ایمان شعبان زاده

ظهور اقتصادی روزافزون چین سبب ایجاد حساسیت در افکار عمومی جهان نسبت به ماهیت توسعه این کشور شده است. چینی ها تلاش کرده اند با کاربست تمامی ابزارهای موجود، رویه های نگران کننده این چنینی را خاتمه دهند و در پی ارائه تصویری صلح آمیز از خود باشند. در این مسیر، یکی از مهم ترین ابزارهای دیپلماتیک پکن، استفاده از منابع قدرت نرم و ابزارهای آن در سیاست های توسعه ای خود بوده است. این مقاله با تحلیل مفهوم قدرت نرم و بررسی مبانی آن در روابط بین الملل آغاز می شود و در ادامه مولفه های قدرت نرم در نسخه چینی آن را بررسی می کند. سوال اصلی مقاله این است که غرب آسیا چه جایگاهی در راهبرد قدرت نرم چین دارد و از چه منابعی برای تحقق اهداف خود در این منطقه استفاده می کند؟ در پاسخ به سوال اصلی، فرضیه مقاله این است که نسخه چینی قدرت نرم تفاوت های قابل توجهی با ایده نخستین مدل آمریکایی دارد. درواقع چینی ها نسخه آمریکایی قدرت نرم را وارد کرده و آن را با توانمندی ها، ظرفیت ها و فلسفه سیاسی خود تعدیل، تقویت و به عبارتی داخلی سازی کرده اند. ردپای قدرت نرم چین در غرب آسیا در سه حوزه قابل ردیابی است: منبع اول قدرت نرم این کشور در غرب آسیا، ماهیت فرهنگی دارد. منبع دوم به قدرت نرم سیاسی مربوط است که ازطریق سیاست «میانجی گری» و با تکیه بر «بن مایه های ایدئولوژیک کنفوسیوسیسی» اعمال می شود. منبع سوم نیز به قدرت نرم اقتصادی چین برمی گردد و ازطریق سه ابزار «تبادلات انرژی»، «سرمایه گذاری های خارجی» و ابتکار «کمربند-راه» محقق می شود. روش پژوهش در تحقیق حاضر، توصیفی- تحلیلی است و از داده های کتابخانه ای برای گردآوری داده ها استفاده شده است. 

پس از پایان جنگ سرد چین یک شبکه مشارکت جهانی تشکیل داده است. دیپلماسی مشارکتی چین در سه دهه اخیر به ابزار اصلی سیاست خارجی این کشور تبدیل شده و شاخص نمادین سطح روابط دوجانبه و چندجانبه با دولت ها و سازمان های بین المللی و منطقه ای است. این پرسش مطرح است که غرب آسیا چه جایگاهی در دیپلماسی مشارکتی چین دارد؟ در پاسخ این فرضیه مطرح می شود که چین مانند گذشته شریک های خود را به قدرت های بزرگ محدود نکرده است که این راهبرد قابل توجه ترین تغییر در شبکه مشارکت چین است. از آنجایی که خارج از منطقه ایندو-پاسیفیک برای چین، غرب آسیا یکی از مهم ترین مناطق است، رویکرد چین به غرب آسیا مبتنی بر امنیت منابع مهم و دسترسی به بازارها و منابع است. این نوشتار استدلال می کند که سلسله مراتب سطوح دیپلماسی مشارکتی نشان می دهد که دولت ها و سازمان های منطقه غرب آسیا برای چین اهمیت دارند. بنابراین با درک این سلسله مراتب می توان رویکرد چین به روابط با کشورهای غرب آسیا را تحلیل کرد. دیپلماسی مشارکت چین با غرب آسیا بر محورهای انرژی، ابتکار یک کمربند و یک راه، سرمایه گذاری خارجی، تجارت و فناوری متمرکز است. روش پژوهش این مقاله توصیفی-تحلیلی است.