رحیم پیری

فروپاشی نظام دو قطبی و واقعه 11سپتامبرسال 2001،نقطهی عطفی در ساختارنظام بین الملل پدید آورد ودرسال های ابتدای هزاره سوم موجد شکاف قدرت و مسائل امنیتی جدیدی درجهان شده است که بررسی آثار وپیامدهای آن ازاهمیت خاصی برخوردارمی باشد که مقاله حاضربرآن است بااستفاده ازروش توصیفی- تحلیلی وکاربست نظریه نوواقعگرایی تهاجمی این موضوع را مورد بررسی ومطالعه قرار دهد و به این پرسش اصلی پاسخ دهد که چالشهای ساختاری بین المللی پساجنگ سرد چگونه بر مسائل امنیتی جهان معاصر تأثیر می گذارند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که در دورهی پساجنگ سرد ایالات متحده آمریکا به منظور حفظ وضعیت موجود و ادامه برتری خود با تشکیل نیروی فضایی، افزایش هزینه های نظامی، صادرات سلاح و گسترش حضور نظامی در مناطق مختلف جهان رویکردیک جانبه گرایانه ومیلیتاریستی را دردستورکارخود قرار داده و با استفاده ی ابزاری از سازمان های بین المللی و خروج ازمعاهدات موجب تضعیف نهادها بین المللی ،درصدد جلوگیری ازچندجانبه گرایی است؛هم چنین درراستای جهانی سازی و گسترش لیبرال دموکراسی با پوششهای بشردوستانه حاکمیت کشورها را نقض و با سیاست نگاه به شرق،طرح ایده ی اروپای جدید درمقابل اروپای قدیم را تقویت وازسوی دیگر با کاهش اتکا بر نهاهای دائمی وتشکیل ائتلافهای موقت ضمن واگرایی بابرخی ازمتحدین خود در ناتو سبب افزایش رقابت با سایر قدرت های بزرگ و موجب شکل گیری ائتلافها، سازمانها وگروه های جدید درجهان شده است.

دکترین سیاست خارجی دولت ترامپ مبتنی برسه رکن نخست آمریکا،نظامی گری وناسیونالیسم اقتصادی بود که برپایه ی آن،کشورها به عنوان اهداف بالقوه ای برای تعامل وتلاش برای تاثیرگذاری درجهت سازگاری بامنافع ملی ایالات متحده آمریکاتلقی می شوندودراین رهیافت نقش متغیرهای تاثیرگذاربرسیاست خارجی دولت ترامپ درخاورمیانه وهم چنین تاثیرآن ها برمناسبات بین عربستان ورژیم صهیونیستی ازاهمیت خاصی برخوردار است،که مقاله حاضر برآن است درچارچوب نظریه های نئورئالیسم وملی گرایی اقتصادی وکاربست روش توصیفی فرآیند سیاست خارجی دولت ترامپ درخاورمیانه ومؤلفه های کلیدی واثرگذاربرآن را تبیین،و باروش تحلیلی ارتباط سیاست خاورمیانه ای آن با کاهش تنش بین این دو رژیم را مورد واکاوی قرار دهد. یافته های پژوهش نشان می دهد که داشتن دشمن مشترکی به نام ایران،محورمقاومت اسلامی،بیداری اسلامی وتوافق هسته ای ایران باکشورهای1+ 5مؤلفه های کلیدی وتاثیرگذاربرکاهش تنش بین عربستان ورژیم صهیونیستی راتشکیل می دهند و سران آن ها با برسازی ایران به عنوان تهدیدمشترک کشورهای عربِ سنی منطقه و رژیم صهیونیستی ،درصدد انتقال کانون بحران از نزاع عربی- اسرائیلی به نزاع شیعه – سنی بودند.

محور اصلی سیاست کلان رژیم اسرائیل برحفظ بقا وموجودیت آن استوار است ودرطول 7 دهه ی گذشته،همواره امنیت  به عنوان یکی ازدغدغه های اساسی مقامات سیاسی وامنیتی این رژیم محسوب می شود.اما به دلیل تحولات بنیادین درقرن بیست ویکم  و ویژگی های منحصر به فردآن درعرصه ی بین الملل ، به ناچاردرکنارکاربرد زورواستفاده از ابزار نظامی روبه سوی امنیت موسع آورده است. با این وجود، چالش های رژیم اسرائیل درحوزه ی سیاسی ازنظرکمی وکیفی درحال  افزایش می باشد و همچنان امنیت وجودی برای آن به عنوان یک مسئله است.ازاین رو، مقاله حاضر برآن است باکاربست روش توصیفی– تحلیلی  به این سئوال اصلی پاسخ دهدکه« وضعیت سیاسی رژیم اسرائیل چه آثار وپیامدهایی برامنیت آن دارد؟».هدف پژوهش آن است که تنها بروضعیت سیاسی رژیم اسرائیل وتأثیر آن برامنیت این رژیم تمرکز نماید. یافته های پژوهش نشان می دهدجدایی نژادی یاآپارتاید ، بی ثباتی، فساد ،کاهش مشارکت سیاسی و بن بست روند صلح در خاورمیانه ازچالش های سیاسی تأثیرگذار برامنیت رژیم اسرائیل  می باشند که امنیت و مشروعیت آن را با تهدید وجودی  مواجه کرده است.

بدون شک پرونده هسته ای ، مهم ترین موضوع سیاست خارجی دولت های جمهوری اسلامی ایران در سه دهه ی گذشته است که سیاست داخلی و خارجی آن ها را تحت تأثیر قرار داده و در این میان بازیگران خارجی به ویژه قدرت های بزرگ درروند شکل گیری و تبدیل بعد فنی- حقوقی آن به پرونده ای سیاسی- امنیتی، نقشی بی بدیل و اساسی داشته اند که تاکنون آثار و پیامدهای گوناگونی به دنبال داشته است که کنکاش پیرامون روند شکل گیری و بررسی زوایای مختلف این پرونده از اهمیت خاصی برخوردار می باشد و مقاله حاضر بر آن است با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و کاربست نظریه گفتمان به این سؤال اصلی پاسخ دهد که الگوی رفتاری حاکم بر سیاست خارجی دولت های جمهوری اسلامی ایران در موضوع هسته ای کدم اند و چه آثار و پیامدهایی به دنبال داشته است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد ایجاد مدیریت واحد در پرونده هسته ای (در دوره اول)، تبدیل موضوع هسته ای به گفتمانی عمومی و مقابله با زیاده خواهی کشورهای غربی (در دوره دوم)، افشای چهره ایالات متحده و کاهش سطح اعتماد عمومی به این کشور (در دوره سوم) مهم ترین نقاط قوت وهم چنین انفعال در برابر شورای حکام و تهدیدات کشورهای غربی (در دوره اول)، سوءاستفاده کشورهای غربی از گفتمان احمدی نژاد (در دوره دوم)، گره زدن مسائل اقتصادی با پرونده هسته ای و تفسیرهای متفاوت از برجام (در دوره سوم) از مهم ترین نقاط ضعف دولت های جمهوری اسلامی ایران در پرونده هسته ای می باشد.

بافروپاشی رژیم بعث عراق،ژئوپلتیک وساختار قدرت سیاسی آن کشوردگرگون وباجابجایی متغیرهای تاثیرگذارنقطه ی عطف وفصل نوینی درروابط بین دوکشور ایران وعراق دراستان های جدارمرز به وی ژه استان ایلام شکل گرفت؛ که این امرضرورت بازتعریف مرزو اتخاذ راهبردهای متناسب با تحولات مزبوررا اجتناب ناپذیر ساخته و تحقیق حاضر بر آن است که باتحلیل مؤلفه های ماتریسSWOT (نقاط قوت وضعف،فرصت هاوتهدیدها )،به این پرسش پاسخ دهد که از بین راهبردهای چهارگانه(تهاجمی ،تدافعی،محافظه کارانه ورقابتی)، شهرستان های مرزی استان ایلام درکدام موقعیت راهبردی قراردارند؟ این پژوهش درروش،گردآوری وتحلیل داده هامبتنی برترکیب دورهیافت کیفی وکمی است که با کاربست مدل SWOT وروش توصیفی – پیمایشی انجام گرفته و هدف اصلی آن تبیین وارزیابی موقعیت راهبردی شهرستان های مرزی استان ایلام می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهدکه موقعیت راهبردی مناطق مرزی استان درناحیه تهاجمی) SO ( قرارداردواز 24 راهبرد قابل اجرا،راهبردهای رسوخ بیش ازپیش دربازارمصرف عراق،توسعه صادرات،افزایش سرمایه گذاری وتولیددربخش های کشاورزی،دامپروری،نفت وگاز(درمیادین مشترک)وهم چنین بهره برداری حداکثری ازهمبستگی وهمگرایی فرهنگی ومذهبی اهالی دوسوی مرزبرای توسعه وگسترش روابط درعرصه های مختلف دراولویت نخست قرار دارند.

با فروپاشی اتحاد شوروی، بویژه پس از واقعه11سپتامبر، ناتو با هدف تطبیق نقش و مأموریت های خود با شرایط بحرانی جهان ، دو موضوع اساسی تغییر مفاهیم و مفهوم سازی جدید و حقوق بین الملل و منشور ملل متحد را در دستورکار آن سازمان قرار گرفت. در این رهیافت جدید، تروریسم جایگزین کمونیسم و راهبرد آن از دفاع جمعی به امنیت جمعی تغییر یافت؛ که ناظر بر وظایف و اختیارات سازمان ملل، بویژه شورای امنیت است. تغییر اهداف و رویکردهای ناتو در شرایط نوین آثار و پیامدهای متعددی تاکنون بدنبال داشته که بازشناسی و کنکاش پیرموان آن بیش از پیش حائز اهمیت است. این پژوهش بر آن است با کاربست نظریه رژیم بین المللی و با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی فرصت ها ، چالش ها و همچنین تاثیر قدرت های بزرگ بویژه آمریکا بر ناتو را تبیین و با استفاده از روش تحلیلی نقش ناتو در صلح و امنیت بین المللی و سنایوهای احتمالی پیش روی آن را مورد بررسی قرار دهد. یافته های پژوهش نشان می دهد که ناتو در دوران پساجنگ سرد، ضمن همکاری با سازمان ملل و دیگر بازیگران بین المللی سرگرم تبیین نقش ها و حوزه های عملی فراتر از گذشته است که از نظر حقوقی با منشور سازمان ملل متحد در تناقض و تضاد است؛ در این زمینه آمریکا بعنوان قدرت هژمون با استفاده ابزاری از نهادهای بین المللی و افزایش اعضای ناتو و گسترش کمی و کیفی این سازمان در تلاش است که ناتو بتواند در آینده کارکرد سازمان ملل را برعهده گیرد.