محسن مرسل پور

محسن مرسل پور

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۶ مورد.
۱.

مناسبات خلفای عباسی با سلجوقیان عراق از خلافت راشد تا قتل مستنجد (529 -566ق)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۴ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۹۶) 181 - 208

کلیدواژه‌ها: خلافت عباسی سلجوقیان عراق الراشد بالله بغداد المستنجد بالله

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹ تعداد دانلود : ۳۱
مرگ سلطان محمد سلجوقی در سال 511ق، سرآغاز تضعیف سلجوقیان و در نقطه مقابل، تکاپوی خلفای عباسی به منظور تقویت قدرت دنیوی بود. این تعارض ها، سبب کشمکش های زیادی میان سلجوقیان عراق و خلفای عباسی گردید. تشتت داخلی شاهزادگان سلجوقی، سبب شد که خلفا فرصت را برای تحکیم قدرت مغتنم شمرده و به تمرکزگریزی امرای نظامی دامن بزنند؛ به عنوان نمونه، خلیفه الراشد بالله، با تکیه بر میراثی که از پدر (مسترشد) به او رسیده بود، تلاش فراوانی برای خارج شدن از سیطره سلجوقیان عراق انجام داد. پژوهش حاضر، با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر منابع دست اوّل، در پی بررسی مناسبات خلفای عباسی و سلجوقیان عراق و سیاست خلفا برای به دست آوردن قدرت است. یافته های پژوهش، نشان می دهد که خلفای عباسی با تفرقه افکنی در بین شاهزادگان سلجوقی، اتحاد با اتابکان و شاهزادگان ضعیف تر و با توجه به شرایط حاکم بر ایران، در پایان قرن ششم هجری قمری که ظهور قدرت خوارزمشاهیان را در پی داشت، موفق شدند ابتدا قدرت خ ود را در عراق عرب تثبیت نمایند و سپس، با به کارگیری نیروهای فرامنطقه ای، به حیات سیاسی سلجوقیان عراق پایان دهند
۲.

کاربست تیپ شناسی اینیاگرام در بررسی شخصیت عبدالحسین تیمورتاش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال ۱۴ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۷ 149 - 179

کلیدواژه‌ها: تیمورتاش پهلوی اینیاگرام تیپ هشتم قدرت طلب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۱ تعداد دانلود : ۸۸
عبدالحسین تیمورتاش یکی از کنش گران برجسته دوره پهلوی اول بود که نقش مهمی در تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آن دوره ایفا نمود. تلاش های او در روی کار آمدن حکومت پهلوی و نقش برجسته وی در اصلاحات نوین در ساختار حکومت، مورد توجه پژوهشگران متعددی قرار گرفته است. در تحقیقات انجام گرفته نیز داوری های ناهمسانی در مورد عملکرد و شخصیت تیمورتاش وجود دارد. تعارض های کنشی تیمورتاش و فقدان یک چارچوب مفهومی مشخص برای تحلیل شخصیت وی، از مؤلفه های مهم در صعوبت شناخت شخصیت تیمورتاش است. مقاله حاضر ضمن در نظر داشتن تمامی مؤلفه های شخصیتی  و معطوف به بستر تاریخی، با برگزیدن تیپ شناسی شخصیت اینیاگرام درصدد پاسخ گویی به این پرسش اساسی است که ویژگی های روان شناسی شخصیتی تیمورتاش چه تأثیری در کنش گری های او در دوران پهلوی اول داشت.  در مقاله حاضر گردآوری اطلاعات با روش تاریخی انجام شده و در بسط و تحلیل مطالب نیز نویسندگان کوشیده اند از روش مطالعات میان رشته ای بهره گیرند و تحقیقی با رویکرد تاریخی-روان شناسی انجام دهند. براساس یافته های پژوهش حاضر، شخصیت عبدالحسین تیمورتاش در قالب تیپ هشتم اینیاگرام و به عنوان رهبری سازنده و قدرت طلب صورت بندی می شود که برخی اقدامات و تعارض ها در کنش های او را برپایه تیپ های آرامشی و تنشی و بال های تیپ هشتم می توان تبیین نمود. بر همین اساس نتایج پژوهش نشان می دهد خصوصیات روان شناختی تیمورتاش نقش مهمی در رسیدن او به مقام وزارت دربار، اجرایی شدن بسیاری از اصلاحات و تحولات در وزارت خارجه و کنش گری های او در تقابل با نظامیان و گروهی از دیوان سالاران داشت و ازجمله بسترهای سقوط او شد.
۳.

کاربست نظریه روانکاوی کارن هورنای در تحلیل شخصیت احمد کسروی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۷) 189-214

کلیدواژه‌ها: احمد کسروی کارن هورنای مشروطه پهلوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۲ تعداد دانلود : ۱۸۲
احمد کسروی از بحث برانگیزترین شخصیت های تاریخ معاصر ایران بود. بسیاری از کنش های او مغایر با عرف جامعه بود و پژوهش های وی جنبه ی ساختارشکن داشت. از این روی بررسی روانشناسی شخصیت وی می تواند به تببین کنش های او در عرصه های مختلف مدد رساند. بنابراین مقاله ی حاضر با تأکید بر بازشناسی تأثیر شرایط اجتماعی و خانوادگی احمد کسروی در دوران کودکی، به بررسی کنش های او در عرصه های سیاسی، دینی، اجتماعی و تاریخ نگاری در بزرگسالی می پردازد. تحقیق حاضر با روش تاریخی و بر پایه نشریات پیمان و پرچم به بررسی سوانح احوال و افکار کسروی پرداخته است. همچنین از چارچوب مفهومی نظریات کارن هورنای در تحلیل شخصیت کسروی بهره گرفته است که طبق نظریات وی مهمترین عوامل در رشد شخصیت، شرایط خانوادگی و اجتماعی در دوره کودکی است. بر اساس تحقیق حاضر محبت و التفاط بیش از حد خانواده و انزوا از همسالان و شرایط اجتماعی و فرهنگی وقت جامعه، سبب شکل گیری نوعی اضطراب بنیادی در شخصیت کسروی شد و بخش مهمی از تبلور آن را در پرخاش و انزوا نسبت به دیگران و تکوین خودانگاره ی آرمانی در وی می توان مشاهده نمود.
۴.

بررسی تحلیلی اقدامات اقتصادی حکومت محلی سلجوقیان کرمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 51 - 60

کلیدواژه‌ها: کرمان سلجوقیان کرمان اقتصاد تجارت کشاورزی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۹ تعداد دانلود : ۲۶۳
حکومت ها در منطقه کرمان  می کوشیدند با ترویج کشاورزی و در اختیار گرفتن آب و تنظیم حقابه، درآمد پایداری داشته باشند. بنابر گزارش جغرافیدانان، در قرون نخستین اسلامی کشاورزی در کرمان رونق زیادی داشته و محصولات مختلفی در آنجا به دست می آمده است؛ لکن عدم وجود راه های مناسب، فاصله زیاد شهرها، موانع طبیعی چون کوه ها و ناتوانی حکومت ها در تأمین امنیت، عدم رونق تجارت و بازرگانی را در قرون نخستین اسلامی در کرمان سبب می شد. سلجوقیان ساختار اقتصادی کرمان را تغییر داده و تجارت را اساس اقتصاد این منطقه قرار دادند. مقاله حاضر که با رویکردی توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای به موضع گیری سلجوقیان در مورد مسائل اقتصادی و تغییراتی که در دوره سلجوقی در ساختار اقتصادی کرمان نسبت به ادوار پیش پدید آمد، پرداخته است. سؤال اصلی تحقیق حاضر مبتنی بر چگونگی نقش سلجوقیان در تغییر ساختار اقتصادی کرمان است؟ که این فرضیه مطرح شده که امرای سلجوقی و شیوه معیشت ایشان نقش مهمی در این تغییر داشته اند. بر این اساس مقاله به این نتیجه دست یافته که سرشت شبانی و قبیله ای سلجوقیان به کشاورزی در کرمان آسیب وارد نمود اما ایشان با در اختیار گرفتن راه های تجاری، توانستند عواید سرشاری به دست آورند و الگوی اقتصادی منطقه کرمان را تا حد زیادی تغییر دهند.
۵.

بررسی تحلیلی تأثیر دستگاه تبلیغاتی سلطان محمود بر تاریخ نگاری غزنویان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۴۸) 41 - 54

کلیدواژه‌ها: غزنویان تاریخنگاری غزنویان سلطان محمود تاریخ یمینی تاریخ بیهقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۵ تعداد دانلود : ۲۳۵
منابع تاریخی دوره غزنویان، منطبق با رویکرد سلطان محمود غزنوی، مبنی بر بزرگ شماری آل سبکتگین نگارش یافته اند. دستگاه تبلیغاتی غزنویان برپایه نگارش آثار تاریخی و ادبی، از دوره سلطان محمود پدید آمد. قهرمان سازی از سبکتگین و محمود، مهم ترین مؤلفه تاریخ نگاری غزنویان در این دستگاه تبلیغاتی بود. روش مورخان غزنوی بر تاریخ اسلاف آل سبکتگین نیز تأثیر گذاشت؛ به همین علت، بخش مهمی از تاریخ غزنویان به نفع بزرگ شماری خاندان سبکتگین، کوچک شماری شد یا در کل حذف شد.پژوهش پیش رو با هدف ترسیم بخشی از تحریف وقایع توسط مورخان غزنوی نوشته شده است؛ پس تلاش شده است با خوانش مجدد و بازنگری در روایت های منابع، به ویژه واکاوی بخش های ازمیان رفته تاریخ بیهقی که در سایر آثار، ازجمله مجمع الانساب و طبقات ناصری، باقی مانده است، تاریخ نگاری دوره غزنویان نقد شود.مقاله حاضر با روش تحلیلی و با بهره گیری از منابع دست اول تاریخی و هم سنجی روایت های آنها، در پی پاسخ گویی به این پرسش است که رویکرد مورخان به امرا و سلاطین غزنوی چگونه بود. یافته های پژوهش نشان می دهد تاریخ نگاری غزنویان به طور عمده به طرفداری از آل سبکتگین تحریر یافته و بخشی از تاریخ فرمانروایان غزنه، در فاصله آلپتگین تا سبکتگین، حذف شده یا دچار کوچک شماری شده است؛ اما بخش مربوط به آل سبکتگین و مخدومان آنها، به طور معمول با بزرگ نمایی و برجسته کردن نقش آنها در تحولات سیاسی توأم است.
۶.

بررسی انتقادی کتاب مقدمه ای بر تاریخنگاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال بیستم مرداد ۱۳۹۹ شماره ۵ (پیاپی ۸۱) 285-301
تعداد بازدید : ۴۲۲ تعداد دانلود : ۳۰۲
کتاب مقدمه ای بر تاریخنگاری نوشته راجر اسپالدینگ و کریستوفر پارکر است که در هفت فصل به مسائل مختلفی در زمینه ی تاریخنگاری پرداخته اند و مباحثی مرتبط با فلسفه تاریخ و روش تحقیق در تاریخ را نیز مورد بررسی قرار داده اند. نویسندگان تأکید خود را بر علم تاریخ(تاریخ به مثابه گزارش) قرار داده و مؤلفه ی اساسی در جستار های تاریخی را بررسی مکاتب تاریخی و فکری بشمار دانسته اند. از این روی نویسندگان به مباحث و مکاتبی چون تاریخنگاری حزب ویگ، اندیشه پیشرفت، نازیسم، جنسیت در تاریخ، مارکسیسم و تاریخ فرهنگی پرداخته اند. بخش های مزبور تواند که سرنمونی جهت بررسی مکاتب فکری و تاریخی باشد. علاوه بر این نویسندگان فصلی را نیز به روش نوشتن مقاله در دوره کارشناسی اختصاص داده اند که درسنامه ی نافعی فراروی دانشجویان می نهد. مقاله حاضر که با رویکرد تحلیلی به نگارش درآمده به بررسی انتقادی کتاب مقدمه ای بر تاریخنگاری پرداخته و به این نتیجه رسیده که کتاب مورد بررسی علی رغم ضعف ها، ایرادات نگرشی وارد بر نویسندگان و زاویه ی دید محدود، راهنمای سودمندی در زمینه نگارش مقاله در دوره کارشناسی و الگوی مطلوبی برای بررسی مکاتب تاریخی است.
۷.

اصول حکم رانی امام علی (ع) در برابر نابرابری اجتماعی

نویسنده:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۹ 29 - 44

کلیدواژه‌ها: امام علی جامعه اسلامی عدالت نابرابری اجتماعی نهج البلاغه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۷ تعداد دانلود : ۲۶۳
حکومت علوی مهمترین الگو برای برقراری عدالت است. این الگو در جنبه های گوناگون سیاسی، اجتماعی و اقتصادی قابل پیروی است. در هر کدام از این ابعاد مؤلفه های مهمی در سخنان و کردار امام علی وجود دارد. این مقاله به دادگری و نقش آن در جامعه اسلامی می پردازد. سوال اصلی مقاله این است که امام علی در برابر نابرابری ها و تضاد اجتماعی چه موضعی اتخاذ می کردند؟ و با توجه به اصول حکمرانی حضرت در این زمینه چگونه می توان از ایشان پیروی کرد؟ این پژوهش با بررسی تحلیلی داده های تاریخی منابع دست اول و با توجه به گفتار و کردار حضرت که در نهج البلاغه انعکاس یافت به بررسی جایگاه عدالت در اقوال و افعال امیرالمؤمنین پرداخته است. بر این اساس نشان داده شد دادگری محور اندیشه و عمل امام علی در برابر نابرابری های اجتماعی بوده و این مهم به خوبی در نهج البلاغه منعکس شده است.
۸.

تکوین هویت اروپاییان در برابر مسلمانان و عدم هویت سازی مسلمانان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی سال ۲۰ بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۷۷) 21 - 38
تعداد بازدید : ۳۸۲ تعداد دانلود : ۱۹۰
هدف مقاله حاضر روشن کردن دو مسأله مهم هویت اروپایی و اتحاد اسلام است که آن را در مقطعی از تاریخ که مقارن آغاز جنگ های صلیبی و تکوین هویت اروپایی است، بررسی کرده است، که قابل تعمیم به دوره های بعدی و امروز نیز است. این پژوهش با روش تاریخی و با تکیه بر منابع دست اول و تحقیقات جدید و با نگرش تحلیلی به نگارش درآمده است. از میان روش های تاریخی روش تطبیقی مقایسه ای انتخاب شده و عوامل مهم تکوین هویت یا عدم ایجاد آن را در اروپا و جهان اسلام بررسی کرده است. مقاله ی حاضر به این نتیجه دست یافته که اروپاییان توانسته اند با ساختن «خود» مسیحی و اروپایی توأم با تصویرسازی منفی از اسلام و مسلمانان به عنوان «دیگری»، هویت واحدی بسازند، اما به دلیل اهمیت کم جنگ های صلیبی برای جهان اسلام و اختلاف و تفرقه میان مسلمانان، اتحادی علیه حملات خارجی که به جهان اسلام می شد، به وجود نیامد و «خود» و «دیگری» هر دو در جهان اسلام ساخته شدند.
۹.

بررسی تحلیلی نقش حکومت بنی مزید در حمایت از شیعیان و گسترش تشیع

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال هفتم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۲۷

کلیدواژه‌ها: بنی مزید حله تشیع آل بویه سیف الدوله

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰۰ تعداد دانلود : ۵۴۶
حکومت بنی مزید از میان قبیله ی شیعی بنی اسد برخاسته و در شهرهای شیعه نشین جنوب بغداد و با حمایت بویهیان تشکیل شد. مهم ترین برهه ی حکومت ایشان پس از سقوط آل بویه بود که سلجوقیان سنی مذهب بر عراق مسلط شدند. شیعیانی که با حمایت بویهیان شعایر خود را ترویج نموده و مبانی فقهی مذهب خود را مستحکم ساخته بودند، دچار تنگناهایی شدند و تنها حمایت امرای مزیدی مانع تضعیف بیشتر ایشان شد. امرای بنی مزید که در اواخر حکومت بویهیان قدرت زیادی پیدا کرده بودند، با استفاده از جنگ های جانشینی ملکشاه توانستند قدرت خود را گسترش داده و به حمایت از شیعیان بپردازند. مقاله ی حاضر با رویکردی توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع دست اول و استفاده از تحقیقات موجود به بررسی نقش بنی مزید در حمایت از شیعیان و گسترش تشیع و تحکیم مبانی فقه شیعه پرداخته است و به این نتیجه نائل آمده که مزیدیان از دو جهت نقش پررنگی در تشیع داشتند. از یک جهت ایشان حامی شیعیان بغداد بودند و مانع تعرض عامه سنی به آن ها می شدند و از جهت دیگر با پایه گذاری شهر حلّه و رونق بخشیدن به آن به گسترش تشیع و تحکیم مبانی فقه شیعه پرداختند، که این اثرگذاری ایشان تا قرن ها بعد نیز ادامه یافت.
۱۰.

بررسی نقش مکان گزینی در جنگ با تأکید بر جنگ های حکومت های صفاریان، آل بویه و سلجوقیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال سوم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۹) 95 - 112

کلیدواژه‌ها: مکان گزینی جنگ صفاریان آل بویه سلجوقیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۱ تعداد دانلود : ۲۹۷
بهره گیری از عوامل جغرافیایی از راهبردهای مهم جنگی در قرون نخستین اسلامی به شمار می آمد. مکان گزینی گاه بر کران بادیه انجام می گرفت که عموماً بادیه نشینان از این روش در برابر سپاهیان منظم بهره می بردند. سپاهیان و مردم مناطق کوهستانی به هنگام جنگ، در کوه و درّه موضع می گرفتند. در برخی موارد نیز مکان گزینی در کنار رودخانه و یا در جهت مخالف وزش باد انجام می شد. ضرورت تحقیق حاضر که به بازشناسی نقش مکان گزینی در جنگ ها پرداخته از این رو است که عموماً در تحقیقات جدید مغفول مانده و بجز یک مورد، تحقیقی در این باره انجام نشده است. مقاله حاضر با رویکردی تحلیلی و با واکاوی منابع دست اول تاریخی به بررسی نقش مکان گزینی در نتیجه جنگ های سده های نخستین اسلامی با تأکید بر مقطع صفاریان تا پایان سلجوقیان پرداخته است. پرسش اصلی مقاله این است که مکان گزینی چه نقشی در نتیجه جنگ های قرون نخست اسلام داشته است؟ در پاسخ به این پرسش نیز این مدعا مطرح شده که مکان گزینی با توجه به منطقه مورد سکونت و شیوه زندگی سپاهیان انجام گرفته و مکان گزینی با سود جستن از عوارض طبیعی، بخشی از راهبرد جنگی و از مؤلفه های اثرگذار در تعیین نتیجه نبرد در این دوره تاریخی به شمار می آمد.
۱۱.

بررسی تحلیلی سیاست اقتصادی پیامبر(ص) در تخصیص منابع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اقتصاد و بانکداری اسلامی دوره ۷ پاییز ۱۳۹۷ شماره ۲۴ 7 - 24

کلیدواژه‌ها: پیامبر(ص) مسلمین حکومت اسلامی اقتصاد اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۱۸
هجرت پیامبر(ص) به مدینه، سرآغاز حکومت اسلامی بود. در آن زمان جامعه نوبنیاد اسلامی دارای ساختار اقتصادی ابتدایی بود. پیامبر(ص) برای اداره کردن جامعه می بایست این نظام را از نظر اقتصادی اصلاح می کرد. بنابراین ایشان به اصلاحاتی در ساختار اقتصادی مدینه اقدام نمودند. شغل های فاسد توسط پیامبر(ص) مذموم شمرده و حذف شدند. به جهاد و رفاه اقتصادی و اشتغال توجه ویژه ای شد و ایشان به توسعه عمران و آبادانی همت نمودند. روش های اقتصادی پیامبر(ص) در دو زمینه ی درآمد و هزینه بود که هدف مقاله ی حاضر تمرکز بر مسأله هزینه و تبیین تخصیص منابع بر پایه سیاست اقتصادی پیامبر(ص) است. برخی از روش های تخصیص منابع در قرآن بیان شده بود و بخشی که در قرآن نیامده بود را خود پیامبر(ص) اقدام می نمود. پژوهش حاضر که با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر منابع دست اول تاریخی به نگارش درآمده است، درصدد بررسی سیاست اقتصادی پیامبر(ص) در تخصیص منابع و هزینه کردن بوده. بر این اساس مقاله حاضر به این نتیجه دست یافته که تخصیص منابع از سوی پیامبر(ص) در سه جهت عمده که عبارتند از ایجاد رفاه و از میان بردن فاصله طبقاتی، توانمند نمودن مسلمانان از نظر نیروی نظامی و عمران و آبادانی و توسعه اقتصادی انجام می شده است.
۱۲.

بررسی جایگاه جاده ی ابریشم در دوران ساسانیان

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال پنجم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۱۸

کلیدواژه‌ها: تجارت ساسانیان بیزانس جاده ی ابریشم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۸۴ تعداد دانلود : ۲۳۴۴
جاده ی ابریشم؛ راه بازرگانی است که در هزاره ی اول میلادی چین و اروپا را به هم متصل می کرد. این جاده یکی از بزرگ ترین و طولانی ترین مسیرهای زمینی بود که تجارت چین با کشورهای غربی از طریق آن امکان پذیر می شد. ایرانیان از عواید این جاده استفاده زیادی می نمودند و در امن نمودن آن می کوشیدند. بسیاری از جنگ های دو امپراتوری ساسانی و روم شرقی بر سر جاده ابریشم بود. مقاله حاضر بر آن است که با رویکردی توصیفی تحلیلی به جایگاه جاده ابریشم در دوره ساسانی و نقش آن در مناسبات این حکومت با امپراطوری بیزانس بپردازد. بر این اساس تحقیق حاضر به این نتیجه دست یافته که ساسانیان سلطه ی سیاسی و نظامی برجاده ابریشم داشتند و دستیابی بر موقعیت استراتژیکی و سیاسی و اقتصادی جاده ی ابریشم یکی از مهم ترین دلایل روابط تجاری و همچنین کشمکش های نظامی این حکومت با بیزانس بوده است. بیزانسی ها برای استیلا بر این جاده کوشیدند که مسیر آن را عوض نمایند که موفق نشدند.
۱۳.

Reflection of Iranian Governance Pattern in Khaje Nizam Al-Mulks’ Siyâsat-Nàma(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: The International Journal of Humanities, Volume ۲۴, Issue ۴ (۲۰۱۷) 43-57
تعداد بازدید : ۲۴۹ تعداد دانلود : ۳۲۳
The royal institution in ancient Iran involved implications such as race, splendor, and personality. Ahura Mazda brokerage, construction and development, border protection, justice, and religiosity were the functions of royal institution and developed according to the requirements of the time. However, with the arrival of Islam, the royal institution was initially rejected and discouraged; but after a while, it prevailed on the Arab tribal teachings and became the supreme prototype of governance pattern. Investigation of Iranian rulers after Islam and even during Arab caliphs on whether or not the requirements of the royal institution were responsible for its functions (referred to the duties of caliph or Islamic rulers) indicates the importance of these elements in that period. In some texts of the Islamic period including the letter of Tahir to his son Abdullah, we can find the reflection of the aforementioned royal functions; but due to a change in some of the requirements and functions, the book Siyâsat-Nàma of Nizam al-Mulk is the first text of the Islamic period that has focused on them fully and comprehensively. With emphasis on the central role of the king and the royal institution functions, Nizam al-Mulk tried to change the Seljuk tribal government into the one with Iranian governance pattern. Taking into account an analytical approach, this paper tries to investigate the functions and requirements of the royal institution that is the center of Iranian governance pattern in Siyâsat-Nàma and effort of Nizam al-Mulk for changing Seljuk tribe's attitude.
۱۴.

تأثیر اندرزهای اردشیر ساسانی بر سیاست نامه خواجه نظام الملک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال شانزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۳۲

کلیدواژه‌ها: ایران باستان سیاست نامه نظام الملک اندرزنامه عهد اردشیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۴۷ تعداد دانلود : ۸۳۰
اندرزنامه اردشیر مجموعه اندرزهایی است منتسب به اردشیر اول ساسانی در باب حکومت داری که آن را خطاب به اخلافش به جای گذاشته است، که مطوّل تر از نسخه کنونی بوده و الگوی عمل را برای شاهان ساسانی و پس از ترجمه به زبان عربی، برای حکّام مسلمان فراهم ساخت. این اندرزنامه در قرون نخستین اسلامی با عنوان عهد اردشیر اشتهار زیادی داشته و گویا در همان زمان نیز نسخه کاملی از آن موجود نبوده است. خواجه نظام الملک در جهت تغییر نگرش قبیله ای سلجوقیان به الگوی ملکداری ایرانی، به تدوین سیاست نامه همّت گماشت. از مهم ترین منابع نظام الملک در تدوین سیاست نامه، عهد اردشیر بوده که در عهد خواجه، نسخه عربی آن موجود بوده است. نظام الملک عباراتی از اردشیر نقل کرده که در عهد اردشیر نیز وجود دارند که نشان دهنده دسترسی خواجه نظام الملک به عهد اردشیر و وام گیری از آن است. در بسیاری از مباحث سیاست نامه از جمله در صفات شخصی سلطان، دین یاری و اصول ملکداری، می توان اقتباس از اندرزهای اردشیر را مشاهده نمود. مقاله حاضر بر آن است تا با رویکردی تحلیلی به بررسی صحّت انتساب اندرزنامه به اردشیر، جایگاه عهد اردشیر در قرون نخستین اسلامی و بازیابی اندرزهای اردشیر در سیاست نامه خواجه نظام الملک بپردازد.
۱۵.

بررسی تحلیلی حملات غزنویان به هند: از آلپتگین تا سبکتگین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات شبه قاره سال هشتم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲۹

کلیدواژه‌ها: هندوستان غزنویان آلپتگین سبکتگین راجا جیپال

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۴۳ تعداد دانلود : ۷۳۶
آلپتگین برای جهاد در نواحی ثروتمند شمال هند، به غزنه رفت. وی نخستین کسی بود که حملاتی به قلمرو هندوشاهان انجام داد. غزنویان در دورة حکومت بوری تگین موفق شدند حکومت لویک را که مانع حمله ی آنها به هند بودند، از سر راه بردارند. سبکتگین نیز به شهرهای شمالی هند لشکر کشید و موفق شد برخی از شهرها و قلاع این مناطق را تصرف کند. راجا جیپال حاکم اصلی مناطق شمالی هند کوشید با متحد نمودن راجاهای شمال هند، از پیشروی غزنویان در این مناطق جلوگیری کند. اما سبکتگین این مقاومت ها را در هم کوبید و با عقب راندن جیپال، راه را برای حملات بعدی محمود غزنوی فراهم نمود. مقاله ی حاضر بر آن است که با رویکردی توصیفی-تحلیلی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای، به بررسی حملات غزنویان به هند از ابتدا تا پایان حکومت سبکتگین بپردازد. تحقیق حاضر بر محور این پرسش سامان یافته که فرمانروایان غزنوی از آلپتگین تا سبکتگین در فتح هند چه نقشی داشتند. بر این اساس، هدف مقالة حاضر تبیین نقش فرمانروایان غزنوی از ابتدای تکوین حکومت قصد جهاد در هند است که با از میان بردن حکومت لویک و عقب راندن هندوشاهان گام مهمی برای فتح هند در دورة محمود برداشتند.
۱۶.

نگرش قبیله ای ترکمانان سلجوقی و تقابل آن با الگوی ملکداری ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۹۷

کلیدواژه‌ها: سلجوقیان خواجه نظام الملک نگرش قبیله ای الگوی ملکداری ایرانی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی سلجوقی سیاسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی سلجوقی فرهنگی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
تعداد بازدید : ۴۲۷۹ تعداد دانلود : ۷۴۴
نگرش قبیله ای ترکمانان به حکومت و الگوی ملکداری ایرانی دو گفتمان رقیب در دوره سلجوقی بودند که هر کدام تلاش می نمودند تا رقیب را از صحنه بیرون کنند، یا این که نگرش دیگر را تحت سلطه قرار دهند. در نگرش قبیله ای حکومت متعلق به تمام قبیله بود و خاندان حاکم به نمایندگی از آنها به حکومت می پرداخت. این نوع نگرش که نماینده اصلی آن امرای ترکمان بودند، قدرت رییس قبیله را محدود به سنت های ایلی می-نمود. اما در الگوی ملکداری ایرانی که در ابتدا برای ترکمانان بیگانه بود، قدرت در دست فرمانروا متمرکز بود. وی جایگاه فرابشری داشته و سایه خدا بر روی زمین بود و از این رو صاحب اموال و انفاس بوده و قدرت مطلق داشت. دیوانسالاران ایرانی مروّجان اصلی این نوع تفکر بودند و تعارض امرای ترکمان با وزرای ایرانی در قالب تقابل دو نگرش به حکومت قابل بررسی است. مقاله حاضر تعارض این دو نگرش را از مهم ترین مؤلفه های تأثیرگذار بر ساختار حکومت سلجوقی دانسته و بر آن است که با رویکردی تحلیلی به بررسی نگرش قبیله ای سلجوقیان و بویژه امرای ترکمان و تقابل آن با الگوی ملکداری ایرانی بپردازد. بر اساس آن چه در این مقاله حاصل شد، غزهای سلجوقی در بدو ورود به ایران تفکری محدود به سنت های قبیله و توأم با تمرکزگریزی داشتند و علیرغم تلاش های عناصر دیوانسالار ایرانی و موافقت سلاطین سلجوقی، نگرش قبیله ای امرای ترکمان پس از دوره خواجه نظام الملک که تحت تأثیر الگوی ملکداری ایرانی بود، با شدتی بیشتر نمود یافت که سبب تضعیف جایگاه دیوانسالاران و پیکارهای مداوم میان شاهزادگان و امرای سلجوقی بود.
۱۷.

تحلیل انتقادی روایات منابع پیرامون عملکرد رستم فرخزاد در نبرد قادسیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال هفتم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۵

کلیدواژه‌ها: ساسانیان یزدگرد سوم رستم فرخزاد نبرد قادسیه

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه شخصیت ها
تعداد بازدید : ۷۵۷۴ تعداد دانلود : ۳۳۴۴
رستم فرخزاد چهره تأثیرگذار اواخر عهد ساسانی است. وی که در گزینش یزدگرد سوم به شاهنشاهی نقشی اساسی ایفا نموده بود، به مرتبة بالاترین سپهسالار ساسانیان ارتقاء یافت. رستم فرخزاد در نبرد با اعراب نقش مؤثری داشت و در نبرد قادسیه که در فاصله سال های 14 ه . ق / 636 م تا 16 ه . ق/638 م میان ایرانیان و مسلمانان رخ داد، شخصاً رهبری سپاه را بر عهده داشت. مورخان مسلمان طرحی از رستم فرخزاد به تصویر کشیده اند که وی موافق مسلمانان و در هراس از جنگ با اعراب بوده است. حتی در برخی از روایات از تمایل وی به دین اسلام سخن به میان آمده است و این که به سبب ترس از مخالفت سایر بزرگان این مسئلة را ابراز نداشته است که مسئلة اصلی تحقیق حاضر، تحلیل انتقادی این روایات می باشد. اهمیت تحقیق بدان سبب است که بررسی انتقادی روایات مورخان مسلمان در مورد شخصیت، عملکرد و سیاست رستم فرخزاد در مذاکره با اعراب تا به حال صورت نگرفته است؛ لذا در این مقاله به بررسی و پژوهش این مهم پرداختیم. یافته-های پژوهش نشان می دهد که روایت های مورخان مسلمان در مورد عدم تمایل رستم فرخزاد به جنگ با اعراب ناصحیح بوده و وی تنها در پی شیوه های متفاوت برای دفع اعراب بوده است. پژوهش حاضر بر آن است تا با روشی توصیفی- تحلیلی بر پایة روایات مورخان مسلمان، ضمن تبیین عملکرد رستم فرخزاد، به بررسی انتقادی روایات پیرامون عملکرد وی در نبرد قادسیه بپردازد.
۱۸.

تکوین هویت ایرانی در تاریخ نگاری عهد ساسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱۲

کلیدواژه‌ها: ایران تاریخ نگاری هویت ملی ساسانیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸۷ تعداد دانلود : ۷۹۰
در اواخر عهد اشکانی با طرد عناصر فرهنگ یونانی، گام هایی در جهت ایجاد باورهای ملی برداشته شد. ساسانیان با پی جویی میراث بازمانده از کیانیان، تلاش نمودند تا یک باور عمیق ملی در سرزمین های زیر سلطه خود به وجود بیاورند. یکی از وجوه تلاش های ساسانیان در تاریخنگاری تبلور یافت. ایشان تاریخنگاری خود را بر پایه تکوین هویت ملی پایه ریزی نمودند. به نظر می رسد ساسانیان به فراست دریافته بودند ایجاد یک حکومت ملی در تحکیم پایه های قدرت ایشان منشأ اثر است. بدین سبب تلاش کردند تا به ایجاد یک واحد سیاسی به نام «ایران» بپردازند. دین، سرزمین، نژاد و برخی نمادپردازی ها مؤلفه های مورد تأکید ساسانیان بودند که آنها را در تاریخنگاری خود متبلور ساختند. ساسانیان با درک اهمیت تاریخنگاری در ساختن هویت ملی، آن را مایه قوام و ماندگاری هویت ملی نمودند. مقاله حاضر بر آن است تا با روش توصیفی و تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانه ای به بررسی تکاپوهای ساسانیان در بازتاب هویت ایرانی و مؤلفه های هویت ملی در تاریخنگاری ساسانیان بپردازد. در این مقاله توجه ساسانیان به هویت ایرانی و کشف مولفه های هویت ملی در تاریخ نوشته های ساسانی وجه همت قرار گرفته است.
۲۰.

نقش محمّد بن بقیه در تحولات حکومتی عصر آل بویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال سوم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۱۱ 149-169

کلیدواژه‌ها: آل بویه وزارت محمّد بن بقیه عزالدوله عضدالدوله

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۷ تعداد دانلود : ۵۰۱
حکومت آل بویه زمان کوتاهی پس از پیدایی اش در فارس، جبال و عراق گسترش یافت. در شاخه عراق، پس از مرگ معزالدوله پسرش عزالدوله به حکومت رسید. با قدرت گیری عزالدوله سستی به حکومت آل بویه عراق راه یافت که بخشی از آن معلول ناکارآمدی کارگزاران وی بود. محمّد بن بقیه از شخصیت های سیاسی و دیوانی عصر آل بویه عراق به شمار می رفت که در زمان عزالدوله به مقام وزارت رسید. وی پیشینه دیوان سالاری نداشت و از عیّاری به مقام وزارت دست یافت. مهارت او در گردآوری مال و تقدیم تحَف بسیار به عزالدوله، عامل اصلی دست یابی اش به وزارت بود، اما مشکل نداشتن پیشینه دیوان سالاری در روند کار وزارت او تأثیر گذارد و به پاره ای از ناسامانی ها انجامید. بر پایه یافته های پژوهش، ناکامی ابن بقیه در منصب وزارت حکومت بویهی از سویی از ناشایستگی وی در کارهای دیوانی و از سوی دیگر از استواری حکومت عزالدوله در عراق سرچشمه می گرفت. این پژوهش برای پاسخ گویی به چیستیِ تأثیرات اوضاع سیاسی اجتماعی دوران زندگی ابن بقیه در کوشش های وی در مسند وزارت سامان یافته است که با روش توصیفی، کارهای ابن بقیه و تأثیر او را در دگرگونی های سیاسی دوره حکومت بویهیان برمی رسد. .

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان