محمود شهرخی

در چارچوب ارزیابی عملکرد سالیانه سازمان خصوصی سازی از شرکت های واگذارشده به بخش غیردولتی، پژوهش حاضر برخی از شرکت های منتخب واگذارشده به بخش غیردولتی از ابتدای دولت یازدهم تا سال 1394 در سه سال قبل و همه سال های پس از واگذاری را مورد سنجش قرار داده است. این شرکت ها بر پایه تفاضل امتیاز معیارها و شاخص های مدل ارزیابی عملکرد به سه صورت رتبه بندی شده اند. در این رتبه بندی شرکت تولید نیروی برق آبادان در بین کلیه شرکت ها (دارای فروش داخلی و خارجی) و هم چنین در بین شرکت های بدون صادرات رتبه اول را کسب کرده و شرکت ایران ایرتور نیز رتبه اول در بین شرکت های صادرکننده را به دست آورده است. هم چنین 65 درصد شرکت ها بر پایه معیار بهره وری، 59 درصد بر پایه معیار بازدهی و 47 درصد بر پایه معیار سرمایه گذاری و توسعه فعالیت دارای افزایش امتیاز نسبت به قبل از واگذاری هستند. در پایان تعداد و درصد شرکت های دارای افزایش و کاهش و یا بدون تغییر نسبت به قبل از واگذاری نیز به تفکیک شاخص ها محاسبه و تحلیل شده است.  طبقه بندی JEL : L33 ,H21 ,D24 ,D92

یکی از چالش های موجود در طراحی سیستم های صنعتی، انتخاب بهینه تجهیزات از میان گزینه های موجود در بازار با قیمت و مشخصات فنی متفاوت است؛ زیرا استفاده از تجهیزات باکیفیت، هزینه فاز احداث را افزایش می دهد؛ ولی احتمال خرابی و به تبع آن، هزینه های کاهش ظرفیت و توقف سیستم در فاز بهره برداری را کاهش می دهد. این پژوهش، مدلی را برای انتخاب بهینه تأمین کننده تجهیزات سیستم چندحالته تغذیه آب (FWS) بویلر بازیاب حرارتی (HRSG) در شرکت مهندسی و ساخت بویلر و تجهیزات مپنا، برپایه محاسبه دسترسی پذیری و با هدف کمینه کردن کل هزینه های سیستم در دو فاز احداث و بهره برداری ارائه می دهد. به این منظور، نخست، بلوک دیاگرام قابلیت اطمینان سیستم ترسیم شده است؛ سپس احتمال قرارگرفتن سیستم در وضعیت های مختلف به کمک زنجیره مارکوف به صورت پارامتری، مدل سازی و نتایج آن در قالب مجموعه ای از محدودیت ها در یک مدل بزرگ برنامه ریزی ریاضی، تعبیه و به کمک نرم افزار GAMS حل شده است. پس از انتخاب تأمین کنندگان، تحلیل حساسیت پاسخ بهینه به تغییر پارامترهای اصلی انجام شده است.

هدف: انتخاب تأمین کنندگان از مسائل مهم در طراحی سیستم های صنعتی است. این مسئله باید با توجه به معیارهایی نظیر هزینه، قابلیت اطمینان، تعمیرپذیری و زمان تحویل قطعه هایی که عرضه شده و نیز اثر آنها بر هزینه های کل سسیستم تولیدی بررسی شود. هدف از این پژوهش، ارائه الگویی برای انتخاب تأمین کنندگان اجزای یک سیستم صنعتی چندوضعیتی با در نظر گرفتن هزینه، قابلیت اطمینان و تعمیرپذیری اجزاست. روش: ابتدا بلوک دیاگرام سیستم در دست بررسی ترسیم و حالت های مختلف سیستم با استفاده از شبکه مارکوف مدل سازی شد. سپس یک مدل برنامه ریزی مختلط عدد صحیح غیرخطی با استفاده از روابط حاصل از شبکه مارکوفی توسعه داده شده است. این مدل برای یک نمونه موردی به دو روش حل دقیق، با استفاده از نرم افزار GAMS و شمارش کامل حل شده و نتایج با یکدیگر مقایسهند اا شده اند . یافته ها: با حل این مدل میزان سفارش قطعه های سیستم به گونه ای انتخاب می شود که مجموع هزینه های ساخت و بهره برداری سیستم شامل هزینه خرید قطعه ها و همچنین هزینه کاهش ظرفیت و توقف کامل سیستم هنگام بهره برداری کمینه شود. نتایج نشان می دهد که در نظر گرفتن اثر تشابه قطعه ها بر قیمت خرید، فاصله زمانی تحویل و سرعت تعمیر قطعه ها می تواند در تصمیم گیری برای انتخاب تأمین کننده مؤثر باشد. نتیجه گیری: بر در نظر گرفتن اثر انتخاب قطعه های مشابه هنگام ارزیابی دسترس پذیری و هزینه کل سیستم تأکید می شود.

هدف: انتخاب تأمین کنندگان قطعات سیستم های صنعتی با هدف کمینه کردن مجموع هزینه های احداث و بهره برداری و پیاده سازی آن برای سیستم تغذیه آب بویلر بازیاب حرارتی (HRSG) در شرکت مپنا است. روش: نخست به کمک زنجیره مارکوف وضعیت های متفاوت سیستم ترسیم می شوند. سپس با استفاده از آهنگ انتقال وضعیت (آهنگ خرابی و تعمیر) قطعات، احتمال قرار گرفتن سیستم در هر یک از این وضعیت ها به صورت پارامتری مشخص می شود. آنگاه، نتایج مدل زنجیره مارکوف در یک مدل ریاضی به محدودیت های دیگر مسئله اضافه شده و به کمک نرم افزار GAMS حل می شود. اثر تغییرات پارامترهای هزینه ای بر روی پاسخ بهینه مقایسه می شوند. یافته ها: تأمین کنندگان برتر انتخاب شده اند. بیشترین هزینه های ساخت و بهره برداری، به ترتیب صعودی عبارتند از: 1- هزینه خرید قطعات، 2- هزینه کاهش ظرفیت تولید، 3- هزینه تأخیر در تکمیل پروژه ساخت سیستم و 4- هزینه توقف کامل سیستم. همچنین رابطه پاسخ بهینه به این پارامترها در یک بازه گسترده ای از تغییرات به صورت خطی است. نتیجه گیری: همه هزینه ها در طراحی سیستم تغذیه آب (خرید، تأخیر، کاهش ظرفیت و توقف) اثر مستقیم دارند ولی هزینه خرید قطعات بیشترین اثر را بر هزینه کل دارد. بنابر این توصیه می گردد که بیشترین تمرکز بر روی مذاکره برای کاهش این هزینه قرار گیرد.

هدف: ارائه یک روش نوین برای مواجهه با عدم قطعیت در محاسبه قابلیت اطمینان قطعات از طریق بیان آهنگ خرابی قطعات به صورت عدد مثلثی فازی و به کارگیری محاسبات فازی برای تبدیل آن به عدد قابلیت اطمینان فازی روش: ابتدا آهنگ خرابی با توجه به عدم قطعیت آن به صورت یک عدد فازی مثلثی بیان شده است؛ سپس با فرض تابع عمر نمایی برای قطعه مد نظر، بر پایه این عدد قابلیت اطمینان فازی به دو روش گوناگون محاسبه شده و نتایج آنها با یکدیگر مقایسه شده است. در روش اول از اصل گسترش استفاده شده و عدد قابلیت اطمینان فازی به صورت دقیق محاسبه شده است. در این حالت عدد فازی قابلیت اطمینان یک شکل تقریبا مثلثی پیدا کرده است. در روش دوم، با استفاده از رگرسیون خطی، دو تابع خطی برای یال راست و چپ عدد فازی قابلیت اطمینان برازش شده و بدین گونه یک عدد فازی مثلثی ساخته شده است. یافته ها: زمانی که تابع چگالی عمر نمائی برای یک قطعه به کار رود، میزان خطای محاسبه ی قابلیت اطمینان فازی با استفاده از روش رگرسیون، نسبت به روش اصل گسترش بسیار ناچیز است. نتیجه گیری: تقریب تابع قابلیت اطمینان فازی با به کارگیری روش رگرسیون دقت کافی را دارا است و می تواند به جای استفاده از روش اصل گسترش مورد استفاده قرار گیرد.

در نیروگاه های سیکل ترکیبی تولید برق، به جای اینکه گازهای تولید شده از سوزاندن سوخت های فسیلی پس از چرخاندن توربین های گازی به اتمسفر رها شوند، جهت تولید بخار وارد بویلرهای بازیاب می شوند. بخار تولید شده توسط این بویلرها مجددا برای تولید برق در توربین های بخار استفاده می شوند. به این ترتیب راندمان تولید برق به نحو چشمگیری افزایش می یابد. بویلرهای بازیاب با صرف هزینه های زیاد ساخته شده و هرگونه خرابی آن ها موجب توقف بخشی از نیروگاه برق شده و هزینه های سرسام آوری را ایجاد می کنند؛ بنابراین بهینه سازی قابلیت اطمینان آن ها بسیار مهم می باشد. این مقاله به نحوه مدل سازی سیستم تغذیه آب بویلرهای بازیاب (HRSG) با استفاده از ترسیم بلوک دیاگرام قابلیت اطمینان در دو حالت نیمه بار و تمام بار پرداخته و به این وسیله تفاوت دو طرح پیشنهاد شده برای آن ها را از نظر قابلیت اطمینان ارزیابی می کند. روش به کار رفته در این مقاله می تواند در ارزیابی و بهینه یابی قابلیت اطمینان بسیاری از سیستم های صنعتی دیگر نیز به کار رود.