکردهای قیاسی و استقرایی، چارچوب جامعی برای توسعه نظریه فراهم می آورد؛ به پیکربندی و آزمون مدلی یکپارچه برای تبیین پیشران ها، عناصر و پیامدهای تفکراستراتژیک پرداخته شود. تحلیل داده های حاصل از مرور نظام مند 171 مطالعه در بازه زمانی 40 سال اخیر و مصاحبه با 27 نفر از خبرگان که با ترکیب روش های نمونه گیری هدفمند قضاوتی و روش گلوله برفی انتخاب شدند؛ منجر به تدوین مدلی شد که ضمن تبیین تفکر استراتژیک در قالب ویژگی های «دوراندیشی چشم انداز محور»، «ذینفع محوری»، «تحول گرایی خلاقانه»، «راه حل جویی نظام مند»، «الگویابی» و «تصمیم گیری هوشمندانه»؛ پیشران های این نوع از تفکر را در سه گروه عوامل سازمانی ، عوامل فردی و عوامل محیطی فرموله نموده و نشان می دهد حاکمیت تفکر استراتژیک در سازمان ها منجر به «توسعه ظرفیت های سازمان»، «کسب نتایج مالی پایدار» و «بهبود جایگاه سازمان در محیط» خواهد شد. همچنین به منظور تعیین اعتبار نتایج و ارزیابی مدل از منظر «قابل فهم بودن»، «جامع بودن»، «کاربردی بودن» و «نوآوری»؛ در مرحله مجزایی به نظرسنجی از خبرگان پرداخته شد که نتایج آن نشان از اعتبار نتایج و مناسب ارزیابی شدن مدل با توجه به چهار معیار مذکور دارد .

شواهد حاکی از آن است که حاکمیت تفکر استراتژیک در سازمان ها منجر به «توسعه ظرفیت های سازمان»، «کسب نتایج مالی پایدار» و «بهبود جایگاه سازمان در محیط» می شود؛ لیکن علی رغم اهمیت بالای تفکر استراتژیک، شناسایی شایستگی های معرف آن و ابزارهای سنجش آن محل بحث می باشد. مرور ادبیات در این زمینه نشان می دهد اجماع نظری مشخصی درخصوص ویژگی های تفکر استراتژیک که بعضاً با عنوان «عناصر»، بعضاً با عنوان «جنبه ها»، بعضاً با عنوان «مهارت ها»، بعضاً با عنوان «قابلیت ها»، بعضاً با عنوان «شایستگی ها» و عناوین دیگر تبیین شده اند، وجود نداشته و لذا شاهد توسعه مقیاس های استاندارد و فراگیر برای سنجش ابعاد تفکر استراتژیک به عنوان سازه ای پژوهشی نیز نبودیم. بر این اساس، طی مطالعه حاضر تلاش شد تا با به کارگیری استراتژی نظریه داده بنیاد چندگانه (MGT) به پیکربندی مدلی یکپارچه برای تبیین ماهیت تفکر استراتژیک پرداخته شود. تحلیل داده های حاصل از مرور نظام مند مطالعات مرتبط در بازه زمانی ۴۰ سال اخیر و مصاحبه با ۲۷ نفر از خبرگان که با ترکیب روش های نمونه گیری هدفمند قضاوتی و روش گلوله برفی انتخاب شدند، منجر به توسعه مدلی شد که تفکر استراتژیک را در قالب شش ویژگی مشتمل بر «دوراندیشی چشم انداز محور»، «ذی نفع محوری»، «تحول گرایی خلاقانه»، «راه حل جویی نظام مند»، «الگویابی» و «تصمیم گیری هوشمندانه» مفهوم پردازی می کند. به منظور اعتبارسنجی نتایج و همچنین ارزیابی مدل از منظر «قابل فهم بودن»، «جامع بودن»، «کاربردی بودن» و «نوآوری» طی دو مرحله متوالی به نظرسنجی از خبرگان پرداخته شد که نتایج این پیمایش ها نیز نشان از اعتبار نتایج اکتسابی و مناسب ارزیابی شدن مدل نهایی با توجه به چهار معیار مذکور دارد.

هدف مقاله حاضر توسعه یک مدل فرایندی(شامل درون داد، میان داد و برون داد) برای مدیریت نظام مند منابع استراتژیک سازمان است. در این مقاله با اتخاذ رویکردی رقابتی واستراتژیک به مدیریت منابع سازمان، ابتدا یک طبقه بندی جدید از منابع توسعه داده شد. بدین ترتیب که، علاوه بر طبقه بندی منابع به درونی/بیرونی، مشهود/نامشهود و مالی/ انسانی/ فیزیکی/ سازمانی؛ منابع از مننظر رقابتی در سه گروه منابع در اختیار سازمان، منابع صرفاً در اختیار رقبا و منابع آزاد (نه در اختیار رقبا و نه در اختیار سازمان) طبقه بندی شدند. در ادامه با فرض "" ضروروت ایجاد رابطه میان منابع و عوامل عوامل کلیدی موفقیت""، تبیین شد که استراتژیک بودن یک صفت دائمی برای برخی از منابع نیست بلکه منابع با توجه به عوامل کلیدی موفقیت می توانند از سطوح استراتژیک بودن متغیری برخوردار باشند. بر این اساس مراحل عمومی مدیریت منابع بازنگری و مدل جدید پنج مرحله ای تشریح و عناصر کلان سازمانی و فراسازمانی تاثیرگذار بر آن معرفی گردید. یافته نهایی این پژوهش نظری که با اقتباس از روش شناسی نظریه پردازی لینهام انجام شده است، یک مدل علمی- کاربردی است که می تواند هم به عنوان یک مدل مفهومی برای انجام تحقیقات علمی و هم بعنوان یک مدل کاربردی برای بررسی و بهبود سیستم مدیریت منابع سازمان مورد استفاده واقع شود.

طراحی و پیاده سازی سیستم مدیریت کیفیت در سازمان ها در صورتی که مبتنی بر شرایط خاص سازمان ها باشد می تواند سبب بهبود عملکرد سازمان ها شود. در این صورت مطالعات انجام شده درباره تأثیر گذاری فعالیت های سیستم مدیریت کیفیت (شامل هفت فعالیت اصلی) بر عملکرد سازمان ها (بر اساس چهار معیار اصلی) نتایج متناقضی را نشان داده اند. از این رو در مقاله حاضر که حاصل یک تحقیق است این رابطه مورد بررسی قرار می گیرد. برای انجام تحقیق از روش مدلیابی معادلات ساختاری استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که فعالیت های سیستم مدیریت کیفیت بر معیارهای عملکردی رضایت کارکنان، رضایت مشتریان و اثربخشی سازمانی تأثیر مثبت و معنا دار داشته ولی تأثیر گذاری این فعالیت ها بر معیار نتایج مالی و بازار تأیید نشده است.