مهدی غلامعلی

مهدی غلامعلی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۷ مورد.
۱.

بازشناسی شخصیت «حسن بن حمزة» و نقش وی در فرآیند انتقال میراث حدیثی قم به بغداد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال ۲۱ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۶۲) 77 - 106

کلیدواژه‌ها: شریف حسن بن حمزه طریق ابن بطه قمی مدرسه حدیثی بغداد مدرسه حدیثی قم مرعشی طبری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳ تعداد دانلود : ۹۰
شریف حسن بن حمزه مرعشی مامَطیری(د. 358ق.) محدث امامی سده چهارم هجری قمری است. درک مشایخ متعدد در طبرستان، خراسان، مکه، کوفه، ری، قم و سپس هجرت به بغداد، او را به حلقه میانی مدارس حدیثی متعدد مبدل ساخت. اثرگذاری وی در فرآیند انتقال میراث حدیثی به مدرسه بغداد به گونه ای است که نام او در شرح حال 125 راوی در فهرست اسماء مصنفی الشیعه نجاشی، الفهرست و مشیخه شیخ طوسی ذکر شد. وی علاوه بر انتقال میراث های مهم حدیثی به بغداد، استاد محدثانی همچون شیخ صدوق و شیخ مفید است. مسأله پژوهش، یافتن نقش ابنحمزه در فرآیند انتقال میراث حدیثی قم به بغداد است. پس از بازشناسی شخصیت وی، نخست با روش توصیفی تحلیلی، میراث مشایخ قمی ابن حمزه علی بن ابرهیم قمی، ابن بطه قمی، احمد بن ادریس قمی و احمد بن عبدالله برقی مورد ارزیابی قرار گرفت و سپس به مقایسه با محدثان معاصر و نقش آفرین در فرآیند انتقال میراث حدیثی قم به بغداد پرداخته شد. یافته های پژوهش، برای نخستین بار با سندپژوهی و تحلیل فهرستی طریق ابن حمزه به یافته های نوینی دست یافت که بر آن اساس، ادعای پیشتازی سایر انتقال دهندگان بر ابنحمزه در تمام ابعاد و انگاره غلط بودن طریق فهرستی وی به ابن بطه، ناصواب است.
۲.

شاخصه های تربیت معنوی با تأکید بر قرآن و نهج البلاغه(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۷ 71 - 91

کلیدواژه‌ها: قرآن حدیث نهج البلاغه شاخصه های معنویّت تربیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰ تعداد دانلود : ۷
شناخت شاخصه های تربیت معنوی می تواند معیاری برای ارزیابی معنویّت جامع، اصیل و کارآمد باشد و افراد را از ورود به معنویّت های غیر کارآمد و یا کاذب باز دارد. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سوال است که «از منظر قرآن و نهج البلاغه، شاخصه های مهم تربیت معنوی کدامند؟» با روش توصیفی-تحلیلی، مهم ترین شاخصه ها عبارتند از: «خردمند بودن باورها»، «التزام عملی به اوامر و نواهی»، «عدم دلبستگی به ظواهر دنیا»، «دلدادگی به امور آخرت» و «میانه روی در اندیشه و عمل» یافت شد. موارد یادشده را می توان ذیل عناوین «عقلانیّت»، «عبودیّت»، «بی اعتبار دانستن دنیا»، «آخرت گرایی» و «اعتدال» یاد کرد. این شاخصه ها از چنان ترازی برخوردارند که اگر در تربیت معنوی به طور کامل به آنها توجه نشود، معنویّت بدست آمده، ناتوان از تأمین آرامش پایدار و عمیق خواهد بود.
۳.

گونه شناسی، اهداف و مراحل شکل گیری جنبش اجتماعی علیه خلیفه سوم با رویکرد جامعه شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال ۱۵ بهار ۱۴۰۳ شماره ۵۴ 101 - 122

کلیدواژه‌ها: عثمان بن عفان شکل گیری جنبش اجتماعی کارگزاران غیر متعهد تقسیم ناعادلانه اموال عمومی رویکرد جامعه شناختی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸ تعداد دانلود : ۱۵۰
از مهمترین رویدادهای اجتماعی تاریخ اسلام که موجب بروز اختلافات اجتماعی و حزبی میان مسلمانان گردیده است، خیزش عمومی علیه خلیفه سوم عثمان بن عفان و کشته شدن وی می باشد. عملکرد وی در زمینه گماردن کارگزاران غیر متعهد، تقسیم ناعادلانه اموال عمومی و عدم اجرای برخی حدود و قوانین اسلامی اعتراض های فراگیر و جنبشی انقلابی علیه خلیفه سوم را موجب گردید. تحلیل جامعه شناختی جنبش یادشده، طبقه بندی و بررسی مراحل شکل گیری این پدیده اجتماعی موضوع پژوهش حاضر است. در این نوشتار با بررسی کتابخانه ای متون تاریخی، روایی متقدم و متاخر به دنبال بررسی اهداف، مراحل شکل گیری و طبقه بندی این پدیده اجتماعی مهم صدر اسلام با رویکرد جامعه شناختی می باشیم.
۴.

بازخوانی مبانی و اندیشه های رجالی شیخ مرتضی انصاری

نویسنده:
منبع: پژوهش های رجالی سال هفتم ۱۴۰۳ شماره ۷ 65 - 94

کلیدواژه‌ها: شیخ انصاری توثیق عام توثیق خاصّ سندشناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳ تعداد دانلود : ۱۰۹
کتب و نوشته های شیخ مرتضی انصاری همواره مورد رجوع و استفاده دانش پژوهانِ فقه و اصول بوده است. به رغم تصور مرسوم از ایشان، بهره گیری از دانش رجال که از علوم اثرگذار در استنباط علوم دینی است، در لابه لای بسیاری از آثار ایشان به وفور دیده می شود. این پژوهش با بررسی تمام آثار فقهی و اصولی شیخ، بر آن است تا نقش دانش رجال را در استنباط احکام، از منظر شیخ انصاری کشف نماید. همچنین با منقّح نمودن آن، تصویری روشن را از میزان آشنایی ایشان با این دانش، ارائه کند تا بتواند نسبت به تلقی معروف از شیخ که ایشان را کم آگاه نسبت به این دانش می داند، قضاوت دقیق تری داشته باشد. بر اساس این تلاش، شیخ انصاری به دوازده مورد از توثیقات عام در آثار خود اشاره و برخی را فراوان به کار گرفته ، و همچنین در توثیقات خاصّ راویانِ احادیث، با مراجعه به کتب متقدم و متأخر رجالی و جرح و تعدیل میان آنها برای بررسی وثاقت راویان و ذکر نکات پرشمار سندشناسانه، عمق آشنایی و توجه خود را به مباحث رجالی، نشان داده است.
۵.

میزان تأثیرپذیری شیخ کلینی از حسین بن سعید اهوازی در کتاب کافی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲۹ 7 - 28

کلیدواژه‌ها: حسین بن سعید اهوازی تأثیرپذیری جامع نگاری شیخ کلینی الکافی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۲ تعداد دانلود : ۲۴۳
حسین بن سعید اهوازی از شخصیت های شاخص سده دوم هجری، صاحب روش نوینی در جامع نگاری است؛ به گونه ای که کتاب ها و شیوه ایشان در تدوین کتب، الگو و ملاک سنجش کتب مؤلفان قرار گرفته است. این پژوهش در تلاش است با روش اکتشافی، ضمن بررسی روایات حسین بن سعید در کتاب کافی که یک اثر جامع فاخر شیعی در سده چهارم و از کتب اربعه شناخته می شود، میزان تأثیرپذیری شیخ کلینی از حسین بن سعید را در دو جهت ساختاری و محتواییِ تدوین کتب اثبات کند. پس از بیان اینکه کلینی حدود یک بیست وسوم کتابش را به واسطه 17طریق معتبر از حسین نقل کرده که نشان از اهتمام جدّی وی به جایگاه علمی و شخصیت ایشان دارد، برای اثبات تأثیرپذیری ساختاری، تعداد و عناوین کتب دو محدّث را مقایسه کردیم. بااینکه در نگاه اولیه، در تعداد کتاب هایشان اختلاف داشته و در عناوین کتب، اشتراکات کمتری دارند؛ اما با نگاه محققانه اثبات کردیم که هر دو در تعداد کتاب دارای 32 کتاب و در عناوین، صاحب 19عنوان مشترک اند. همچنین شیخ کلینی در گستردگی موضوعات روایاتش که ما در چهار موضوع فقهی، اعتقادی، اخلاقی و تفسیری دسته بندی کردیم، تابع شیوه تدوین حسین بن سعید بوده و با توجه به اینکه هدفش، نقل روایات صحیح است، در 56 باب، اولین روایت و در 26 مورد، عنوان باب را دقیقاً از همان روایات ایشان، انتخاب کرده که نشان می دهد وی در انتخاب محتوای کتابش هم، تحت تأثیر روش نوآورانه حسین بن سعید بوده است.
۶.

گونه های مشترک احادیث کلامی، در منابع حدیثی؛ مطالعه موردی: الکافی و صحیحین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴۷ 55 - 81

کلیدواژه‌ها: روایات مشترک اعتقادی کافی صحیح بخاری صحیح مسلم گونه شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۵ تعداد دانلود : ۱۵۰
کتاب کافی اثر شیخ کلینی یکی از کتب اربعه شیعه محسوب می شود و برای امامیه از جایگاه رفیعی برخوردار است. اهل سنت برای کتب مشهور صحاح و به ویژه صحیحین یعنی صحیح بخاری و صحیح مسلم چنین ارزشی قائل اند. در این پژوهش به دنبال یافتن گونه های مختلف احادیث مشترک اعتقادی در کتب اصول کافی و صحیحین اهل سنّت بوده ایم. ازآنجاکه چنین مطالعه موردی یا مشابه آن را در مقالات نیافتیم ذکر پیشینه ای برای آن امکان پذیر نیست. درهرصورت، تحقیق در زمینه اشتراک روایی علاوه بر افزایش دانش، از جنبه تقریب نیز دارای اهمیت است. در این پژوهش کتابخانه ای، بررسی در حیطه های اصلی شامل مباحث خداشناسی و توحید (مانند وجود خدا، وحدانیت، تبیین صفات الهی، رابطه اسماء و صفات با ذات الهی، ...)، عدل (مانند جبر و تفویض، مسئله شرور و ...)، نبوت و قرآن (مانند پیامبری نبی اکرم (ص)، عصمت، خاتمیت، حدوث و قدم قرآن، تحریف قرآن و ...)، امامت (مانند مسئله جانشینی پیامبر، واقعه غدیر، تصریح به ائمه هدی علیهم السلام و ...) و معاد (مانند سرای دیگر، بهشت و دوزخ و ...) انجام شد. سرانجام پس از یافتن باب های اعتقادی در کتب موردنظر، احادیث اعتقادی مشترک استخراج و احصاء شدند که جمعاً 39 موضوع مشترک را در بر می گیرند. پس از تعیین گستره روایی، گونه شناسی این روایات مشترک تبیین شد، بیشترین گستره را گونه خداشناسی و توحید داشت.
۷.

بررسی تطبیقی روش های مشترک فریقین در تصحیح روایات ضعیف

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی اندیشه دینی سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۶ 111-135

کلیدواژه‌ها: حدیث ضعیف روش های مشترک فریقین تصحیح سند تسامح در ادله سنن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷ تعداد دانلود : ۴۵
حصول اطمینان به صدور روایت از جانب معصوم همواره حائز اهمیت بوده و با شناخت احوال راویان درهم تنیده است و هر ایرادی در سند، این امکان را فراهم می کند که اعتبار روایت را از جانب صدور دچار خدشه کند. بدون شک برخی از روایاتی که از طریق شیعه و اهل سنّت به دست ما رسیده، دچار عارضه ضعف سند هستند و از طرف دیگر صِرف ضعف سند، دلیل بر حذف روایت از دائره گزاره دینی نیست؛ ازاین رو، برخی از دانشمندان فریقین برای تصحیح روایات ضعیف، راهکارهایی ارائه کرده اند. حال سؤال این است که دانشمندان فریقین برای رفع خِلَل های احتمالی وارده بر أسناد برخی از روایات، از چه راهکارهای مشترکی سود جسته اند و از چه قرائنی برای این امر استفاده کرده اند؟ پژوهش پیش رو به دنبال پاسخ به پرسش های فوق، با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر منابع متقدّم و متأخّر شیعه و اهل سنّت سامان یافته است. نتیجه پژوهش بیانگر این است که شیعه و اهل سنّت برای تصحیح احادیث ضعیف، در پنج راهکار با یکدیگر مشترک هستند که عبارتند از: تصحیح مراسیل راویان ثقه، انتساب با صیغه جزم، تعدّد أسناد روایت ضعیف، تسامح در ادلّه سنن و وجود روایت در کتب معتبر.
۸.

نقد خردگریز بودن "خدا" در نظریه «عقلانیت و معنویت» از منظر نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۱۱۰) 167 - 185

کلیدواژه‌ها: شناخت خدا عقلانیت و معنویت نهج البلاغه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۶ تعداد دانلود : ۱۱۵
نظریه «عقلانیت و معنویت» با تقسیم امور به خردپذیر، خردستیز و خردگریز، وجود خدا را خردگریز دانسته است. در این بین با توجه به اینکه در نهج البلاغه گزاره های متعدد توحیدی وجود داشت سعی شد در برابر این سؤال که چه نقدی بر خردگریز بودن خدا از منظر نهج البلاغه وجود دارد؟ پاسخ آن با استفاده از روش تحلیلی استنباطی با تأمل در گزاره های نهج البلاغه بررسی شود. نتایجی که از تحلیل به دست آمد این است که از نگاه نهج البلاغه وجود خداوند بدون شناختِ ذات او برای عقل قابل اثبات است و خردگریز بودن آن در نظریه به نظر می رسد نشأت یافته از عدم تفکیک شناخت اجمالی و تفصیلی باشد؛ زیرا عدم توجه به این مهم باعث شده است ملکیان آنچه را که نقطه قوت خداشناسی می باشد مبنی بر فراتر بودن ذات خدا از درک عقل، آن را محل ضعف خداشناسی بپندارد.
۹.

سبک شناخت کتاب های رجالی اهل سنت(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۵ 25-45

کلیدواژه‌ها: کتاب های رجالی سبک های نگارشی کتاب های رجالی اهل سنت دکتر مکی خلیل حمود

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶ تعداد دانلود : ۹۲
 سبک های نگارشی کتاب های دانش رجال نزد اهل سنت بسیار متنوع و از جهت کمّی نیز قابل توجه است. دکتر مکّی خلیل حمّود، استاد تمام دانشگاه کوفه که این پژوهش برگردان مقاله «المؤلفات فی علم الرجال الحدیث» اوست بر آن است تا پاسخی به این پرسش ارائه کند که «اهل سنت از ابتدای تألیفات رجالی، بر اساس چه سبک هایی، کتاب های رجالی خود را تألیف کرده اند؟» او پس از یک پژوهش کتابخانه ای به این نتیجه رسیده است که هشت سبک نگارشی در تألیفات رجالی وجود دارد که عبارتند از: شناخت نامه صحابه، طبقات نگاری، جرح و تعدیل، سبک اسامی، کنیه و القاب نویسی، مُؤتَلِف و مُختَلِف نگارى، وفیات نویسی، معجم شیوخ نویسی و تاریخ شهرها. همچنین باید گفت اولین سبک نگارشی در کتب رجال، سبک شناخت نامه صحابه و مهمترین سبک نیز سبک جرح و تعدیل است. متنوع ترین گونه های فرعی را می توان در سبک های طبقات و تاریخ شهرها ملاحظه کرد و تنها سبکی که تا عصر حاضر ادامه یافته، سبک معجم شیوخ نویسی است.
۱۰.

روش شناسی اعتبار سنجی أسناد روایات از دیدگاه اهل سنّت(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۲شماره ۱۹ 255 - 276

کلیدواژه‌ها: اعتبار سنجی روایات اهل سنت سند شناسی محمود طحان صحیحین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۰ تعداد دانلود : ۲۲۵
از مهمترین چالش های پیش روی عالمان فریقین، اعتبارسنجی اسناد احادیث است. پژوهش ِپیش رو به دنبال پاسخ به این پرسش است که: حدیث پژوهان اهل سنّت معاصر، چه روشی را برای اعتبارسنجی احادیث برگزیده اند؟ ایشان تا چه اندازه به سندشناسی روی می آورند و تا چه میزان تنها به احکام پیشنیان اعتماد می کنند؟ برای به دست آوردن نظرات عالمان اهل سنّت به آثار متقدمان و متأخران رجوع شده است. این نوشتار با روش کتابخانه ای و شیوه توصیفی تحلیلی و پژوهشی شکل گرفته است. در این پژوهش دریافتیم که روش عالمان اهل سنّت معاصر در اعتبارسنجی روایات بیشتر کتاب محوری است. ایشان به طور کلی احادیث را در سه گروه دسته بندی می کنند. دسته نخست، احادیث کتب صِحاح که مشهورترین آنها صحیح بخاری و صحیح مسلم است. محدثان، احادیث این دو کتاب را بدون هیچ گونه خدشه ای می پذیرند و درباره دیگر کتب صحاح مانند صحیح ابن حبان، ابن السکن و ابن خزیمه تأملاتی دارند. دسته دوم، احادیثی است که متقدّمان آنها را ارزیابی و حکم أسناد روایات را مشخص کرده اند مانند کتاب های چهارگانه سُنَن. محدثان معاصر به حکم روایاتی که ائمه پیشین جرح و تعدیل داده اند، اعتماد می کنند و نظرات ایشان را صائب می دانند. دسته سوم از احادیث، روایاتی است که در دو دسته پیشین قرار نمی گیرد. روایات این دسته بر اساس قواعد درایه و رجال در پنج مرحله مورد بررسی سندی قرار می گیرد و حُکم آن صادر می شود.
۱۱.

بازشناسی شخصیت «ابن أبی جِید»، اثبات وثاقت و نقش آفرینی وی در انتقال تراث حدیثی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۷) 72 - 88

کلیدواژه‌ها: ابن ابی جید مشایخ نجاشی وثاقت فهارس امامیه انتقال تراث حدیثی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۱ تعداد دانلود : ۱۳۴
کیستی علی بن احمد ابن ابی جِید، وثاقت و نقش آفرینی وی در انتقال تراث حدیثی در سده چهارم هجری مسأئلی است که این پژوهش را سامان داده است. جایگاه ویژه وی در تراث پژوهی، حضورش در اسناد روایات مهمی چون زیارت عاشورا، پرورش شاگردانی بسانِ نجاشی و طوسی و فقدان توثیق خاص بر اهمییت این پژوهش می افزاید. این نوشتار به شیوه کتابخانه ای و روش تحلیلی و تطبیقی، با مطالعه موردی فهارس نجاشی و طوسی سامان یافته است. دستاورد این پژوهش را می توان نخست در شناسایی نقش ابن ابی جید در انتقال افزون بر سیصد اثر حدیثی از یکصد و وسی شش راوی و اجازه نقل دویست کتابِ مشهور از چهل و چهار راوی دانست. همچنین برای نخستین بار با تکیه بر سه قاعده از قواعد توثیقات عام توثیق مشایخ نجاشی، توثیق مشایخ اجازه و اکثار أجلاء ، روش فهرستی و مسأله شهرت راوی، وثاقت ابن ابی جید را اثبات و نقش پر رنگ وی را در انتقال تراث حدیثی بَر نموده ایم.
۱۲.

درآمدی بر وضعیّت سنجی دانش رجال در سده اخیر حوزه علمیّه قم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۴ 177 - 206
تعداد بازدید : ۲۱۶ تعداد دانلود : ۱۹۴
در این پژوهش، فراز و نشیب دانش رجال در صد سال اخیر حوزه علمیه قم بررسی می شود. بدیم منظور، رجال پژوهان، کتابهای رجالی و نظریات رجالی در این سده بررسی شد. روشن شد، که در ابتدای سده جاری شماری از شاگردان شیخ مرتضی انصاری آثار رجالی معدودی را در قم منتشر ساخته بودند ولی نتوانستند یک حرکت منسجم و یا تحول رجالی را رقم بزنند. اما «روشهای رجالی آیت الله بروجردی» و همچنین «پیروزی انقلاب اسلامی» را می توان دو عامل در سبب گسترش رجال پژوهی در یک صد سال اخیرِ قم دانست. عنایت آیت الله بروجردی به دانش رجال به ویژه مساله طبقات در قم به صورت یک جریان بروز پیدا کرد. اگرچه ایشان در اعتبار سنجی روایات، بیشتر قرائن دلالی و پیرامونی را بر دانش رجال مقدم می ساخت، اما نظریات و ملاحظات رجالی متعددی را در نظر داشت. پیروزی انقلاب اسلامی نیز در گسترش موسسات آموزشی و پژوهشی، تالیف و تحقیق کتابها و مقالات رجالی تاثیر بسزایی داشته است. گفتنی است که تالیف کتاب معجم رجال الحدیث، روش رجالی آیت الله خویی و حضور شاگردان ایشان در قم نیز در اهتمام گروهی از طلاب و اساتید به شیوه سند محور موثر بوده است.
۱۳.

واکاوی مبانی و رویکردهای رجالی آیت الله میرزا جواد تبریزی

نویسنده:
منبع: پژوهش های رجالی سال پنجم ۱۴۰۱ شماره ۵ 179-200

کلیدواژه‌ها: مبانی رجالی میرزا جواد تبریزی رجال سند توثیقات عام توثیقات خاص وثاقت سندی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۷ تعداد دانلود : ۲۳۲
از جمله پیش نیازهای لازم برای فهم روش علمی یک فقیه، دستیابی به مبانی وی در علوم مختلف، از جمله علم رجال است. در این میان بازیابی مبانی و رویکرد رجالی میرزا جواد تبریزی، از آن جهت که ایشان میراث دار محقق خویی در قم، و از استادان صاحب سبک در دانش های فقه، اصول و رجال به شمار می آمد، مهم می نماید. مقاله پیش رو، با بهره گیری از تقریرات، آثار فقهی، اصولی و رجالی ایشان، روشن می سازد که ایشان در پذیرش خبر واحد، به وثاقت سندی باور داشته، و تضعیف یک راوی را در سند روایت، موجب تضعیف روایت می داند. همچنین حجیت قول رجالی را از باب شهادت و اخبار می پذیرد و بر این باور است که مخبرِ به وثاقت، باید ثقه و شهادتش حسی باشد. ایشان در مبانی رجالی خود به میزان چشمگیری متأثر از محقق خویی است. همچنین برخی توثیقات عام را همچون قاعده توثیق مشایخ نجاشی پذیرفته، و برخی را مانند توثیق مشایخ اصحاب اجماع قابل پذیرش نمی داند. نیز نسبت به برخی کتب حدیث و رجال، ملاحظاتی ویژه داشته و در بعضی موارد، انتساب آنها را به مؤلف مورد تردید قرار می دهد. در این مقاله همچنین به برخی فوائد رجالی در نوشته های ایشان اشاره شده است.
۱۴.

نَقْدُ الرّجال سیّد مصطفی بن حسین تَفرِشی، ویژگی های ساختاری-محتوایی و مبانی رجالی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۳ 156 - 187

کلیدواژه‌ها: تفرشی نقدالرجال ساختار محتوا مبانی رجالی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۹ تعداد دانلود : ۲۲۷
یکى از اکابر علماى شیعه در قرن یازدهم، مصطفی بن حسین تَفْرِشی، نویسنده کتاب نقد الرجال بوده است. تفرشی در کتاب نقدالرجال، روش نقد و تحقیق را با محکم ترین ادله، قوی ترین مبانی در پیش گرفته است. بررسی های صورت گرفته حاکی از آن است که توجه به توثیقات و تضعیفات رجالیان و آراء و نظریات فقها در کتب فقهی، دقت در اختلاف نسخ منابع رجالی، تمیز مشترکات و توحید مختلفات، اشتمال کتاب بر اصول و منابعی که امروز در دسترس ما نیست همچون رجال ابن غضائری، نقد و بررسی آراء علامه حلی در خلاصه الاقوال و آراء ابن داوود حلی در رجالش، از جمله عواملی ست که موجبات تمایز نقدالرجال با دیگر آثار رجالی شده و اعتبار و اثرپذیری بزرگان پس از تفرشی از این کتاب را در پی داشته است. سیر رجال نویسی شیعه، تالیفات و دلیل تالیف نقدالرجال، ساختار و محتوای کتاب نقدالرجال، شروح و ویژگی های نقدالرجال، منابع تفرشی در نقدالرجال، خصوصیات رجالی تفرشی و رابطه نقدالرجال با جوامع رجالی معاصر خودش از جمله مباحثی است که نویسنده در این پژوهش بدان اهتمام ورزیده است. این پژوهش به روش اسنادی- کتابخانه ای انجام گردیده و با بررسی منابع پیشین، آراء رجالی تفرشی در کتاب نقدالرجال مورد بررسی قرار گرفته است.
۱۵.

ابن بِطرِیق حِلِّی نخستین مستدرک نویس امامیّه(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۲ 251 - 268

کلیدواژه‌ها: حافظ ابن بطریق حلی مستدرک نویسی امامیه المستدرک المختار فی مناقب وصی المختار العمده سبک شناسی کتب حدیثی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۲ تعداد دانلود : ۲۴۸
مستدرک نویسی، از سبکهای متداول و مهم در سبک شناخت کتب احادیث است. این سبک در بین اهل سنّت از سده چهارم رواج داشته است. مسأله این پژوهش، واکاوی آغاز این سبک در امامیّه است. بر اساس پژوهش حاضر روشن شد، حافظ ابن بِطرِیق حلّی با تدوین کتاب المُستَدرَکُ المُختار فِی مَناقِبِ وَصِیّ المُختار، نخستین حدیث پژوه امامیّه است که به سبک مستدرک نویسی روی آورد. وی این کتاب را به عنوان مستدرک کتاب پیشین خود، العُمده، تألیف کرده است. در اصل تألیف این مستدرک توسط وی تردیدی نیست اما در این همانی اثر به واسطه ابهامات موجود در متن کتاب، جای تأمل است. براساس شواهدی در نسخه خطی، مطالب مندرج در متن، سبک ابن بطریق و مقایسه با کتاب العمده به نظر می رسد؛ غالب متن کتاب المُستَدرَکُ المُختار موجود، یعنی احادیث، اثر ابن بطریق بوده ولی عباراتی را نیز ناسخ یا شخص دیگری به کتاب افزوده است.
۱۶.

واکاوی مبانی و رویکردهای رجالی آیت الله هاشمی شاهرودی

نویسنده:
منبع: پژوهش های رجالی سال چهارم ۱۴۰۰ شماره ۴ 73-92

کلیدواژه‌ها: هاشمی شاهرودی مبانی رجالی اعتبار سنجی حدیث سند وثاقت صدوری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۲ تعداد دانلود : ۲۱۱
مسأله اصلی این مقاله، واکاوی مبانی و رویکردهای رجالی آیت الله هاشمی شاهرودی است. برای دستیابی به این مهم، تقریرات نُه سال آخر دروس خارج فقه ایشان بررسی شد. به طور کلی مبانی فکری آیت الله شاهرودی در اعتبار سنجی حدیث را می توان به دو دسته کلی «مبانی رجالی» و «مبانی مصطلح الحدیثی» تقسیم کرد. رویکرد اصلی ایشان در اعتبار سنجی روایات بر اساس «وثاقت صدوری» است؛ البته ایشان ابتدا به بررسی سندی می پردازد و سپس به قراین دیگر روی می آورد. بنابراین وی علاوه بر بررسی سندی احادیث، اجماع علما، عمل اصحاب و یا اعراض از آن را مد نظر قرار می دهد. بر این اساس، گاهی از روایت صحیح السند به جهت دلالی و موارد وثاقت صدوری چشم پوشی می کند. آیت الله شاهرودی در دامنه توثیقات عام، قائل به پذیرش قاعده توثیق مشایخ ثقات ثلاثه، توثیق مشایخ علی بن ابراهیم، نقل اجلا و توثیق خاندان آل ابی شعبه است و در مقابل، اعتبار مراسیل ابن ابی عمیر را بر نمی تابد و در پذیرش قاعده توثیق راویان کامل الزیارات، مردد است.
۱۷.

نقد دیدگاه مشهور «رجفه» در فتنه شام قبل از ظهور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۵ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۹۸) 79 - 111

کلیدواژه‌ها: امام مهدی۷ نشانه ظهور فتنه شام سوریه رجفه رجفه الشام قبل از ظهور

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۰ تعداد دانلود : ۱۰۳
مسأله اصلی پژوهش حاضر، تبیین و تحلیل «رَجفَه الشام» قبل از ظهور است. در صحنه تحولات فتنه شام قبل از ظهور، دو واژه «رَجفَه» و «خَسف» به عنوان نشانه های کلیدی و سرنوشت ساز در حوادث قبل از تسلط سفیانی (اولین نشانه حتمی ظهور) بر دمشق سوریه بیان شده است؛ اگرچه درباره مصداق و معنای خسف، اتفاق نظر وجود دارد و به فرو رفتن زمین در منطقه حرستا و جابیه دمشق تعبیر شده است لکن درباره معنا و مصداق رجفه الشام، اختلاف نظر فراوان بوده و کماکان مبهم است. اهمیت فراوان «رَجفَه الشام» به عنوان «اولین» حادثه از سلسله حوادث منتهی به حاکمیت سفیانی مورد حمایت غربی ها بر دمشق سوریه قبل از ظهور، محل نزاع و گفتگوی علمی بین صاحب نظران و کارشناسان مهدویت قرار گرفته است. در این نوشتار، سه تفسیر در معنای «رَجفَه الشام»، یعنی: 1. حادثه زمینی (زلزله)، 2. حادثه آسمانی (حمله با سلاح مرگبار اتمی و قتل بیش از صد هزار نفر)، 3. جنگ در منطقه شام بیان گردیده و در پایان با توجه به کتب لغت، احادیث هم خانواده و قراین دیگر، معنای سوم اخذ گردید. بنابراین، وقوع زلزله بسیار بزرگ در مقیاس وسیع (احتمال اول) و نیز حمله با سلاح غیرمتعارف و مرگبار اتمی (احتمال دوم) قبل از ظهور در منطقه شام که در آنِ واحد منجر به کشته شدن صد هزار نفر شود، منتفی است و رجفه الشام به معنای جنگ بین دو جبهه نظامی مخالف هم است که در ضمن «فتنه شام»، منجر به قتل فراوان انسان ها نیز خواهد شد. در این نوشتار از منابع اسنادی - کتابخانه ای استفاده شده و در چارچوب روش توصیفی - تحلیلی به رشته تحریر در آمده است. 
۱۸.

مفهوم شناسی عبارت «یَروِی عَنِ الضُّعَفاء» با تکیه بر عملکرد متقدمان

نویسنده:
منبع: مطالعات اعتبارسنجی حدیث سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 37 - 54

کلیدواژه‌ها: یروی عن الضعفاء روایت از ضعفاء ضعف راوی تضعیف قدما

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۵
رجالیان متقدم شیعه در بازشناسی 21 نفر از راویان از عبارت «یَروی عن الضُعفاء» استفاده کرده اند. مفهوم شناسی این عبارت در رجال فریقین، تعامل محدثان با راویان ناقل از ضعفاء، وتلازم یا عدم تلازم عبارت«یروی عن الضعفاء» با ضعف راوی از مهمترین مسائل پیش روی این پژوهش است. با بررسی عبارات همنشین در کلمات رجالیان کهن روشن شد که این عبارت برای کسانی بوده که از ویژگیهایی چون: «لاابالی گری و تساهل در نقل»،«بی انضباطی و عدم پایبندی به قواعد نقل حدیث»، «عدم دقت در گزینش اساتید» و«نقل روایات عجیب و غریب» برخوردار بوده اند. رجالیان عامه حدود دو قرن پیش از شیعیان، برای راویانی با همین ویژگیها از این اصطلاح استفاده کرده اند. احتمال دارد که درنگ در نقل از ضعفاء فرهنگ عمومی محدثان فریقین بوده باشد. حساسیت در ناحیه استاد دغدغه مشترک حوزه حدیثی قم و بغداد بوده است و برای آنان تنها وثاقت راوی کافی نبوده بلکه راوی باید از استاد ثقه نیز نقل روایت میکرده ویا دست کم کثرت نقل روایت از استاد ضعیف نداشته باشد. اما در تعامل با احادیث راویان ناقل از اساتید ضعیف شاهد دو گونه برخورد هستیم: محدثان قمی در برهه ای، قائل به عدم جواز نقل از ایشان هستند و گروهی نیز مانند بغدادی ها مشروط به وثاقت ایشان نقل از این دسته از راویان را مجاز می شمردند و احادیث آنها را معتبر می دانستند.
۱۹.

ارائه الگوی اجرای برنامه درسی مجازی بر اساس رویکرد یادگیری مشارکتی در آموزش عالی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اندازه گیری و ارزشیابی آموزشی سال ۸ پاییز ۱۳۹۷ شماره ۲۳ 117 - 152

کلیدواژه‌ها: سنتزپژوهی برنامه درسی دانشگاه های مجازی رویکرد مشارکتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۴ تعداد دانلود : ۱۲۶
هدف از اجرای این پژوهش، استخراج مؤلفه های اثربخش برنامه درسی مجازی به منظور دست یابی به نقاط مشترک در تحقیقات پیشین و ارائه چهارچوبی از نحوه پیاده سازی برنامه درسی مجازی با رویکرد مشارکتی بود. روش پژوهش، کیفی بود و با استفاده از راهبرد سنتزپژوهی اجرا شد. جامعه آماری شامل منابع مرتبط با هدف پژوهش بود که درمجموع از بین 112 پژوهش، 49 نمونه به صورت هدفمند انتخاب شد. سپس مؤلفه های اثربخش برنامه درسی دانشگاه های مجازی استخراج شد و با تحلیل آنها چهارچوبی برای ارائه برنامه درسی مجازی در دانشگاه های مجازی ارائه داده شد. نتایج تحلیل نشان داد که مهم ترین مؤلفه های اثربخش؛ مؤلفه های مشارکت، مؤلفه های درون دادی، ارزشیابی، منطقی و زیرساخت ها بود. پس از آن، با بررسی و توصیف مؤلفه های اثربخش در برنامه درسی مجازی بر اساس رویکرد مشارکتی، نه عامل، شامل مؤلفه های بازده مشارکت، ترکیب گروه، فناوری، تکالیف شغلی، نقش های گروهی، فرایندها و آموزش ها، زمان، آموزش مهارت های گروهی، دانش پیشین یادگیرنده و مشوق ها شناسایی شد.
۲۰.

نقد پنداره رویگردانی محدثان شیعه از اسناد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال دوازدهم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳ (پیاپی ۲۷)

کلیدواژه‌ها: رجال شیعه سندشناسی سند حدیث اسناد روایات شیعی پیشینه سندشناسی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث کلیات تاریخ حدیث رواه و محدثان
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث کلیات مکاتب حدیثی شیعه
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث علوم حدیث کلیات سند در حدیث
تعداد بازدید : ۱۴۳۲ تعداد دانلود : ۱۲۰۳

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان