مسعود سامیان

کارآفرینی روستایی، با خلق فرصت های جدید اشتغال و در نتیجه، ایجاد درآمد، نقش مؤثری در بهبود وضع اقتصادی و معیشتی روستاییان ایجاد می کند. این پژوهش با هدف شناسایی سناریوهای توسعه پایدار نواحی روستایی با تأکید بر کارآفرینی و مشاغل خانگی در استان همدان در سال 1401 انجام گرفت. در این پژوهش، به منظور تدوین سناریوهای راهبردهای توسعه روستایی با رویکرد کارآفرینی و خوداشتغالی از تکنیک آینده پژوهی با نرم افزار میک مک استفاده شد. در بخش کیفی این پژوهش، جامعه آماری متخصصان و خبرگان توسعه روستایی و کارآفرینی بودند که به روش نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شدند. بر اساس نتایج، شاخص های "سرمایه گذاری و تخصیص منابع مالی کافی به روستاها"، "ایجاد و گسترش فضای مشروع برای حضور زنان در ابعاد سیاسی- حقوقی، اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، کالبدی و عملیاتی" و "تعریف مشخص مدل برنامه ریزی مشارکتی در ساختار قانونی برنامه ریزی استان همدان"، دارای بیش ترین تأثیرگذاری در سیستم می باشند. این شاخص ها، بیش ترین تأثیرگذاری و کم ترین تأثیرپذیری را داشته و به عنوان بحرانی ترین شاخص ها، وضعیت سیستم و تغییرات آن وابسته به آن هاست. شاخص های شناسایی شده، متغیرهای ورودی سیستم محسوب می شوند و توسط سیستم قابل کنترل نیستند. شاخص "بهبود زیرساخت های گردشگری روستایی"، شاخص ریسک سیستم می باشند و ظرفیت بسیار بالایی جهت تبدیل به بازیگران کلیدی سیستم را دارا می باشند، زیرا به علت ماهیت ناپایدارشان، پتانسیل تبدیل شدن به نقطه انفصال سیستم را دارا می باشند. شاخص های "تقویت، باورسازی و آگاهی بخشی به روستاییان در جهت تأمین نیازهای اساسی آنان همچون: آموزش رایگان در مقاطع ابتدایی، تحصیلات دانشگاهی، مهارت مندی، اشتغال زایی" و "تصویب قوانینی جهت حمایت از مشاغل روستایی به هنگام نوسانات شدید ارز"، تأثیرپذیر و وابسته می باشند و نسبت به تکامل متغیرهای تأثیرگذار و دووجهی بسیار حساس هستند. به عبارت دیگر، این متغیرها، خروجی سیستم هستند. بر اساس نتایج، تحلیل شاخص ها در نرم افزار ویزارد، دو سناریو استخراج گشت. سناریوی شماره یک، تحت عنوان: "توجه به برنامه ریزی بومی نگر" نام گرفت. همچنین سناریو دوم، تحت عنوان "برنامه ریزی مقطعی" نام گرفت.

هدف این تحقیق شناسایی عوامل موثر در اثربخشی آموزشی تعاونی های فرش دستباف استان زنجان می باشد، لذا از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ گردآوری داده ها، پیمایشی یا میدانی است. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته است. جامعه آماری را اعضای تعاونی های فعال فرش دستباف استان زنجان تشکیل می دهند. تعداد تعاونی های فرش دستباف فعال 38 تعاونی با تعداد اعضای 366 نفر می باشد که تعداد 181 نفر از آنها با استفاده از جدول مورگان به عنوان نمونه های تحقیق انتخاب گردیدند. روش نمونه گیری به صورت انتساب متناسب بر اساس حجم کل نمونه صورت گرفته است. روایی پرسشنامه با نظرخواهی از صاحب نظران، کارشناسان و اساتید تعیین شد. پایایی آن نیز با استفاده از آلفای کرونباخ سنجیده شد که مقدار آن بین 874/0 و 909/0 به دست آمد. در بخش توصیفی از جدول فراوانی، آماره های مرکزی شامل میانه، نما، میانگین، و آماره های پراکندگی شامل انحراف معیار و ضریب تغییرات استفاده شد. در بخش استنباطی نیز از ضرایب همبستگی، تحلیل رگرسیون و آزمون من ویتنی و کروسکال والیس استفاده شد. نتیجه تحلیل همبستگی نشان داد که بین تعداد دوره های آموزشی شرکت کرده، میزان درآمد از طریق تعاونی، میزان تناسب محتوا، میزان تناسب روشهای آموزشی، میزان دانش آموزشگران، و میزان تناسب اهداف با میزان اثربخشی دوره ها رابطه معنی دار وجوددارد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون گام به گام نشان داد که سه متغیر میزان تناسب اهداف، میزان درآمد از طریق تعاونی، و میزان دانش آموزشگران 6/81 درصد از متغیر وابسته یعنی اثربخشی دوره های آموزشی تعاونی های فرش دست-باف استان زنجان را تبیین می کنند.

بیشترتحقیقات انجام شده در خصوص مهاجرت روستاییان به شهر ها، عمدتاً بدنبال بررسی علل و عوامل این پدیده هستند تا بتوانند برای برنامه ریزی های توسعه روستایی راهکارها و راه حل های مناسب تری ارائه دهند. پژوهش حاضر نیز به بررسی عوامل مختلف موثر بر مهاجرت روستا - شهری شهرستان سردشت پرداخته است. این تحقیق از نظر ماهیت، در زمره تحقیقات کمی و توصیفی- تحلیلی و از نظر شیوه جمع آوری داده های مورد نیاز، نوعی تحقیق پیمایشی محسوب می شود. ابزار جمع آوری داده ها پرسش نامه بود که روایی پرسش نامه مورد بررسی صوری قرار گرفته و پایایی آن نیز با اجرای آزمون کرونباخ مورد تایید قرار گرفت. جامعه آماری تحقیق مهاجران 10روستای شهرستان سردشت بودند که ساکن شهرها شده بودند و تعداد آن ها 600 نفر بود. با بهره گیری از فرمول کوکران تعداد 120 نفر از آن ها به طور تصادفی از جامعه کل انتخاب شد. با توجه به نتایج مطالعه حاضر می توان عوامل مؤثر بر مهاجرت های روستا – شهری مهاجران شهرستان سردشت را به ده عامل تقسیم کرد، که این عوامل در مجموع تبیین کننده بیش از 74 درصد عوامل موثر بر مهاجرت می باشند که عبارتند از: عامل اقتصادی و حمایتی 23 درصد، عامل عدم تعادل بین امکانات روستا و شهر 10 درصد، عامل ارتباطی و اطلاعاتی 8 درصد، عامل فرهنگی 8 درصد، عامل جغرافیایی 5 درصد، عامل درآمدی 4 درصد، عامل زیرساختی 4 درصد، عامل آب و هوایی 3 درصد، عامل اجتماعی 3 درصد، و عامل فردی 2 درصد.

هدف از این مطالعه، بررس ی راهکارها ی افزا ی ش توانمند ی ها ی شرکت ها ی تعاون ی روستا یی استان همدان با روش ی توصیفی تحلیلی بود . برای گردآوری اطلاعات ،با کمک روش های میدانی و اسنادی 110 نفر از اعضا ی تعاون ی روستا یی استان ( شامل مد ی رعامل و اعضا ی ه ی ئت مد ی ره ) به عنوان نمونه بررس ی شدند . دقت شاخص ها و گویه ها در پرسش نامه یا روایی صوری توسط متخصصان فن تأ ی ید شد . برای بررسی پایایی ابزار تحقیق، پرسش نامه در اختیار 30 نفر از اعضا ی تعاون ی ها قرار گرفت و نتایج آن بررسی شد و ضر ی ب آلفای کرونباخ برابر 84/0 به دست آمد که رقم قابل قبولی است . یافته های حاصل از تح ی ل عامل ی عوامل مؤثر بر توانمند ی تعاون ی ها ی روستا یی نشان داد که چهار عامل اصل ی اقتصاد ی ، س ی است گذار ی و قانون ی ، آموزش ی و برنامه ر ی ز ی و اجتماع ی تب یی ن کنندۀ 29/43 درصد وا ر یانس مربوط به عوامل اثرگذار بر توانمند ی تعاون ی ها ی روستا یی اند . همچن ی ن نتا ی ج تحل ی ل عامل ی موانع و محدود ی ت ها ی موجود بر سر راه توانمند ی تعاون ی ها ی روستا یی نشان داد که سه عامل مد ی ر ی ت ی ، تخصص ی و حرفه ا ی و س ی است ی و قانون ی تب یی ن کنندۀ 53/57 درصد وار ی انس مربوط به موانع و محدود ی ت ها ی توانمند ی تعاون ی ها ی روستا یی استان همدان اند .

در این تحقیق راهکارهای جذب و ورود دانش آموختگان دانشگاهی در بخش تعاون بررسی شد. نمونه های آماری این پژوهش شامل 100 نفر از اعضای تعاونی های دانش آموختگان و 100 نفر از فارغ التحصیلان بیکار و جویای کار استان همدان بود. روایی پرسشنامه توسط افراد صاحب نظر و خبره اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان همدان و استادان دانشگاه و پایایی آن با انجام یک پیش آزمون بر روی سی نفر از دانش آموختگان استان همدان و محاسبه ضریب آلفای کرونباخ تایید شد. برای بررسی و دسته بندی عوامل موثر بر جذب دانش آموختگان از تحلیل عاملی استفاده شد که نتایج نشان داد 5 گروه عامل کلیدی در جذب و ورود فارغ التحصیلان دانشگاهی در بخش تعاون موثرند که عبارت اند از: سیاست گذاری و قانونی، مالی و اعتباری، آموزشی، ارتباطی و توانمندسازی

بسیاری از صاحب نظران و محققان بر این باورند که روستاها همواره از جایگاه ویژه ای در برنامه های توسعه ی ملی برخوردار بوده و در واقع یک بخش لاینفک برنامه های توسعه در کشورهای مختلف به شمار می روند در این راستا طرح های بهسازی روستایی با هدف تقویت بنیان های اجتماعی، اقتصادی و کالبدی روستاهای ایران در سطح دهستان و روستاهای حوزه نفوذ با محوریت مرکز دهستان، به امر سطح بندی خدمات اجتماعی و زیربنایی در سطح دهستان پرداخته و در نهایت با تهیه طرح بهسازی روستای مرکزی می وان الگو توسعه فیزیکی روستاهای حوزه نفوذ را با دستورالعمل های مختلف ارائه داد حال با گذشت بیش از دو دهه از آغاز اجرای طرح های بهسازی و هادی در نواحی روستایی کشور و صرف هزینه های زیاد در مراحل مختلف تهیه و اجرای آن، شاهد آثار گوناگون در زمینه های مختلف، همچون دگرگونی در بافت کالبدی روستا، تغییر در الگوی  ساخت مسکن، ناهماهنگی در شبکه ی معابر روستا، تسهیل در امر رفت وآمد روستاییان و ... هستیم. هدف از پژوهش در این مطالعه، تحلیل اثرات اجرای طرح بهسازی روستای ورکانه از دیدگاه روستاییان می باشد. روش پژوهش توصیفی تحلیلی است که برای گردآوری اطلاعات از روش های میدانی و اسنادی کمک گرفته شده و بر اساس آن با توجه به حجم جامعه ی آماری 214 خانوار)، حجم نمونه ی خانوارهای مورد نظر از طریق تمام شماری 214خانوار بوده است.  برای بررسی پایایی ابزار تحقیق  پرسشنامه در اختیار 30 نفر از سرپرستان خانوارها در روستای مورد نظر قرار گرفت و نتایج آن بررسی و آلفای کرونباخ آن محاسبه گردید و رقم 94/. درصد به دست آمده که رقم قابل قبولی است. یافته های پژوهش نشان می دهد، که اجرای طرح بهسازی روستایی در مورد پنج شاخص به کار رفته در این پژوهش یعنی شاخص مسکن، بهداشت، کاربری اراضی، شبکه معابر و شاخص اقتصادی و اجتماعی دارای رابطه مثبت و معنی داری در سطح 99 درصد بوده است ولی بین وضعیت اقتصادی خانوارها و اثر شاحص های ذکر شده تاثیر معنی داری مشخص نشد، همچنین نتایج حاصل از آزمون خی دو نشان داد که بین نوع شغل اصلی و متغیرهای ناشی از طرح بهسازی روستایی یعنی شاخص مسکن، بهداشت، کاربری ارای، شبکه معابر و شاخص اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در سطح بیش از 99 درصد رابطه معنی دار و مثبت وجود دارد.

هدف کلی در این تحقیق، بررسی نقش تعاونی های صیادی در ترویج روحیۀ کارآفرینی اعضاست. جامعۀ آماری پژوهش را اعضای سه شرکت تعاونی صیادی استان بوشهر به تعداد 1820 نفر تشکیل دادند. با استفاده از جدول کرجسی و مورگان، حجم نمونه 320 نفر تعیین شد. سپس برای انتخاب نمونه ها در هر تعاونی از روش نمونه گیری طبقه بندی شده یا لایه بندی استفاده گردید. برای تعیین روایی پرسش نامه از روش اعتبار محتوا و به این منظور از نظرات استادان و متخصصان (پس از چند مرحله اصلاح و بازنگری) استفاده شد. برای تعیین پایایی پرسش نامه، پیش آزمونی (30 پرسش نامه) در خارج از محدودۀ تحقیق انجام پذیرفت و نواقص پرسش نامه برطرف گردید. نتایج تحقیق نشان داد که میزان موفقیت تعاونی های صیادی استان بوشهر در ترویج روحیۀ کارآفرینی بین اعضا از نظر 1/34 درصد از اعضا در حد متوسط به پایین و از دید 2/52   درصد از اعضا در حد خوب و عالی است. نتایج حاصل از رگرسیون چندگانه نیز نشان داد که به ترتیب شرکت در دوره های آموزشی، مشارکت افراد در تعاونی، ویژگی های کارآفرینانه در اعضای تعاونی، شکل گیری بسترهای مالی و اقتصادی توسعۀ کارآفرینی و رضایت از فعالیت های انجام شده نقش مثبتی در متغیر وابستۀ ترویج کارآفرینی دارند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی صندوق های خرد زنان روستایی در استان همدان و به روش پیمایشی در نیمه دوم سال1392انجام شد. جامعه آماری تحقیق، شامل زنان روستایی عضو صندوق اعتبارات خرد روستایی در روستاهای کریم آباد و پرلوک از توابع شهر صالح آباد شهرستان همدان بود که به صورت تمام شماری مورد بررسی و تحلیل قرارگرفته اند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده شده است، اما در کنار آن از ابزار مصاحبه، مشاهده و مطالعات اسنادی نیز بهره برداری شده است. دقت شاخص ها و گویه ها در پرسشنامه یا روایی صوری توسط متخصصان فن مورد تأیید قرارگرفته است. برای بررسی پایایی ابزار تحقیق، پرسشنامه در اختیار تعدادی از صاحب نظران بخش اعتبارات و متخصصان علوم اقتصادی و بانکداری و کارشناسان صندوق های اعتباری و مالی قرار گرفت و نتایج آن بررسی و آلفای کرونباخ آن 95/0 به دست آمده که رقم بسیار مناسبی است. در بخش تحلیل داده ها، از تحلیل عاملی به منظور دستیابی به عوامل کلیدی استفاده شده است که با استفاده از نرم افزار SPSS صورت گرفت. در این تحقیق 5 عامل کلیدی مهم ترین اثرات صندوق های خرد زنان روستایی را تشکیل می دهد که با توجه به مقدار تغییرات واریانس کل شان به ترتیب شامل: مسایل اقتصادی وانگیزشی(051/16)، کاهش آسیب های اجتماعی(701/14)، رضایت مندی(545/14)، توانمندسازی اشتغال (057/9) و توسعه سرمایه گذاری (307/7) می باشند.

هدف کلی در این تحقیق، تبیین نقش تعاونی های صیادی در توسعه اقتصادی- اجتماعی و کالبدی نواحی روستایی در شهر بردخون است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف تحقیقی- اکتشافی و به لحاظ گردآوری داده ها توصیفی- (علی- مقایسه ای) می باشد. جامعهآماریپژوهش، تعاونی های صیادیفعالدرسطحشهر بردخونمی باشد. به منظور تعیین روایی پرسشنامه از روش اعتبار محتوا استفاده شده است که با استفاده از نظرات استادان و متخصصان پس از چند مرحله اصلاح و بازنگری بدست آمد. جهت تعیین پایایی پرسش نامه، پیش آزمونی (30 پرسشنامه) درروستای آبکش انجام شد، ضریب آلفای کرونباخ به دست آمده (0.864 تا 0.610)، حاکی از اعتبار پرسش نامه ی طراحی شده بود. نتایج نشان داد که میانگین اقتصادی کل برای روستاهای عضو 1.57 (با انحراف معیار 0.367) و روستاهای غیرعضو 1.51 (با انحراف معیار 1.82) می باشد. این ارقام نشان دهنده ی وضعیت اقتصادی بسیار ناچیز روستاهای عضو نسبت به غیر عضو در قبل از اجرای طرح می باشد. و میانگین اجتماعی-فرهنگی کل برای روستاهای عضو 2.122 (با انحراف معیار 0.609) و روستاهای غیرعضو 2.578 (با انحراف معیار 0.673) می باشد. این ارقام نشان دهنده ی وضعیت بهتر اجتماعی-فرهنگی کل روستاهای غیرعضو نسبت به عضو در قبل از اجرای طرح می باشد. با توجه به نتایج حاصله از آزمون تحلیل کواریانس می توان ادعا کرد که تعاونی صیادی اثر معناداری بر روستاها داشته است، اگرچه بین میانگین دو گروه از قبل نیز تفاوت در وضعیت اقتصادی و اجتماعی و کالبدی وجود داشته است.