علی عدالتی نسب

رمان از گونه های ادبی مهم و تأثیرگذار در ادبیات معاصر به شمار می رود به گونه ای که آن را دیوان العرب معاصر نامیده اند. این نوع ادبی، آیینه ای است برای انعکاس فرهنگ و ادب هر جامعه و به گونه ای بیانگر منش و روح و فضای حاکم بر هر جامعه است. هر رمان نویس با سبک مخصوص و فکر خلاق خود، به گونه ای متفاوت سعی در بیان واقعیات موجود یا گستره فکری خویش و یا فکر حاکم بر جامعه دارد که این سبک و گونه مخصوص در مقایسه با سایر انواع بیان، قابل تأمل است. احلام مستغانمی از نویسندگان مشهور الجزایری است که قلم خاص و شیوه نگارش مخصوص خود را دارد و آثارش مورد استقبال طیف وسیعی از مردم قرار گرفته و به ویژه سه گانه او از محبوبیت بالایی برخوردار است و ذاکره الجسد او در زمره صد رمان برتر عربی قرار دارد. در این پژوهش سعی بر آن است تا سبک نویسندگی وی در یکی از مهم ترین آثارش یعنی رمان ذاکره الجسد، به شیوه توصیفی- تحلیلی بررسی شود. نتایج پژوهش حاکی از آن است که این مجموعه داستانی دارای ویژگی های فنی جدید و تکنیک های سبکی برجسته همچون تمرکز در درون شخصیت ها، وضوح و شفافیت، تکرار به ویژه در اسلوب تعجب، تشخیص، هنجار گریزی و وصف دقیق است.

تُعدّ الرّوایة الاجتماعیّة إحدی الأنواع الأدبیّة الّتی تتمیّز بالموضوعیّة والنّقد الاجتماعی أو الالتزام الأیدئولوجی، والّتی تهدف إلى الدّفاع عن فکرة سیاسیّة معیّنة أو تعنی بقضایا اجتماعیّة مثل الفقر والغنی والعدالة الاجتماعیّة وما إلیها من المواضیع. یمثّل عبد الرّحمن منیف ومحمود دولت آبادی روائیین واقعیین یعالجان قضایا المجتمع وما فیه من الأحداث والمشاکل. من أهمّ روایاتهما الّتی تدور أحداثها وفکرتها حول مسائل المجتمع یمکن الإشارة إلی روایة النّهایاتو فراغ سلوتش. تسعی هذه الدّراسة إلی معالجة القضایا السّیاسیّة والاجتماعیّة الّتی ترتبط بمجتمع الرّوائیین فی الرّوایتین کأهمّ الرّوایات الاجتماعیّة فی الأدبین الفارسی والعربی. اعتمد البحث علی الطریقة التّوصیفیّة - التحلیلیّة فی مقارنة الرّوایتین ودراسة عناصرهما. تدلّ نتائج الدّراسة علی أنّ هناک مشابهات عدیدة بین الرّوایتین من حیث الثّیمة والموضوع والشّخصیّات والمکان والتّقنیات السّردیّة کما أنّ ثمّة بعض الفروق بینهما مثل الفروق فی واقعیّة المکان ونوع البطل.

شعر در نزد قدما اهمیت فراوانی داشته است؛ چنان که بدان حلّه می گفته اند. تار و پود این حلّه از عناصری تشکیل یافته که موسیقی از مهم ترین آن هاست و با دیگر عناصر شعری، پیوندی تنگاتنگ دارد. اگر موسیقی شعر با موضوع تناسب داشته باشد، نقش بسزایی در تأثیرگذاری شعر، انتقال معنا و عاطفه نهفته در آن دارد. ابن عرندس از شعرای نامور شیعه در مدح، منقبت و سوگ ائمه اطهار به ویژه امام حسین قصائد فراوانی سروده است. از مشهورترین قصاید وی در این زمینه، رائیه ای است که در آن به مدح ائمه اطهار و به ویژه رثای امام حسین می پردازد. از مهمترین نتایج مقاله می توان به این موارد اشاره کرد: ابن عرندس برای انتقال بخشی از عواطف و معانی مورد نظر خود به تکرار برخی از حروف و کلمات دست زده است. بحر طویل نیز به دلیل هجاهای فراوان و طولانی خود با عواطف و احساسات غمین شاعر همخوانی دارد. حرف رویّ «راء» مضموم، به قصیده شکل ملایمی بخشیده و شاعر با بهره گیری از صنایعی چون طباق و ایهام، علاوه بر ایجاد وحدت در شعر، موسیقی ابیات را دوچندان نموده است. مقاله حاضر با روش توصیفی - تحلیلی به بررسی فضایی موسیقایی این قصیده می پردازد تا مشخص شود که شاعر تا چه اندازه توانسته است از عناصر موسیقایی در جهت انتقال معانی مورد نظر خود بهره گیرد.

تحلیل گفتمان، گرایشی بین رشته ای در مجموعه دانشهای علوم انسانی و علوم اجتماعی است که از اواسط دهه 1960م تا 1970م، ظهور کرده است. این اصطلاح را نخستین بار زلیگ هریس به کار گرفته و بر انواع مختلفی از روایی، قدرت و انتقادی اطلاق می شود. در تحلیل گفتمان تولید یا تقویت یک ایدیولوژی خاص، بررسی سطوح بالاتر جمله، نگاه علمی و کاربردی به متون، قدرت و غیر آن مورد نظر است.این پژوهش بر مبنای تحلیل گفتمان روایی بر اساس الگوی کنشی و مربع معناشناختی گرماس ونظریه تحلیل گفتمان قدرت میشل فوکو تدوین شده است. بر این اساس ابتدا با توجه به الگوی کنشی گرماس، ساختار داستان و ارتباط بین ساختار و متن بررسی و تبیین شد و سیر تحول در فرآیند داستان بر این اساس تبیین و مربع معناشناختی آن تدوین شد و سپس با توجه به نظریه گفتمانی فوکو موضوع قدرت و بررسی ارتباطات ساختاری و کلامی آن در متن تبیین شد. نتایج حاکی از آن است که نویسنده بر مبنای ساختار و پیرنگی دقیق سیر تحول در داستان را به اشکال متنوعی بیان کرده و سیر فعالیت کنشگران با توجه به اهداف پیش روی آنها مشخص شده است. در سیر فعالیت کنشگران و مسیر تحول آنها از یک سو و مربع معنایی رمان از سوی دیگر قدرت نقشی اساسی دارد. در این رمان همچنین نویسنده به مناسبات قدرت، قدرت و مردم و ارتباطات بین آنها، نقش قدرت بر مردم و کنترل آنها پرداخته و با متنی انتقادی بر علیه قدرت حاکم بر مصر به پا خواسته و با محکوم کردن نگاهی قدرتمندانه به مردم عادی و مشکلاتشان از آنها دفاع کرده است.

داستان یکی از موضوعات اساسی و مهم قرآن است و بخش عظیمی از مطالب قرآن کریم به صورت داستان است و به نوعی مانند یک داستان بیان شده، تا اثربخشی آن بر مخاطب بیشتر باشد. داستان در قرآن، کار هنری مستقل و جدای از سایر موضوعات اصلی آن نیست، بلکه ابزاری برای به تحقق رساندن هدف هدایتی و تربیتی است. داستان حضرت یوسف(ع) از جمله داستان های بلند قرآن است که به نوعی یک رمان قرآنی به حساب می آید و دربردارنده همه عناصر یک رمان است که با بیانی هنری به یک امر معنوی مهم پرداخته است. در این داستان حوادث به گونه ای طراحی شده است که می توان یک تحلیل ساختاری جامع و یک ریخت شناسی همه جانبه از عناصر داستان ارائه داد. پژوهش حاضر می کوشد با بررسی عناصر رمان و تحلیل ساختاری آن در داستان حضرت یوسف، جلوه زیبایی شناسانه و اعجاز قرآن کریم را در بیان مطالب قرآنی بررسی کند و از این طریق شاخصه های مهم داستان پردازی را در قرآن کریم با تکیه بر این سوره تبیین کند. اجمالاً یافته های پژوهش نشان می دهد همه شیوه های داستان پردازی در این سوره(داستان) رعایت شده است؛ شخصیت پردازی آن در طرحی دقیق و منظم دارد، حوادث داستان دارای توالی منظمی هستند، بازگشت زمانی و پیشواز زمانی بدر بخش خواب و رؤیا به طور کامل در این داستان مشاهده می شود و بین جنبه دینی داستان و بعد هنری آن تلفیق منطقی صورت گرفته است

هدف تحقیق، بررسی مسائل و مشکلات مرتبط با تدوین و سازماندهی محتوای کتب عربی دوره متوسطه از دیدگاه معلمان و دانش آموزان بود. نوع تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر اجرا توصیفی پیمایشی بود. جامعه آماری مورد نظر کلیه معلمان و دانش آموزان در سال تحصیلی 95-1394 بود که از میان آنها با استفاده از فرمول کوکران، 228 دانش آموز و 68 معلم به عنوان نمونه انتخاب شدند. در این پژوهش از پرسش نامه مشکلات مرتبط با تدوین و سازماندهی محتوای کتب عربی در 30 گویه در قالب سه مولفه نیازهای فردی، واقعیات اجتماعی و قانونمندی های برنامه درسی با مقیاس پنج درجه ای لیکرت استفاده گردید. یافته ها نشان داد میانگین و انحراف معیار دیدگاه معلمان و دانش آموزان در مورد مشکلات مرتبط با تدوین و سازماندهی محتوای کتب عربی در حد متوسط بود. همچنین نشان داد از دیدگاه دانش آموزان مشکلات مرتبط با تدوین و سازماندهی محتوای کتب عربی، کمی کمتر از دیدگاه معلمان است اما این تفاوت زیاد نیست و از نظر آماری معنادار نبود.