مریم رسولیان

هدف: مطالعه حاضر با هدف تعیین اولویت های سلامت روان کشور و به سفارش شبکه تحقیقات سلامت روان کشور انجام شد. مهم ترین فایده اولویت بندی، سرمایه گذاری و بودجه بندی اثربخش در مورد معضلات سلامت روان است. با اولویت بندی دقیق، هزینه- اثربخشی مداخلات افزایش می یابد و از هدر رفتن منابع ملی جلوگیری می شود. روش: متخصصان از رشته های گوناگون مرتبط، برنامه ریزان و مسئولان، مدیران اجرایی و ارائه کنندگان خدمات در این امر مشارکت داشتند. در مرحله اول، از طریق مرور منابع و بارش فکری، فهرست جامعی از موضوعات بهداشت روان کشور تهیه و حیطه بندی شد. در مرحله دوم، شاخص های اولویت بندی موضوعات به تفکیک هر حیطه و ضریب تأثیر هر یک تعیین شد. در مرحله سوم، با استفاده از روش گروه اسمی، تعداد 50 موضوع به دست آمده غربال و 25 موضوع انتخاب شد. این 25 موضوع به زیرموضوع هایی تقسیم شد و سپس فرد یا افرادی که در آن موضوع صاحب نظر بودند، شواهد داخلی و در صورت نیاز، شواهد خارجی مربوط به شاخص های تعیین شده برای هر زیرموضوع را مرور و ارائه کردند. با استفاده از شواهد موجود، دوباره با استفاده از روش گروه اسمی، رتبه بندی موضوعات در هر حیطه و بر اساس شاخص های اولویت بندی انجام شد. یافته ها: در نهایت، 25 موضوع انتخاب شد. 10 موضوع اول منتخب به عنوان اولویت های ملی سلامت روان، عبارت بود از: سه موضوع از میان اختلالات روان پزشکی، شامل اعتیاد، افسردگی و خودکشی؛ دو موضوع از میان مشکلات و عوامل تعیین کننده سلامت روان، شامل خشونت خانگی و رفتارهای پرخاشگرانه، فشار روانی و بلایا؛ سه موضوع از میان سیاست ها و نظام ارائه خدمات سلامت روان و سوء مصرف مواد، شامل ادغام خدمات سلامت روان و اعتیاد در مراقبت های بهداشتی اولیه، خدمات بهداشت روان شهری و خدمات فوریتی روانپزشکی؛ و دو گروه از میان جمعیت های خاص، شامل کودکان و نوجوانان و زنان آسیب پذیر. نتیجه گیری: وجود سند اولویت های سلامت روان که مورد پذیرش افراد صاحب نفوذ این حیطه باشد، موجب حمایت و ارتقای هرچه بیشتر سیاست ها و برنامه-های سلامت روان کشور در جهت اولویت های تعیین شده می شود.

عوارض خلقی مانند خلق افسرده، عصبانیت، تحریک پذیری و اضطراب یکی از دلایل عمده قطع مصرف قرص های خوراکی پیشگیری از بارداری ترکیبی است. این مطالعه برای مقایسه عوامل شخصیت در زنان با و بدون عوارض خلقی مرتبط با مصرف قرص های خوراکی ترکیبی پیشگیری از بارداری انجام گرفت. در راستای هدف فوق 236 زن مصرف کننده قرص های خوراکی ترکیبی پیشگیری از بارداری با دز پایین که113 نفر عارضه خلقی را گزارش کرده و 123 نفر دیگر بدون عارضه خلقی بودند، پرسشنامه خودگزارش دهی شصت سوالی (NEO-FFI) را تکمیل کردند. تحلیل ها نشان داد که زنان دارای عوارض خلقی مرتبط با قرص های خوراکی پیشگیری از بارداری ترکیبی نسبت به گروه بدون عارضه خلقی نمرات بیشتری در عامل «با وجدان بودن» (016/0=p) و «روان نژندی» (046/0=p) دارن د. یاف ته های این م طالعه ن شان داد که خودگزارش دهی عوارض خلقی مرتبط با مصرف قرص های پیشگیری از بارداری، تحت تاثیر ابعاد خاصی از شخصیت است.

مرکز آموزشی درمانی روانپزشکی ایران (شهیدنواب صفوی) در سال 1360 با امکانات محدود درمانی و رفاهی و نیروی انسانی و با نام مرکز روانپزشکی نواب صفوی شروع به کار کرد. در سال 1365 پس از تأسیس دانشگاه علوم پزشکی ایران، این مرکز با عنوان مرکز آموزشی درمانی روانپزشکی، وظیفه آموزش دانشجویان پزشکی و پیراپزشکی و دستیاران روانپزشکی را به عهده گرفت. در حال حاضر و پس از گذشت سی و پنج سال، این مرکز آموزشی درمانی با ظرفیت 160 تخت و با امکانات آموزشی درمانی گسترده ای مانند روانپزشکی جامعه نگر، روان درمانی شناختی رفتاری، روان درمانی تحلیلی، آزمایشگاه عصب شناختی، درمانگاه سوء مصرف الکل و مواد و بخش بستری الکل و اعتیاد در حال خدمت رسانی به مردم است. روند روبه رشد مرکز آموزشی درمانی روانپزشکی ایران در بیش از سه دهه از توسعه کمّی و کیفی دانشگاه علوم پزشکی ایران جدا نبوده است. تا زمان نگارش این مقاله، چهار تن از بنیان گذاران این مرکز یعنی دکتر سید ضیاء حسینی، دکتر حسن حسن زاده، دکتر بیوک بارز و دکتر اصغر الهی دار فانی را وداع گفته اند.

! هدف : خشونت خانگی پدیده ای شایع در جوامع و یک اولویت بهداشتی کشورهاست. عوامل متعددی، مانند عوامل زیست شناختی، ژنتیکی، روان شناختی، اجتماعی، فرهنگی و معنوی در شکل گیری خشونت خانگی یا جلوگیری از بروز آن نقش دارند. بنابراین، در مداخلات پیشگیرانه و مراقبت مستمر و مؤثر بهتر است نظام مراقبتی یکپارچه ای به کار گرفته شود که بتواند همه عوامل مؤثر را پوشش دهد. در ایران نیز پژوهش هایی در مورد شیوع و چند مداخله با رویکردهای آموزشی انجام شده است. روش : با طراحی یک پژوهش پیشگیری از همسرآزاری در نظام مراقب های بهداشتی اولیه کوشش شد تا مدلی یکپارچه، مبتنی بر جامعه و بر مراقبت های بهداشتی اولیه ایران طراحی و اجرا شود. مدل حاصل از این پژوهش کاربردی در نوشته حاضر ارائه می شود. یافته ها : مدل «پیشگیری از همسرآزاری در نظام مراقبت های بهداشتی اولیه» به گونه ای طراحی شده که قادر است در سطح جامعه روستایی و شهرهای کوچک، با کمک متون آموزشی، کارکنان مراقبت های بهداشتی اولیه، مانند بهورزان، کاردان ها و کارشناسان بهداشتی و پزشکان خانواده را به شکل کوتاه مدت آموزش دهد تا بتوانند به شناسایی موارد همسرآزاری، برقراری ارتباط، ثبت موارد و ارجاع قربانیان همسرآزاری جسمی بپردازند و با درمان مشاوره ای، حمایتی و دارویی به تسکین رنج هایشان کمک کنند. نتیجه گیری : این مدل توانست با آگاه سازی و حساس سازی کارکنان مراقبت های بهداشتی اولیه بر همه محدودیت ها و نارسایی هایی که در مطالعه رمزی و همکاران درباره بی میلی کارکنان در همکاری به برنامه پیشگیری از خشونت گزارش شده بود، غلبه کند و نشان دهد بخش پزشکی و مراقبت های بهداشتی اولیه منبع ارزشمندی در کمک به اجرای برنامه های پیشگیری از خشونت هستند. این مدل محدودیت هایی نیز دارد و پیشنهادهایی برای کمک به رفع محدودیت ها در سطح کشور و تبادل تجربه با کشورهای منطقه ارائه شده است. /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Table Normal" mso-tstyle-rowband-size:0 mso-tstyle-colband-size:0 mso-style-noshow:yes mso-style-priority:99 mso-style-qformat:yes mso-style-parent:"" mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt mso-para-margin:0cm mso-para-margin-bottom:.0001pt mso-pagination:widow-orphan font-size:10.0pt font-family:"Times New Roman","serif"}

اهداف: جهت برنامه ریزی متناسب با نیاز های بیماران روان پزشکی این نیاز وجود دارد که ابعاد مختلف پدیده انگ اجتماعی در ایران در گروه های هدف مورد بررسی قرار گیرد. از آنجا که دسترسی به پرسش نامه های سنجش انگ به زبان فارسی در حال حاضر محدود است، ما در این مطالعه که بر اساس یک مرور مفهومی است، بر آن شدیم پرسش نامه های طراحی یا ترجمه شده به زبان فارسی جهت سنجش انگ را مورد بررسی قرار دهیم. مواد و روش ها: نوع مطالعه مرور مفهومی است و هدف تحقیق، جمع آوری پرسش نامه های طراحی یا ترجمه شده به زبان فارسی جهت سنجش انگ است. به منظور یافتن مطالعات و منابع مرتبط با انگ اجتماعی در نظام سلامت، پس از مرور گسترده منابع، مقالات و پایان نامه های مرتبط با مفهوم، وارد مطالعه شدند. جامع آماری در این منابع شامل کارکنان نظام سلامت و دانشجویان، مراقبت کنندگان یا خانواده های بیماران، بیماران روان پزشکی، مادران دارای فرزند مبتلا به اُتیسم، مادران دارای فرزند مبتلا به سندرم داون و جمعیت عمومی بود که با روش نمونه گیری تصادفی یا نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. بر این اساس اطلاعات و ساختار پرسش نامه های فارسی مورد استفاده در مقالات استخراج شد و طی تماس و ارسال نامه الکترونیک به نویسندگان مقالات مورد نظر، اطلاعات تکمیلی و متن کامل پرسش نامه ها جمع آوری شد. یافته ها: بر اساس یافته های مطالعه حاضر، 21 پرسش نامه برای سنجش انگ به زبان فارسی مورد استفاده قرار گرفته اند که امکان دسترسی و تحلیل متن کامل 19 پرسش نامه فراهم شد. بیشتر پرسش نامه های در دسترس به زبان فارسی برای سنجش انگ اجتماعی، ترجمه پرسش نامه هایی به زبان دیگر هستند و تنها چهار پرسش نامه توسط محققین فارسی زبان به وجود آمده و اعتباریابی شده اند. نتیجه گیری: برخلاف آنچه در سایر زبان ها و مطالعات کشورهای مختلف یافت شد (مبنی بر اینکه بیشتر پرسش نامه های انگ اجتماعی برای ارزیابی این پدیده در جمعیت عمومی و سپس بیماران به وجود آمده و به کار برده می شوند) در ایران و به زبان فارسی، عمده پرسش نامه ها جهت استفاده در ارائه دهندگان خدمت و دانشجویان و سپس مراقبت کنندگان یا خانواده های بیماران تهیه شده و مورد استفاده قرار گرفته است و پرسش نامه های سنجش انگ اجتماعی استفاده شده در جمعیت عمومی و بیماران محدود است. همچنین پرسش نامه ای برای سنجش انگ در کودکان و نوجوانان به زبان فارسی یافت نشد.

هدف : هدف پژوهش حاضر طراحی و ارزیابی پرسش نامه سنجش میزان آگاهی و نگرش نسبت به خشونت خانگی علیه زنان بود. روش: این پژوهش در دو مرحله انجام شد. در مرحله اول مؤلفه های پرسش نامه با استفاده از نظرات صاحب نظران طراحی و روایی آن با اخذ نظرات 10 نفر صاحب نظر تأیید شد. سپس با اجرای آزمایشی آن بر روی 30 نفر از زنان متأهل منطقه 9 تهران، میزان پایایی با استفاده از شاخص آلفای کرونباخ تعیین شد. در مرحله دوم با اجرای پرسش نامه نهایی بر روی 615 زن متأهل ساکن مناطق 22 گانه تهران ( 15 نفر در هر خوشه در 42 محله در 22 منطقه تهران)، اطلاعات جمع آوری و سپس با استفاده از تحلیل عامل و محاسبه شاخص های آماری، مؤلفه های پرسش نامه شناسایی شد. یافته ها : میانگین سن (±خطای معیار) افراد مورد بررسی (9/0±)6/42 سال و میانگین مدت زمان ازدواج آنها (8/0±)22 سال بود. 3/42% آنها دیپلم و 4/22% بالاتر از دیپلم، شغل 4/82% خانه دار و 1/96% در ازدواج اول خود بودند. در حوزه آگاهی 5 عامل مرتبط با خشونت به دست آمد و میانگین نمرات به دست آمده در زنان مورد مطالعه معادل 51% آگاهی صحیح بود. بیشترین آگاهی صحیح مربوط به پیامدها و قابل پیشگیری بودن و کمترین میزان آگاهی صحیح در درجه اول مربوط به اپیدمیولوژی و عوامل مرتبط، سپس اثرات بر فرزندان به خصوص فرزند دختر بود. میزان پایایی پرسش نامه در قسمت آگاهی 769/0، و در قسمت نگرش 64/0 بود. نتیجه گیری : ابزار طراحی شده قابلیت استفاده با روایی و پایایی مناسب در زنان ایرانی دارد. حوزه های مختلف آگاهی به خصوص اثرات خشونت بر فرزند دختر نیاز به توجه برای انجام مداخلات مناسب دارد.

هدف : هدف پژوهش حاضر شناسایی و طبقه بندی عوامل تأثیرگذار بر بروز خشونت خانگی فیزیکی علیه زنان در کشورهای حوزه مدیترانه شرقی در قالب یک مرور نظام مند بود. روش : جست وجوی الکترونیک در پایگاه های اطلاعاتی و مجموعه مجله های PubMed ، EMBASE ، Web of Knowledge (ISI) ، PsycInfo ، Index Medicus for the Eastern Mediterranean Region (IMEMR) ، Ovid ، Global Health ، IranMedex ، SID و IranDoc و کتابخانه Cochrane و تمامی پایگاه های Science Direct ، Elsevier ، Proquest و Magiran از تاریخ 1949 میلادی تا تاریخ 30 دسامبر 2011، بدون اعمال محدودیت زبان و جست وجوی دستی با استفاده از فهرست منابع پژوهش های انتخاب شده و مستندات طرح «تدوین سند ملی مقابله با خشونت خانگی» انجام شد. معیارهای ورود بررسی ها به پژوهش حاضر عبارت بود از: 1- پژوهش کمّی باشد؛ 2- جامعه پژوهش زنان غیرباردار با دست کم یک بار تجربه زندگی مشترک باشد؛ 3- پژوهش در کشورهای حوزه مدیترانه شرقی انجام شده باشد؛ 4- به عوامل خطر/ تعیین کننده/ پیش بینی کننده/ تأثیرگذار در بروز خشونت خانگی فیزیکی علیه زنان در یکی از سه حوزه افراد خشونت دیده (زنان)، افراد خشونت گر و جامعه پرداخته باشد؛ 5- هر سه معیار 3-1 و دست کم دو مورد از معیار های 10- 4 از معیارهای فهرست ارزیابی نقادانه ( CACL ) را دارا باشد. ارزیابی نقادانه با استفاده از فرم از پیش طراحی شده، به وسیله دو نفر به صورت جداگانه انجام شد. با استفاده از نرم افزار استاتا، ناهمگونی میان پژوهش ها با آزمون Q کوکران بررسی شد و با توجه به نتیجه آن از مدل تصادفی برای استخراج نسبت شانس مشترک استفاده شد. وجود سوگیری انتشار با آزمون همبستگی رتبه بگ و روش رگرسیون اِگر ارزیابی شد. برای نمایش گرافیکی داده ها نیز از نمودارهای انباشت و قیفی استفاده شد. یافته ها : بر پایه فراتحلیل، برخورداری زنان از تحصیلات دانشگاهی، عامل محافظت کننده و اشتغال نداشتن زنان به کار درآمدزا، عامل خطر برای قرارگرفتن در معرض خشونت فیزیکی بود. نتیجه گیری : عوامل بسیاری در سه سطح فرد خشونت دیده، عامل خشونت گر و ویژگی های خانوادگی/ اجتماعی در بروز خشونت خانگی فیزیکی علیه زنان کشورهای حوزه مدیترانه شرقی نقش دارند که شباهت های قابل توجهی با عوامل شناخته شده در سایر کشورها دارند.

مقدمه: «سواد سلامت روانِ مثبت»، یعنی آگاهی از چگونگی حفظ و ارتقای سلامت روان، بخش عمده ای از تعریف سازمان بهداشت جهانی از سلامتی است. پرسشنامه آگاهی از سلامت روانِ مثبت نخستین ابزار سنجش سواد سلامت روانِ مثبت می باشد. هدف این مطالعه، ترجمه و تطابق فرهنگی این ابزار به زبان فارسی و سنجش ویژگیهای سایکومتریک آن بود. روش: ترجمه و تطابق فرهنگی طبق روش بیتون و همکاران انجام شد. جامعه آماری عبارت بود از ایرانیان فارسی زبان باسواد با سن حداقل 15 سال و دارای توانایی استفاده ابتدایی از اینترنت. نسخه فارسی با نمونه گیری آسان در قالب آنلاین بین این افراد توزیع شد. روایی صوری و محتوا به شیوه کیفی و روایی ساختار به کمک تحلیلهای عاملی اکتشافی و تأییدی بررسی شد. پایایی با بررسی همسانی درونی با محاسبه آلفای کرونباخ و دونیمه سازی سنجیده شد. یافته ها: در فرآیند ترجمه توافق بالایی مشاهده شد و روایی صوری و محتوا با نظر متخصصان و مصاحبه با 30 نفر از گروه هدف تأیید شد. سپس پرسشنامه توسط 1606 نفر تکمیل شد. روایی سازه طبق تحلیلهای عاملی اکتشافی و تأییدی رضایت بخش بود. پایایی پرسشنامه طبق ضریب آلفای کرونباخ 0.81 و ضریب دونیمه سازی گاتمن 0.79 مناسب بود. نسخه نهایی دارای 1 عامل و 10 گویه و میانگین نمره سواد سلامت روانِ مثبت 4.21 از 5 (SD = 0.72) بود. بحث: پرسشنامه سواد سلامت روان مثبت در افراد 15 سال به بالای باسواد و دارای تواناییهای ابتدایی استفاده از اینترنت روایی و پایایی مناسبی دارد؛ لذا می تواند در سنجش آگاهی افراد از عوامل مؤثر بر حفظ و ارتقای سلامت روان و بررسی اثربخشی مداخله های مربوطه استفاده شود.