حمیده جلیلی

زنان سرپرست خانوار از آسیب پذیرترین گروه های اجتماعی به شمار می روند و، در مقایسه با سایر زنان، فشارهای روانی- اجتماعی بیشتری را تجربه می کنند و از کیفیت زندگی پایین تری برخوردارند؛ ازاین رو، بررسی کیفیت زندگی آن ها ضروری است. پژوهش حاضر، با رویکرد کیفی و روش روایت پژوهی، ب ر روی روایت های یک زن روستایی حدوداً 65 ساله ی سرپرست خانوار متمرکز ش ده است. داده ها، از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته ی روایتی و یادداشت های میدانی، گردآوری و با استفاده از روش تحلیل مضمون و کدگذاری بررسی شدند که به شناسایی 14 مضمون سازمان دهنده منجر شد؛ این مضامین در چهار مضمون فراگیر دسته بندی شدند. برای اطمینان از پایایی، ضریب توافق کدگذاران (ضریب هولستی) محاسبه شد که مقدار آن 81/0 بود. همچنین، برای اعتباربخشی به یافته ها، از روش مثلث سازی (ترکیب نقل قول مستقیم، مضامین استخراج شده و یافته های پژوهش های پیشین) استفاده شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که علل اصلی پدیدآورنده ی چالش های یک زن سرپرست خانوار روستایی را می توان در قالب چالش آموزشی و مهارتی، چالش نبود حمایت اجتماعی لازم ، چالش اقتصاد ناپایدار و چالش مشکلات روانی اجتماعی طبقه بندی کرد. همچنین نتایج نشان می دهد که موانع آموزشی و مهارتی، نظیر کم سوادی، عدم دسترسی به آموزش عالی و نبود فرصت های مهارت آموزی، منجر به محدودیت انتخاب شغل و درآمدزایی می شود که در نهایت موجب اقتصاد ناپایدار و مشاغل غیررسمی زن سرپرست خانوار شده است؛ از سوی دیگر، عدم حمایت اجتماعی لازم، به دلیل مسئولیت های سنگین مراقبت و بزرگ کردن فرزندان به تنهایی، محدودیت هایی در انتخاب شغل ایجاد کرده که در نهایت، مشکلات روانی اجتماعی مانند احساس انزوا و استرس را به دنبال داشته است.

پژوهش حاضر، باهدف شناسایی عوامل مؤثر بر آموزش کارآفرینی در نظام دانشگاهی انجام شد. این پژوهش بر مبنای هدف، در ذیل پژوهش های کاربردی است که به روش کیفی انجام شده است. مشارکت کنندگان پژوهش، شامل کلیه خبرگان و فعالان بخش کارآفرینی دانشگاه فرهنگیان در سال تحصیلی 1399-1400 بود که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند 19 نفر به عنوان مشارکت کننده انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها در این پژوهش از روش مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شد. اعتبار ابزار اندازه گیری داده ها با استفاده از روش توافق کدگذاران مورد تأیید واقع شد. برای تحلیل داده ها از نرم افزار MAXQDA12 استفاده شد. نتایج پژوهش، بیانگر این بود که عوامل مؤثر بر آموزش کارآفرینی در نظام دانشگاهی در دانشگاه فرهنگیان را می توان در قالب 4 عامل (زمینه ای، عوامل علّی، استراتژی ها و عوامل مداخله گر) و 11 مؤلفه (عوامل اجتماعی- فرهنگی، عوامل اقتصادی، عوامل نهادی، راهبردی، مدیریتی، حمایت و پشتیبانی، جذب و بکارگماری، توانمندسازی، انگیزشی، تقویت اکوسیستم کارآفرینی و دانشگاهی) و 223 شاخص طبقه بندی کرد.

همه گیری کووید-19، مدارس و سایر مراکز آموزشی را با تعطیلی مواجه کرد و آموزش مجازی جایگزین آموزش حضوری شد. انتقال یک باره آموزش از مدرسه به خانه چالش های فراوانی را برای آموزش و یادگیری ایجاد کرد. بنابراین پژوهش حاضر باهدف واکاوی چالش های آموزش مجازی در دوران همه گیری کووید-19 از دیدگاه والدین دانش آموزان دوره ابتدایی صورت گرفت. روش پژوهش کیفی و از نوع پدیدارشناسی بود. جامعه آماری پژوهش تمامی والدین دانش آموزان استان خراسان جنوبی در سال تحصیلی 01-1400 به تعداد 91874 نفر بودند که با روش نمونه گیری هدفمند از نوع گلوله برفی انتخاب شدند و با انجام مصاحبه نیمه ساختاریافته با 51نفر از والدین دانش آموزان، داده های اخذشده به اشباع نظری رسید. برای تجزیه وتحلیل داده ها از راهبرد هفت مرحله ای کلایزی (۲۰۰۲) و نرم افزار MAXQDA11 استفاده شد. هم چنین جهت اعتباریابی داده های پژوهش از ملاک های چهارگانه گوبا ولینکلن (1985) استفاده شد. نهایتاً 88 کدباز استخراج گردید که با تجزیه و تحلیل کدها، تجارب والدین دانش آموزان دوره ابتدایی در قالب چهار مضمون اصلی شامل چالش های ناظر به محیط و زیرساخت، دانش آموزان، والدین و معلمان دسته بندی شد. نتایج پژوهش ضمن تبیین ضرورت توجه به آموزش مجازی و چالش های اساسی آن، این مهم را متوجه متصدیان تعلیم و تربیت می کند تا در راستای رفع این چالش ها اهتمام ورزند.

حوزه تعلیم و تربیت اسلامی، مترصد تبیین مؤلفه های حرفه ای مبتنی بر سیره زندگی و اندیشه اسطوره های ملی، معاصر و مورد تأیید آحاد ملت است. با توجه به نقش فراملی سردار شهید قاسم سلیمانی، پژوهش حاضر به منظور عینیت بخشیدن به مؤلفه های اخلاقی و حرفه ای معلمی با استفاده از آموزه های مکتب سردارسلیمانی انجام گرفت. بر همین اساس در نخستین گام، با استفاده از روش کتابخانه ای اطلاعات موردنیاز جمع آوری شد و پس از بررسی و تحلیل مصادیق و نمونه های موردی موجود، تعالی مؤلفه های حرفه ای معلم ارائه شد. یافته های پژوهش نشان می دهد زندگی شهید سلیمانی به عنوان مصداقی از عینیت بخشیدن به توسعه و رشد حرفه ای معلم می تواند برای نسل جوان دانشگاهی بویژه دانشجومعلمان به عنوان معلمان آینده کشور، الگوساز باشد. ضمناً ویژگی های اخلاص، تواضع، اهتمام به مطالعه و مربیگری نیز جهت تعالی مؤلفه های فعلی، قابل ارائه و تأمل است؛ لذا نتایج پژوهش ضمن تبیین ضرورت توجه به اندیشه و منش حرفه ای و اخلاقی شهید سلیمانی، این مهم را متوجه متصدیان و سیاست گذاران دانشگاه فرهنگیان و وزارت و آموزش وپرورش می کند تا در تدوین و ارائه یک برنامه جامع در این زمینه، اهتمام ورزند.

کارآفرینی و رفتار کارآفرینانه به عنوان زمینه های موضوعی و چارچوب های ادراکی تنها زمانی حاصل می شود که دانشگاه ها از برج عاج به دانشگاه کارآفرین تبدیل شوند. ازاین رو؛ مؤسسات آموزش عالی به ویژه دانشگاه ها نقش بسیار مهمی در فرایند نوآوری و کارآفرینی دارند. پژوهش حاضر، باهدف شناسایی عوامل علّی مؤثر بر تربیت منابع انسانی کارآفرین محور از دید مدیران و سیاست گذران آموزشی دانشگاه فرهنگیان انجام شد. این پژوهش بر مبنای هدف، در ذیل پژوهش های کاربردی است که به روش کیفی انجام شده است. مشارکت کنندگان پژوهش، شامل کلیه خبرگان و فعالان بخش کارآفرینی و سیاست گذران حوزه منابع انسانی دانشگاه فرهنگیان در سال تحصیلی 1399-1400 بود که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند 19 نفر به عنوان مشارکت کننده انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها در این پژوهش از روش مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شد. اعتبار ابزار اندازه گیری داده ها با استفاده از روش توافق کدگذاران مورد تأیید واقع شد و برای تحلیل داده ها از نرم افزار MAXQDA10 استفاده شد. نتایج پژوهش، بیانگر این بود که عوامل علّی مؤثر بر تربیت منابع انسانی کارآفرین محور در دانشگاه فرهنگیان را می توان در قالب 3 مؤلفه (مدیریت، منابع مادی و غیرمادی، و راهبردها) و 56 شاخص طبقه بندی کرد که دراین بین، عوامل مربوط به نهادینه سازی بحث کارآفرینی؛ اصلاح سیستم کار راهه شغلی و جانشین پروری؛ تقویت روحیه کار تیمی؛ تقویت بینش راهبردی و رهبری تحول گرا؛ حمایت های مادی و غیرمادی و استفاده از نسل های جدید آموزشی بیشتر مورد تأکید قرارگرفته است.

ویژگی های حاکم و شخصی که شرایط لازم برای هدایت مسلمانان را داشته باشد از مهم ترین مسأله در حکومت دینی می باشد. با تفحص و تعمق در سیره عملی و نظری پیامبر و ائمه اطهار چنین برداشت می شود که مهم ترین عامل رشد وتوسعه همه جانبه و تأمین امنیت و رفاه یک جامعه در نقش حاکم و زمامداران آن تلقی می نمایند. این موارد در اثبات امامت بلا فصل خلافت حضرت علی (ع) در کتاب تاملات کلامیه ملا محمد حسن هردنگی از مشاهیر علمای خراسان (1263– 1327ه ق) بصورتی سلیس و محققانه بکار گرفته شده است. بدین صورت که وی حاکم را نمونه کامل یک مسلمان و انسان پیرو پیامبر و ائمه تلقی نموده که بهترین مصداق آن را معصوم می داند. در زمان غیبت و یا عدم حضور معصوم فردی را لایق چنین مقامی می داند که بیش ترین ویژگی معصوم در او متبلور باشد. در این نوشتار، سعی شده است که ویژگی های کلیدی و اصلی یک حاکم از دیدگاه ملا محمد حسن هردنگی بررسی و مطرح گردد.

اعاده معدوم از مباحث مهم و جنجال برانگیز کلام، فلسفه و عرفان اسلامی است. متکلمان درباره معاد جسمانی و فیلسوفان در مسیر بیان احکام وجود و عارفان در ارتباط با ظهور و تجلی الهی به بحث از آن پرداخته اند. بعضی از متکلّمین بلکه اکثر ایشان قائلند به جواز اعاده معدوم؛ جمعی دیگر از ایشان و کل حکما قائل اند به عدم جواز اعاده معدوم. حرف در اعاده معدوم است با جمیع عوارض و مشخصات، حتّی با ازمنه و امکنه. شاید برای اولین بار به مناسبت معاد که اصلی از اصول دین است، متکلمین بحث اعاده معدوم را طرح کردند. همچنین شبهه آکل و ماکول با توجه به قاعده اعاده معدوم یکی از قدیمی ترین اشکالاتی است که در باره معاد جسمانی مطرح شده و بعضی از متأخرین شبهه را تقریر اقوی کرده اند بدین سبب که به این طریق که کسی کسی را بخورد بالتمام، و بدن مأکول مستحال شود در بدن آکل، به نطفه، و از آن نطفه تکون فرزندی شود و بزرگ شده و مکلّف شد. بعد ذلک، در حشر اگر مأکول حشر شود، پس این مکلّف حشر نشده است؛ و اگر این مکلّف را که اجزاء اصیله بدن او بدن مأکول است حشر کنند، مأکول حشر نشده، و هرگاه عموم حشر مکلّفین صورت نگرفت و باطل شد، پس مطلق حشر باطل شد؛ زیرا که حکم عقل قابل تخصیص نیست. هرکس قائل به حشر شده به عموم در مکلّفین قائل است و سبب تولید برخی از اندیشه های نادرست در این بحث شده اند. همچنین قائلین نیز به استناد قاعده امکان به جواز اعاده معدوم، رای می دهند. لذا این مقاله ضمن بیانی از شبهات وابسته به معاد، ردیات و پاسخهای لازم را از دیدگاه ملا محمد حسن هردنگی و مطالب برداشت شده از کتاب تاملات کلامیه وی بررسی و نقد کرده و به آنها پاسخ می دهد.

یکی از دغدغه های مورخان جستجوی داده های مفید برای نگارش تاریخ اجتماعی است. در میان منابع غیر تحقیقی و غیر تاریخ نگارانه یکی از منابعی که از قابلیت و ظرفیت بالایی برای نگارش تاریخ اجتماعی برخوردار است نگاه به آثار علماء محلی است. مقاله حاضر به معرفی جایگاه علمای قاینات چون سید ابوطالب قاینی، محمد حسن هردنگی، محمد باقر آیتی، سید ابوتراب انوار و محمد هادی هادوی پرداخته و ضمن معرفی آنها به گونه اسنادی و تحقیقی و دور از هرگونه تعصب گیری به شناسایی واقعی جایگاه هر یک از آنها می پردازد. هدف اصلی این مقاله شناسایی حاکمان شرعی از قاینات است که بدلیل سیطره سیاسی، نخبه گرایی محلی، زندگی دور از بیرجند و فاصله گیری از امرای قاینات، نقش آنهادر تاریخ محلی قاینات کمرنگ و گاها مفقود شده است.

مسأله امامت از قدیم مد نظر متکلّمان و مفسّران نامدار اسلامی بوده است. فرقه های اسلامی در هیچ یک از مسائل دینی به اندازه مسأله امامت اختلاف نظر نداشته اند. یکی از این مباحث مورد اختلاف سکوت حضرت علی (ع) در از دست دادن جانشینی خود بعد از رحلت پیامبر می باشد. اهل سنت این موضوع را نشانی بر حقانیت خلفاء ثلاث دانسته و از آن به عنوان یکی از دلایل جانشینی ابوبکر بعد از پیامبر یاد می کنند. لذا این مقاله به رفع شبهه تقریر یا ذنابه حضرت علی(ع) در مسئله خلافت بر اساس پاسخهای فقیه و متکلم مشهور خراسانی، ملا محمد حسن هردنگی که درکتاب تاملات کلامیه وی آمده، اقدام می کند. رفع شبهاتی که تاکنون از دیدگاه متکلمین شیعی بیان نشده و جنبه نوآوری دارد.

مقدمه: ضرورت کارآفرینی در دانشگاه ها و مشارکت آن در توسعه اقتصادی جوامع، مقوله ای است که دانشگاه ها و پژوهشگران زیادی را به خود مشغول کرده است. لذا هدف پژوهش حاضر، طراحی الگوی توسعه منابع انسانی دانشجویان با محوریت کارآفرینی بود. روش ها: تحقیق حاضر از نوع تحقیقات کیفی و کاربردی می باشد و جامعه آماری را خبرگان و فعالان بخش کارآفرینی و سیاست گذران حوزه منابع انسانی دانشگاه فرهنگیان در سطح کشور تشکیل می دادند که از کل جامعه 19 نفر به روش نمونه گیری هدفمند با استفاده از مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته انتخاب شدند. تحلیل داده ها از طریق مصاحبه و با استفاده از سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی با نرم افزار MAXQDA نسخه 12 انجام شد. یافته ها: یافته های تحقیق پس از پیوند بین مقوله ها و مقوله محوری درنهایت به ترسیم مدل نظری انجامید. پنج مضمون اصلی و چهارده مقولی فرعی عوامل اجتماعی فرهنگی، عوامل اقتصادی، عوامل نهادی، راهبردها، مدیریت، منابع مادی و غیرمادی، تأمین توسعه، انگیزش، جامعه دانشگاهی توسعه اجتماعی اکوسیستم کارآفرینی مطلوب، سطح دانشگاه و نظام تعلیم و تربیت و 476 کد مفهوم پس از پالایش کدهای مفهومی استخراج گردید. نتیجه گیری: بر اساس یافته های پژوهش توسعه منابع انسانی کارآفرین محور در دانشگاه فرهنگیان با رشد تفکر کارآفرینانه در نظام تعلیم و تربیت پیامدهایی معطوف به بالندگی آموزشی، روان شناختی و رشد اقتصادی دارد که توجه مدیران و دست اندرکاران تعلیم و تربیت را می طلبد.

اعتقاد به بداء یکی از آموزه های مهم نزد شیعه امامیه است. منشأ این اعتقاد روایات بسیاری است که از امامان اهل بیت در این باره نقل شده است. برخی از عالمان موحد بدلیل تفسیر نادرستی که از این باور شیعی داشته اند، با آن مخالفت کرده و آن را با علم ازلی و تغییرناپذیر خداوند، ناسازگار انگاشته اند. عالمان شیعه به تفسیر صحیح بداء پرداخته و به شبهات مخالفان پاسخ داده اند. یکی از فقهای امامیه که در باب بداء سخنانی گاه متفاوت از دیگر بزرگان امامیه مطرح کرده است، آخوند ملا محمد حسن هردنگی (1263 – 1327 ق) است. این مقاله می کوشد ضمن بیان سخنان ایشان، پاسخ به یک شبهه درخصوص بدا درباره حضرت عیسی(ع) توسط ایشان را نیز مورد بررسی قرار دهد.

فکر و ذکر از مباحث مهم عرفان اسلامی به شمار می روند که در هر دو سنت عرفانی جایگاه ویژه ای در سیر استکمالی سالکان دارند. در سنت اول عرفانی بخشی از آرای عارفان در باب فکر و ذکر به تبیین هر یک از آن ها و بیان جایگاه و اهمیتشان در سیر و سلوک اختصاص یافته و بخش دیگری از دیدگاه ها رابطه فکر و ذکر و نحوه تعاملشان با یکدیگر را شرح و تبیین کرده است. اگرچه برخی عارفان سنت اول به مانند جناب عطار نیشابوری ذکر را برتر از فکر دانسته و تجلی این دیدگاهش را در بیت ذکر باید گفت تا فکر آورد *** صد هزاران معنی بکر آورد(عطار،1385) بیان کرده ولی برخی از عرفای دیگر همچون آیت ا.. محمد حسن هردنگی فکر در مبدا و معاد را برتر از ذکر دانسته و این نظر را در یکی از سروده هایش با مضمون فکر کن تا فکر تو ذکر آورد*** صد هزاران نکته بکر آورد، بیان می دارد. این مقاله بر آن است که اهمیت و جایگاه فکر را از نظر این فقیه عارف با تطبیق بر نظرات برخی عرفای دیگر مورد بررسی قرار دهد.

مسأله امامت از دیرباز مد نظر متکلّمان و مفسّران نامدار اسلامی بوده است. فرقه های اسلامی در هیچ یک از مسائل دینی به اندازه مسأله امامت اختلاف نظر نداشته اند. اگر چه فریقین در پاره ای از مباحث پیرامون آیات ولایت و حدیث غدیر خم اشتراک نظر دارند ولی در پاره ای از موارد نیز دارای اختلاف نظر می باشند. این مقاله بصورت نقلی در جهت معرفی روش و قلم این فقیه تنظیم شده است، لذا نگارندگان از تفسیر موضوعات بصورت تحقیقی خودداری کرده و مقاله را بر اساس بیان دیدگاههای فقیه و متکلم مشهور خراسانی، ملا محمد حسن هردنگی در اثبات حقانیت امام علی (ع) با بهره برداری از حدیث غدیر خم و آیه ولایت و رفع شبهاتی که تاکنون از دیدگاه متکلمین شیعی بیان نشده و جنبه نوآوری دارد، تنظیم نموده اند.

سابقه وقف و تعیین متولی برای موقوفات و اداره وقفیات اماکن متبرکه و آستانه های مقدسه در ایران به قبل از دوره صفویه بر می گردد. به منظور حراست، حفاظت و صیانت از اموال و املاک موقوفه، نیازمند وجود سرپرست و متولی و ناظر بر موارد وقفی می باشد. رسیدگی به امور دخل و خرج  اموال موقوفه، رعایت موارد مصرف برحسب نیات واقفان و دوام موارد وقفی چه در موقوفات عامه و یا موقوفات خاصه همیشه مد نظر متولیان و ناظران بوده است. مزار سیدالحسین عربخانه از زیارت گاه هایی است که خاندان خزیمه علم (از حکام با نفوذ قاینات) رقباتی را بر این مزار وقف نموده و سپس تولیت آن  را به خاندان هردنگی سپرده اند. این مقاله به شرح مکاتبات مربوط به سوابق خاندان هردنگی و خدمات آن ها بر این موقوفات اختصاص دارد. بررسی اسناد و یافته  های تحقیق نشانگر باورهای اعتقادی مردم در بردارنده ی اطلاعاتی پیرامون هزینه های مربوط به تعمیر و اداره مزار دهک، علاقه ی امرای منطقه و توجه آن ها به مزار دهک و مسائل مربوط به تولیت مزار مذکور است.