امیررضا روحانی

تشدید جهانی سازی اقتصادهای جهان در دهه های اخیر، موجب افزایش ضرورت حضور بنگاه ها در عملیات صادرات شده و این گرایش به جهانی سازی کسب وکار، ضرورت اهمیت آگاهی از رفتار بنگاه ها در بازارهای خارجی را افزایش داده است. هدف این پژوهش، شناسایی ابعاد رفتار صادراتی و گونه های صادراتی بنگاه های صادرکننده در صنعت برق ایران است. پژوهش های پیشین در حیطه رفتار صادراتی محدود، یک سو نگر، کمی گرا و ساده انگارانه اند. این پژوهش رفتار صادراتی بنگاه را با تأسی از رویکردهای مبتنی بر منابع، رویکرد شبکه ای، کارآفرینی بین المللی و ذهنیت جهانی بررسی می کند. بدین منظور، براساس روش مطالعه موردی، مصاحبه های عمیقی با مدیران صادراتی چهار بنگاه صادراتی در صنعت برق ایران به عمل آمد. تحلیل داده ها براساس روش مطالعه موردی استیک نشان داد ابعاد رفتار صادراتی بنگاه ها، به هشت مضمون، شامل ذهنیت جهانی، رویکرد صادراتی، قابلیت بازارشناسی صادراتی، قابلیت تصویرپردازی برند، قابلیت ایجاد زنجیره ارزش شبکه ای، قابلیت یادگیری بین الملل، قابلیت کارآفرینانه مدیران طبقه بندی می شود. همچنین براساس این ابعاد، سه الگوی یادگیرندگان محتاط، راهبردگرا و شبکه سازان تجربه گرا بین چهار بنگاه مورد مطالعه شناسایی شد.تشدید جهانی سازی اقتصادهای جهان در دهه های اخیر، موجب افزایش ضرورت حضور بنگاه ها در عملیات صادرات شده و این گرایش به جهانی سازی کسب وکار، ضرورت اهمیت آگاهی از رفتار بنگاه ها در بازارهای خارجی را افزایش داده است. هدف این پژوهش، شناسایی ابعاد رفتار صادراتی و گونه های صادراتی بنگاه های صادرکننده در صنعت برق ایران است. پژوهش های پیشین در حیطه رفتار صادراتی محدود، یک سو نگر، کمی گرا و ساده انگارانه اند. این پژوهش رفتار صادراتی بنگاه را با تأسی از رویکردهای مبتنی بر منابع، رویکرد شبکه ای، کارآفرینی بین المللی و ذهنیت جهانی بررسی می کند. بدین منظور، براساس روش مطالعه موردی، مصاحبه های عمیقی با مدیران صادراتی چهار بنگاه صادراتی در صنعت برق ایران به عمل آمد. تحلیل داده ها براساس روش مطالعه موردی استیک نشان داد ابعاد رفتار صادراتی بنگاه ها، به هشت مضمون، شامل ذهنیت جهانی، رویکرد صادراتی، قابلیت بازارشناسی صادراتی، قابلیت تصویرپردازی برند، قابلیت ایجاد زنجیره ارزش شبکه ای، قابلیت یادگیری بین الملل، قابلیت کارآفرینانه مدیران طبقه بندی می شود. همچنین براساس این ابعاد، سه الگوی یادگیرندگان محتاط، راهبردگرا و شبکه سازان تجربه گرا بین چهار بنگاه مورد مطالعه شناسایی شد.

گسترش کسب و کارهای الکترونیکی در سایه اقتصاد دیجیتالی، انتخاب مدل کسب و کار الکترونیک را به یک ضرورت استراتژیک تبدیل کرده است. بنابراین آگاهی از مجموعه عوامل موثری که این انتخاب را تحت تاثیر قرار می دهند برای مدیران و محققان از اهمیت بالایی برخوردار است. پژوهش حاضر مجموعه عوامل محیطی و سازمانی موثر بر انتخاب مدل کسب و کار الکترونیکی را در ادبیات موضوع شناسایی نموده و سپس با پرسش از مدیران 395 شرکت و 10 نفر خبره از طریق پرسشنامه و براساس سه معیار: هماهنگی درونی، هماهنگی بیرونی و هم افزایی داده های لازم را جهت بررسی و رتبه بندی این عوامل جمع آوری کرده است. در رتبه بندی عوامل از تاپسیس فازی استفاده شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که کلیه عوامل شناسایی شده عوامل موثری در انتخاب مدل های کسب و کار الکترونیکی در کسب وکارهای کوچک و متوسط ایران بوده، همچنین عوامل یکپارچگی فرایندها و راهبردهای سازمانی به ترتیب مهمترین عوامل موثر در انتخاب مدل های کسب و کار الکترونیکدر کسب و کارهای الکترونیک کوچک و متوسط ایران هستند.

هر راهبرد کارکردی علاوه بر پاسخگویی به شرایط محیطی باید با راهبرد های سطوح دیگر شرکت و نیز با شایستگی های رقابتی واحد تجاری مربوطه هماهنگ باشد تا سبب هم افزایی در سازمان گردد. بر این اساس، تصمیمات مرتبط با محصول به عنوان یکی از عناصر آمیزه بازاریابی در هماهنگی با راهبرد های بازاریابی از اهمیت بالایی برخوردار است. پژوهشگران پیشین ضمن بیان راهبرد های محصول مختلف به بیان دلایل انتخاب این راهبرد ها توسط سازمان ها پرداخته اند. اما پژوهش های بسیار اندکی در زمینه معرفی گونه شناسی راهبرد های محصول انجام شده است. همچنین، از یک سو  نقش کسب و کارهای کوچک و متوسط در رشد اقتصادی کشورها و از سوی دیگر گسترش تجارت الکترونیک در تمامی جنبه های اقتصادی، لزوم انتخاب صحیح راهبرد های محصول را بیش از گذشته مطرح می کند. از این رو، این پژوهش با بررسی ادبیات موضوع، اقدام به ارایه یک گونه شناسی راهبرد های محصول بر مبنای نقاط مرجع راهبردی در کسب و کارهای الکترونیکی کوچک و متوسط ایران نموده است. بدین منظور، تعداد 400 کسب و کار الکترونیکی کوچک و متوسط ایران توسط پرسش نامه الکترونیکی مورد بررسی قرار گرفته است و به منظور تجزیه و تحلیل داده ها و پاسخگویی به سئوالات از نرم افزارهای SPSS 16 وLISREL 8.5 استفاده شده است. نتایج نشان داد که محور توجه و میزان کنترل نقاط مرجع راهبردی موثری در انتخاب راهبرد های محصول در گونه شناسی مذکور هستند.

استفاد از روش های تحقیق کیفی در رفتار مصرف کننده، غالبا در شکل هایی مانند پیمایش های تجربی، مصاحبه های پیش نویس، فرافکنی، ایفای نقش، مصاحبه عمیق و گروه های کانون انجام می گیرد. اما این روش ها تنها بخشی از فرایند تحقیق کیفی را پوشش می دهند. به عبارتی دیگر، عمدتا راهبردهای گردآوری داده ها هستند تا نوعی طرح کیفی مستقل. درک روش شناسی های کمی و کیفی باید با ارجاع و توجه به بنیان های فلسفی و پارادایمی آن ها صورت گیرد، و یک ارتباط منطقی، راهبردی و پارادایمی با سئوالات و کل طرح تحقیق وجود داشته باشد. بنابراین جهت کاهش اختلال های پارادایمی، در صورتی که محقق در پی فهم تجارب، معانی و کسب بینش درباره رفتار مصرف کننده هست بهتر است از طرح های کیفی مانند پدیدارشناسی و نظریه زمینه ای که به نوبه خود دارای زیر طرح های کیفی گوناگون مرتبط هستند استفاده کرد. از این رو در این تحقیق، پس از بررسی نظرات خبرگان قبلی و تحقیقات پیشین درباره پدیدار شناسی، پدیدار شناسی وجود گرا به عنوان یک پارادایم جایگزین و رهیافت کاملا کیفی در مفهوم سازی و مطالعه تجربیات مصرف کننده معرفی شده و ارکان آن بیان می گردد. این پژوهش، با ارایه یک چارچوب فلسفی و روش شناسی کیفی در بازاریابی موجب درک و تفهم دقیق و واقعی تجربیات مصرف کننده برای محققان، کارشناسان و مدیران بازاریابی می شود.

انتخاب نادرست مدل های کسب وکار الکترونیکی، بدون توجه به شرایط محیطی و سازمانی، مهم ترین مانع گسترش تجارت الکترونیک است. آگاهی از این موضوع که چه ارتباطی بین مدل های کسب وکار الکترونیک و راهبردهای گوناگون در خلق، کسب و ارایه ارزش رقابتی وجود دارد اهمیت زیادی برای محققان و مدیران دارد. پژوهش حاضر، به دنبال بررسی رابطه بین مدل کسب وکار و راهبرد محصول در کسب وکارهای الکترونیکی کوچک و متوسط ایران است. این تحقیق با بررسی ادبیات موضوع، اقدام به ارایه گونه شناسی جدیدی از مدل های کسب وکار الکترونیک بر مبنای نقاط مرجع راهبردی نموده است. جامعه آماری این تحقیق، کلیه کسب وکارهای الکترونیکی کوچک و متوسط حاضر در ایران است. ابزار جمع آوری داده برای آزمون فرضیه های اصلی و فرعی نیز پرسشنامه الکترونیکی است. پرسش نامه ها از طریق رایانامه برای مدیران سطوح عالی و میانی کسب وکارهای الکترونیکی ارسال و در نهایت 400 پرسش نامه از ایشان دریافت شد. داده ها با استفاده از نرم افزارهای SPSS و LISRELتجزیه وتحلیل شد. نتایج حاصل از تجزیه وتحلیل داده ها نشان داد که دو نقطه مرجع محورِ توجه و میزان کنترل، عوامل مؤثری در انتخاب مدل های کسب وکار الکترونیک و راهبردهای محصول هستند. همچنین مشخص گردید که بین نوع مدل کسب وکار الکترونیک و انتخاب نوع راهبرد محصول رابطه معناداری وجود دارد.