مسعود رستگار

بیان مسئله : بخش عمده نگارگری ایرآن که اوج آن را در دوران صفوی شاهد هستیم، به تصویر کردن داستان های شاهنامه فردوسی و خمسه نظامی اختصاص یافته اند. با نگاهی کلی به نگاره های این دوران درمی یابیم که نگارگران در پرداختن به موضوعات عاشقانه موجود شاهنامه فردوسی و خمسه نظامی رویکردهای متفاوتی را نسبت به تصویرگری از سایر موضوعات از خود نشان داده اند. لذا چگونگی ارتباط نگاره های دارای مضمون عاشقانه با روایت متنی شاهنامه و خمسه مساله اصلی این مقاله تلقی می گردد. هدف پژوهش : تحقیق پیش رو با هدف بررسی و شناخت رابطه متن و تصویر در نگاره های مرتبط با مضامین عاشقانه در نگارگری دوران صفوی به انجام رسیده است. سوال پژوهش : در نگارگری دوران صفوی که به مضامین عاشقانه اختصاص یافته اند، چه رابطه ای میان متن روایی و تصاویر برقرار است؟ روش پژوهش: در این مقاله با رویکرد به روشی توصیفی تحلیلی سعی شده ابعاد گوناگون موضوع به بحث گذاشته شود و هفت نگاره از دوران صفوی که به تصویر کردن روایت های عاشقانه در خمسه نظامی (نظیر داستان «لیلی و مجنون» و «خسرو و شیرین») و شاهنامه فردوسی (نظیر داستان «رستم و تهمینه» و «زال و رودابه») اختصاص یافته اند به عنوان مطالعات موردی تحقیق انتخاب شده و به تحلیل ارتباط متن و تصویر در هر یک از آن ها پرداخته شده است. نتیجه گیری : نتایج حاصل از این تحقیق حاکی از آن است که نگارگران دوران صفوی در پرداختن به مضامین عاشقانه تا حد زیادی به متن شاهنامه فردوسی و خمسه نظامی وفادار بوده اند. در نگاره های موردمطالعه، اغلب همان ویژگی هایی را شاهد هستیم که شاعر در توصیف صحنه ها بکار برده است و همچنآن که روایت های عاشقانه در شاهنامه فردوسی و خمسه نظامی مملو از استعارات و ظرافت های بیانی و زبانی هستند، نگاره های مرتبط با آن ها نیز این استعارات و ظرافت ها را به بیانی تصویری ارائه نموده اند.

بیان مساله: منطقه بلوچستان در جنوب شرقی جغرافیای ایران از مناطق بسیار با اهمیت هنر سنگ نگاری دوران پیشاتاریخی به شمار می رود که در مقایسه با سایر نقاط ایران و جهان، کمتر مورد بررسی های دقیق و میدانی قرار گرفته است. از این رو بنظر می رسد مطالعه آثار مکشوفه در این استان می تواند شرایطی را برای بازسازی محیط طبیعی و فرهنگی انسان در گذشته فراهم آورد و مقاله پیش رو در صدد است تا با تحلیل بصری سنگ نگاره های بدست آمده از دره نگاران (از توابع سراوان) این مساله را مورد کنکاش قرار دهد.هدف: تحلیل ویژگی های بصری سنگ نگاره های پیشاتاریخی «دره نگاران» در سراوان هدف اصلی این پژوهش قلمداد می شود.سوال: سنگ نگاره های پیشاتاریخی «دره نگاران» در سراوان از چه ویژگی های بصری برخوردارند؟روش: روش این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی درنظر گرفته شده است. گردآوری داده ها از طریق مطالعات کتابخانه ای میسر می گردد و در جمع اوری تصاویر نیز منابع اینترنتی مورد استفاده قرار می گیرند. روش نمونه گیری نیز در این مقاله به صورت تصادفی ساده از میان سنگ نگاره های دره نگاران سراوان می باشد.نتیجه گیری: نتایج حاصل از بررسی های صورت گرفته در این پژوهش حاکی از آن است که این سنگ نگاره های پیشاتاریخی دره نگاران به لحاظ بصری از حرکت و پویایی برخوردارند. به طوری که نقوش اگرچه ظاهر ساده ای را نشان می دهند، اما شیوه ترسیم نقوش باعث شده نوعی حرکت درونی در تصاویر به بیننده القا گردد و خطوط منحنی بدن حیوان یا انسان به خوبی در این نقوش به تصویر درآمده است.

بیان مساله:رویدادهای مرتبط با نبرد رستم و دیو سپید در شاهنامه فردوسی بارها توسط نگارگران ایرانی تصویرسازی شده است. علی رغم پژوهش های متنوعی که پیرامون تفسیر و نشانه شناسی روایت فردوسی از خوان هفتم رستم (نبرد با دیو سپید) صورت گرفته است، در بحث نشانه شناسی تصویر و پژوهش های حیطه نگارگری به این مهم کمتر پرداخته شده است. لذا مساله اصلی این مقاله چگونگی تصویرسازی از دیو سپید در انواع نگاره های دوران صفوی در ایران در نظر گرفته شده و به صورت موردی به تحلیل کارکردهای نمادین این اسطوره در نگاره های شاهنامه طهماسبی، شاهنامه شاه عباسی و شاهنامه قوام ابن محمدشیرازی، شاهنامه شاه اسماعیل دوم، شاهنامه شاملو و شاهنامه ۹۵۳ ه ق پاریس پرداخته شده است.هدف: هدف اصلی این مقاله شناخت مضامین مرتبط با «نبرد رستم و دیو سپید» و چگونگی بازنمایی دیو سپید در شاهنامه نگاری عصر صفوی می باشد.سوال: شخصیت دیو سپید در شاهنامه نگاری دوران صفوی چه مضامینی را بازتاب داده و بر چه عناصر نمادینی دلالت دارد؟روش: مقاله پیش رو به روش توصیفی تحلیلی به انجام رسیده و جمع آوری داده ها از طریق مطالعات کتابخانه ای میسر گشته است. تحلیل داده های پژوهش نیز با رویکرد به نشانه شناسی تصویری صورت پذیرفته است.نتیجه گیری: نتایج حاصل از مطالعات صورت گرفته در این پژوهش حاکی از آن است که دیو سپید در نگارگری دوران صفوی نمادی از شر، درماندگی و بدخویی است که در برابر قهرمان حماسی ایرانیان یعنی رستم در خوان هفتم مغلوب گشته است. شیوه ترسیم پیکر دیو سپید از الگویی کمابیش یکسان در اکثر نگاره های این دوران برخوردار است که ریشه در سنت نگارگری ایران دوران تیموری دارد و با توصیفاتی که فردوسی از آن در روایت شاهنامه آورده است تا حد زیادی منطبق است.* واژگان کلیدی: شاهنامه، دیو سپید، عصر صفوی، شاهنامه نگاری