نبی الله کهن

امروزه پژوهش های کیفی به شناخت و فهم پدیده ها، نهادها، فرهنگ ها، معانی، تفسیرها و تجربه های گوناگون انسانی کمک می کنند. برخی از این نهادها به سختی در دسترس پژوهشگران قرار می گیرند  و به طورمعمول امکان بررسی دقیق آنها به دلایل گوناگونی- مانند دلایل امنیتی و قرار داشتن در محیط های خطرناک، اجباری و خشن- میسر نیست. سازمان های نظامی از این دسته از نهادها هستند. به علت دشواری ورود به دنیای سازمان های نظامی و انجام پژوهش در آنها از سوی پژوهشگران بیرونی، این مقاله درصدد ارائه روش شناسی مناسب برای انجام تحقیق اجتماعی در سازمان های نظامی است. اطلاعات این پژوهش به روش کتابخانه ای و مصاحبه دوستانه گرد آوری شده، پس از بحث در مورد ویژگی های سازمان های نظامی و مشکلات پیش روی پژوهشگران در ورود به سازمان و گرد آوری اطلاعات مورد نیاز برای تحقیق و بررسی روش های کیفی قابل استفاده در سازمان های نظامی، بهترین رویکردها شناسایی و معرفی  شده اند. نتیجه اینکه استراتژی های تحقیق خودمردم نگاری و مردم نگاری، از بهترین روش شناسی های تحقیق در این سازمان هاست.

هدف این پژوهش، روایت و فهم یک فرایند اصطلاحاً آموزشی اما رقابتی به نام دوره عالی رسته ای است. این دوره را یک سازمان نظامی برگزار می کند که به دلایل امنیتی و حفاظتی از ذکر نام آن خودداری می گردد. نوع پژوهش، توسعه ای است و به منظور استخراج عوامل از روش کیفی به شیوه مردم نگاری استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش، یک یگان نظامی است که این دوره درون آن برگزار می شود. داده های پژوهش توسط مصاحبه با ۲۳ نفر از کارکنانی که این دوره را طی نموده و مایل به مصاحبه و گفتگو در این مورد بودند و مشاهده تعاملات روزمره کارکنان و نوشتن ویژگی این تعاملات توسط محقق که خود جزئی از افرادی است که این دوره را طی نموده اند، جمع آوری گردید. حجم نمونه بر اساس اشباع نظری تعیین شد. تحلیل داده های گردآوری شده با رویکرد تحلیل تماتیک براون و کلارک (2006) انجام گرفت. پس از توصیف غنیِ دو مفهوم «رقابت» و «برخوردار ماندن» که دو کلیدواژه اصلی پژوهش اند، تحلیل داده ها، آشکارکننده ۱۲ کد مرتبط با پیامدهای رقابت آموزشی است که در دو مفهوم پیامدهای فردی و اجتماعی نمایان می شوند.

تاریخچه تعریف انسجام به مقاله مشهور جانوویتز و شیلز با موضوع «انسجام و گسیختگی» برمی گردد که در سال 1948 منتشر شد. از نظر آن ها، انسجام یعنی نوع خاصی از انگیزه نبرد که تنها نشأت گرفته از روابط میان فردی است و منظور آن ها از انسجام، انگیزش است. هدف این پژوهش، شناسایی و استخراج عوامل ایجادکننده انسجام گروهی در نیروهای نظامی با توجه به بیانات امام علی (ع) در نهج-البلاغه است. نوع پژوهش، کاربردی است و برای استخراج و تأیید عوامل از روش ترکیبی استفاده شده است. در بخش کیفی پژوهش، با مفهوم سازی و مقوله بندی بیانات امام علی (ع)، 31 مقوله اصلی مؤثر بر انسجام گروهی شناسایی گردید و در بخش کمّی با توجه به داده-های بخش کیفی و عوامل مؤثر، 243 نفر از پاسخ دهندگان، پرسشنامه محقق ساخته را تکمیل نمودند. برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد. روایی پرسشنامه به دو روش محتوایی و سازه با استفاده از الگوی معادلات ساختاری مورد تأیید قرار گرفت. پایایی پرسشنامه نیز به روش آلفای کرونباخ مورد تأیید قرارگرفته است. نتایج پژوهش نشان دهنده آن است که دو دسته از عوامل درون سازمانی و برون سازمانی در ایجاد انسجام گروهی نقش دارند. زمامدار، حکومت و مردم از عوامل برون سازمانی و فرماندهان، کارکنان نظامی و دستگاه استخدام نظامیان از عوامل درون سازمانی مؤثر در ایجاد انسجام گروهی هستند. در بین این عوامل، فرماندهان بیشترین تأثیر و مردم کمترین تأثیر را بر انسجام گروهی در نیروهای نظامی دارند.

هدف این پژوهش، شناسایی عوامل ایجادکنندة بر دوستی در محل کار است. نوع پژوهش، توسعه ای و به صورت ترکیبی است و برای استخراج عوامل از روش مردم نگاری استفاده گردید. در بخش کمّی پژوهش جهت تأیید مدل حاصل از بخش کیفی پژوهش، پرسشنامه ای محقق ساخته طراحی گردید. برای تعیین حجم نمونه از فرمول نمونه گیری مدل سازی معادلات ساختاری (5q≤ n≤ 15q) استفاده شد. با توجه به تعداد پرسش های پرسشنامه، 315 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین گردید و به همین میزان، پرسشنامه ها توزیع و تکمیل شد. روایی پرسشنامه به دو روش محتوایی و سازه با استفاده از الگوی معادلات ساختاری و پایایی پرسشنامه نیز به روش آلفای کرونباخ مورد تأیید قرارگرفته است. تحلیل داده ها در بخش کیفی با رویکرد تحلیل تماتیک براون و کلارک (2006) انجام شد. نتایج بخش کیفی پژوهش نشان دهندة آن است که سه دسته از عوامل فردی، سازمانی و برون سازمانی با زیرمتغیرهای خود در ایجاد دوستی در محل کار نقش دارند. نتایج بخش کمّی پژوهش نیز نشان می دهد که عوامل فردی به میزان (91/0)، عوامل سازمانی به میزان (21/0) و عوامل برون سازمانی به میزان (5/0) بر دوستی در محل کار تأثیرگذار هستند.

سازمان های نظامی و کارکنان آن از مهم ترین عناصر هر جامعه ای محسوب می شوند. به کارگیری افراد متعهد به دفاع و همچنین تقویت مستمر روحیه دفاعی آن ها برای این سازمان ها از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. وجود افراد ناشایست و ترسو در میان لشکریان، روحیه سایرین را نیز تخریب می کند. عوامل مختلفی برافزایش تعهد دفاعی کارکنان نظامی تأثیر دارد که یک زمامدار برای تقویت بنیه دفاعی کشورش باید به همه این عوامل توجه خاص مبذول دارد. این پژوهش با هدف بررسی راهکارهای ایجاد نیروهای نظامی قوی و متعهد به دفاع، از دیدگاه سعدی انجام گردیده است. روش گردآوری داده ها، روش کتابخانه ای است. روش مطالعه به این صورت است که با تحلیل محتوای آثار منظوم و منثور سعدی، درون مایه هایی که باعث افزایش تعهد دفاعی و اقتدار نظامی کشور می شود استخراج گردید. یافته های این پژوهش نشان داد که نحوه استخدام به خصوص کارکنان نظامی، برانگیختن و روحیه دادن به آنها، ارتقاء منزلت اجتماعی آنها، برگزیدن و انتصاب فرمانده مناسب، تأمین نیازهای مالی و غیرمالی آنها، افزایش ایمان و تقوای آنها، تدبیر و مدارا با دشمنان، شرکت دادن آنها در آموزش های نظامی و تمرین های ورزشی، به کارگیری و در اختیار داشتن سلاح های جنگی پیشرفته و اعتماد سازی رییس حکومت توسط انتصاب مسئولین شایسته در افزایش تعهد نظامیان به دفاع مؤثر است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر ساختار بر عملکرد سازمانی با در نظر گرفتن نقش میانجی گری استراتژی های ترکیبی رقابتی و رویکرد مبتنی بر منابع در شرکت گاز استان اصفهان صورت گرفته است. این تحقیق از نوع توصیفی- همبستگی می باشد. جامعه آماری پژوهش شامل مدیران و کارکنان شرکت گاز به تعداد 829 نفر و حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان به تعداد 260 نفر محاسبه شده و نمونه گیری به روش طبقه ای متناسب با حجم جامعه بوده است. ابزار جمع آوری داده ها، پرسشنامه 44 سوالی محقق ساخته بوده که روایی آن به دو روش صوری و سازه و پایایی پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ تأیید گردیده است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار Amos 22 و به روش الگوسازی معادلات ساختاری انجام شده است. نتایج تحقیق نشان داد که ساختار سازمانی شرکت بصورت مستقیم بر عملکرد سازمانی تأثیر معناداری دارد. همچنین با توجه به نتایج دیگر، ساختار سازمانی بصورت غیر مستقیم و از طریق نقش میانجی گری استراتژی های ترکیبی رقابتی و رویکرد مبتنی بر منابع بر عملکرد سازمانی تأثیر معنادار دارد.

اکثر مطالعات انجام شده در زمینه سلامت ذهنی در نیرو های مسلح، در ابتدا بر اختلالات استرس پس از حادثه در میان پرسنل نظامی که در وضعیت های جنگی بوده اند تمرکز داشته است.این مقاله در راستای  ارزیابی شیوع اختلالات ذهنی رایجو استرس شغلی و ارتباط بین این دو در بین پرسنل نظامی در زمان صلح انجام شده است. علاوه بر این، این پژوهش در پی آن است که زیر گروه های شغلی با شیوع بیشتر اختلالات ذهنی رایج را شناسایی کند. شرکت کنندگان در پژوهش، شامل 506  نفر پرسنل نظامی از هیئت مدیره ستادى ارتش برزیل در شهر ریودوژانیرو بودند. اختلالات ذهنی رایج با استفاده از پرسشنامه 12 آیتمی سلامت عمومی ارزیابی شد. ویژگی های شغلی توسط مدل عدم تعادل تلاش پاداش و با توجه به درجه های نظامی اندازه گیری شد. نسبت شیوع توسط رگرسیون پواسون تخمین زده شد که فواصل اطمینان قوی (95%) را نیز بدست می دهد. شیوع اختلالات ذهنی رایج برابر با 33% بود (فاصله اطمینان 95% ، 3729). پس از تعدیل سن، تحصیلات، در آمد، سبک زندگی و دیگر ویژگی های شغلی، عدم تعادل تلاش پاداش با اختلالات ذهنی رایج، مرتبط بود. (نسبت شیوع= 03/2؛ فاصله اطمینان 95% 1/3 3/1). اینکه تعهد بیش از حد، یکی از اجزاء مهم استرس شغلی است به اثبات رسید. بدون توجه به متغیر های اقتصادی اجتماعی، جمعیت شناختی، سبک زندگی و استرس شغلی، درجه ستوانی به صورتی قوی با اختلالات ذهنی رایج مرتبط بود (نسبت شیوع= 02/2؛ فاصله اطمینان 95%  1/0 4 2/1). سرانجام در نتیجه این پژوهش استرس شغلی در میان پرسنل نیرو های مسلح با اختلالات ذهنی رایج، ارتباط پیدا کرد. علاوه بر این، در نتیجه دیگر، ویژگی های خاص شغلی در محیط نظامی می تواند به شیوع بیشتر اختلالات ذهنی رایج در میان کسانی که درجه ستوانی دارند منجر شود.