زینب صدقیان

در رمان معاصر، به کار بردن یک سری قواعد و الزامات دغدغه برخی از رمان نویسان است؛ چرا که به نظر می رسد رمان برخلاف شعر از قواعد خاصی پیروی نمی کند. در ادبیات فرانسه، گروه ادبی موسوم به اولیپو [1] با ابداع الزامات [2] و قواعدی که در انواع ادبی علی الخصوص رمان به کار می رود توانسته است آثار ادبی منحصر به فردی خلق نماید. در این میان، نکته قابل توجه آن است که برخی از نویسندگان غیر اولیپینی سبک نوشتاری شان قابل مقایسه با سبک این گروه ادبی است. رضا امیرخانی از جمله نویسندگان ایرانی است که توانست با نگارش رمان بیوتن که ساختار مشخص دارد، رمانی مشابه رمان اولیپینی خلق کند. مطالعه حاضر نشان می دهد که رضا امیرخانی در این رمان توانسته است بی آنکه با این گروه آشنایی داشته باشد با تلفیق ادبیات و علم ریاضیات، با به چالش کشیدن خواننده از طریق بازی های مختلف زبانی و ادبی و مهم تر از همه، با رعایت اصل اول ژاک روبو [3] نمونه ای از یک رمان اولیپین در زبان فارسی خلق نماید. [1] OuLiPo : Ouvroir de Littérature Potentielle : اولیپو یا کارگاه ادبیات بالقوه [2] Contraintes [3] Jacques Roubaud : یکی از نویسندگان معاصر اولیپو است. لازم به ذکر است که در بخشی از مقاله به اصل اول روبو خواهیم پرداخت که ملاک و شاخص مهم نوشتار اولیپینی به شمار می رود.

در پژوهش حاضر، پس از برشمردن مشخصه های استاندارد ترجمه فیلم و مقایسه مراحل عملی این نوع ترجمه در ایران با مشخصه های ذکرشده، معیارهایی برای ارزیابی کیفیت ترجمه فیلم معرفی می شود. بدین منظور، مدل ارزیابی آندره دوسار- که برای ترجمه ادبی و براساس «حذفیات، اضافات و انتقال معنا» طرح ریزی شده است- مدنظر قرار می گیرد و کارکرد و اعتبار آن برای ارزیابی ترجمه فیلم بررسی می شود. انتقال معنای کامل، انسجام متن، زبان و سبک ترجمه، مباحثی هستند که به عنوان معیار ارزیابی به آن ها توجه شده است. برای عینیت بخشیدن به این پژوهش، از دو فیلم فرانسوی همسرایان و یکشنبه طولانی نامزدی - که نسخه دوبله شده آن ها بارها از صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شده- مثال هایی ارائه می شود.