مجتبی جهانی فر

پژوهشگران حوزه آموزش علوم بر این باور هستند که نگرش افراد درباره یادگیری در آینده درسی آن ها تأثیر چشمگیری دارد و آنچه که از علوم خواهند آموخت بی ارتباط با این نگرش ها نخواهد بود. ابزارهایی برای اندازه گیری نگرش نسبت به علوم توسعه ارائه شده است. یکی از جدیدترین آن ها پرسشنامه نگرش ها نسبت به یادگیری علوم کلرادو مشهور به CLASS است. که در کشور ما برای استفاده پژوهشگران حوزه آموزش و روانشناسی، استانداردسازی نشده است. پژوهش از نوع توصیفی است که مبتنی بر طرح های ابزارسازی و بررسی ویژگی های روان سنجی ابزار است. در این پژوهش از 476 دانش آموز مقطع متوسطه دوم در رشته های تحصیلی تجربی و ریاضی برای بررسی ویژگی های روان سنجی پرسشنامه مذکور استفاده شده است. از تحلیل عاملی تاییدی به منظور بررسی ساختار عاملی پرسشنامه و از مدل پاسخ مدرج در نظریه سوال پاسخ برای تحلیل گویه ها استفاده شد. تحلیل عاملی تاییدی، همه 8 عامل پرسشنامه را مورد تایید قرار داده ضریب آلفای کرونباخ برای همه عامل ها مقادیری از 701/0 تا 891/0 را شامل می شدند. گویه های پرسشنامه ضمن داشتن برازش مناسب با مدل چند ارزشی پاسخ مدرج دارای پارامترهای تشخیص و پارامتر آستانه مطلوبی بودند. به لحاظ شاخص های کلاسیک اندازه گیری همچون پایایی و روایی سازه و همچنین پارامترهای برآورد شده در نظریه سوال پاسخ، گویه ها و ساختار این پرسشنامه مطلوب ارزیابی می شود و پژوهشگران کاربرد نسخه فارسی این پرسشنامه را برای بررسی نگرش ها درباره علوم به خصوص فیزیک مناسب می دانند.

برای تفسیر پذیری بهتر و مقایسه پذیر کردن نمره ی آزمون ها با همدیگر، نمره های خام به دست آمده از خرده آزمون ها را به مقیاس مشترکی تبدیل می کنند که به آن نمره مقیاس گفته می شود. روشهای متفاوت خطی و غیر خطی برای تبدیل نمره های خام به نمره های مقیاس وجود دارد. روش های متداول غیر خطی تبدیل نمره های خام به نمره های مقیاس، نرمال سازی و تبدیل آرک سینوس هستند. در این پژوهش که با هدف مقایسه خطای استاندارد اندازه گیری تبدیل نرمال و تبدیل آرک سینوس انجام گرفته از 10000 داده شبیه سازی شده و 10000 داده واقعی آزمون سراسری سال 1395 ایران بهره برده ایم. به منظور مقایسه این دو روش از نمودارها و شاخص های آماری و همچنین ویژگی های اندازه گیری بر اساس نظریه نمره قوی حقیقی از جمله خطای استاندارد اندازه گیری شرطی استفاده شد. نتایج نشان داد که دو روش تبدیل از ویژگی های متفاوتی برخوردار هستند. گرچه نمره ها در هر دو روش دارای ضریب پایایی بالایی هستند، اما روش آرک سینوس ضمن کاهش نوسان خطا برای سطوح مختلف نمره ها، دارای میانگین خطای استاندارد اندازه گیری شرطی کمتری نسبت به روش نرمال سازی بوده است.

 آزمون های مرکب شامل چند خرده آزمون هستند که ممکن است به لحاظ محتوا و تعداد پرسش ها متفاوت باشند. برای تفسیر پذیری بهتر و مقایسه پذیر کردن نمره خرده آزمون ها، نمره خام به دست آمده از خرده آزمون ها به مقیاس مشترکی تبدیل می شود که به آن نمره مقیاس گفته می شود. یکی از روش های مرسوم تبدیل نمره های خام به نمره های مقیاس، تبدیل مقیاس نرمال است. در این تبدیل از فراوانی تراکمی و رتبه درصدی هر نمره برای ساختن نمره مقیاس استفاده می شود. هدف این پژوهش، بررسی اثر به کارگیری روش پیش هموار سازی فراوانی نمره ها و پس هموارسازی آنها بر میزان خطای استاندارد اندازه گیری شرطی نمره های مقیاس است. برای بررسی این اثر از 10000 داده شبیه سازی شده و 10000 داده واقعی آزمون سراسری ایران در گروه آزمایشی ریاضی و فنی در سال 1395 بهره گرفته شد. همچنین از روش های هموارسازی دو جمله ای کرنل و هموارسازی اسپلاین به ترتیب برای هموار کردن فراوانی نسبی نمره ها و نمره های مقیاس استفاده شد. برای مقایسه نمره های مقیاس ساخته شده از خطای استاندارد اندازه گیری شرطی نمره ها بهره گرفته شد. نتایج پژوهش، نشان دهنده مقدار بالای ضریب پایایی برای همه روش ها بود. ضمن اینکه تحلیل نمودار و میانگین خطای استاندارد اندازه گیری شرطی نشان داد که در آن دسته از روش های تبدیل نمره های خام به نمره های مقیاس که از پیش هموار سازی فراوانی، استفاده شده است، میانگین خطای استاندارد اندازه گیری شرطی کمتر بوده و استفاده از پیش هموار سازی تا حد مطلوبی نوسان خطا برای سطوح مختلف نمره ها را کاهش داده است.