زهرا سلیمانی علویجه

دین، مجموعه عناصری را برای فهم منظم و مقدس جهان فراهم می کند. پس از سالیان دراز سایه افکنی دین در حیات بشری، در عصر مدرن برخی معتقدند که دین در زندگی انسان ها کم رنگ تر شده و برخی دیگر به پیدایش سبک های جدید دین داری اشاره می کنند. درهرحالت، دین نقش پررنگی در حیات فردی و اجتماعی انسان ها دارد و شایسته توجه است. در پژوهش حاضر به مطالعه گونه های دین داری زنان دانشجو در شهر تهران پرداخته و بدین منظور از رویکرد کیفی و روش پدیدارشناسی استفاده شده است. مطابق سنت پدیدارشناسی، نمونه گیری به روش هدفمند و از بین دانشجویان متولد دهه های پنجاه و شصت دانشگاه های آزاد اسلامی شهر تهران انجام شد و سرانجام تعداد نمونه به پانزده نفر رسید. ابزار گردآوری داده مصاحبه بود که تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. با تحلیل مصاحبه ها براساس سه رکن اصلی در دین داری یعنی اعتقادات و باورهای دینی، اعمال دینی، عواطف و احساسات دینی، چهارگونه دین داری به دست آمد که عبارت بودند از: دین داری شریعت گرا−مناسک گرا، عاطفه گرا−معناگرا، خودمرجع و اخلاق گرا. تنوع این گونه های دین داری نشان می دهد که دین داری زنان در اجتماع امروز ایرانی دچار دگرگونی شده است.این تغییرات برآمده از شخصی سازی دین و تحولات متأثر از مدرنیته، سنخ های دین داری متفاوتی از گذشته را معرفی نموده است که می توانند در صورت بندی انتظام معرفتی عقیدتی و اجتماعی جامعه تأثیرات زیادی داشته باشند.

امروزه شاهد تغییرات اساسی در زندگی روزمره و دینداری زنان دانشجو هستیم، که از جمله مصادیق بارز آن عدم تمایل بخشی از زنان جامعه به داشتن حجاب در اماکن عمومی است. از این رو پژوهش حاضر با هدف مطالعه ی بازتعریف دین در تجربه ی زندگی روزمره ی زنان شهر تهران انجام شد. به این منظور از رویکرد کیفی و روش نظریه ی زمینه ای استفاده شد. نمونه گیری به روش هدفمند و از بین دانشجویان متولد دهه های ۵۰ و ۶۰ دانشگاه های آزاد اسلامی شهر تهران انجام گرفت. داده ها در سه سطح کدگذاری باز، محوری و گزینشی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. مدل پارادایمی حاصل از مقوله های محوری هم نشان داد که شرایط علی برای پدیده ی بازتعریف دین نقش رسانه ها در تقابل با دین، تجربه های شخصی پرسش برانگیز از دین و نقش آموزش در ایجاد نگرش نوین به دین بود. نتایج به دست آمده تأیید می کند که دین داری در زنان و دختران دستخوش تغییرات زیادی شده که توجه به آن در سیاست گذاری ها ضروری است.