وحیده حجتی

با وقوع انقلاب صنعتی در جهان، پیامدهای منفی زیست محیطی در جهان اتفاق افتاد که ناشی از عدم توجه صحیح توسعههای اقتصادی و تأثیر آن بر محیط زیستِ طبیعی بود. به دنبال آن افراد مختلفی در سراسر دنیا شروع به دادن اخطارها و هشدارهایی مبنی بر نیاز توجه بیش از پیش به زیست بوم کردند که منجر به شکل گیری جنبش های زیست محیطی گوناگون و نیز چاپ کتاب های مختلف در این زمینه گردید. با توسعه بحث های گوناگون پیرامون این موضوع و درک عمیق تر از نتایج مخرب این گونه توسعه ها پارادایم پایداری در جهان شکل گرفت. پارادایم پایداری را می توان رایج ترین و کاربردی ترین پارادایم قرن حاضر دانست. این مفهوم را می توان با تمامی امور مربوط به زندگی روزمره مرتبط دانست که البته معرفی ابعاد سه گانه آن در رابطه با اجتماع، اقتصاد و محیط زیست گواهی بر این ادعاست. بسیاری از صاحب نظران ریشه های پیدایش این پارادایم را مرتبط با بوجود آمدن شرایط نابسامان زیست محیطی ناشی از توسعه های بی قاعده بخصوص در زمینه های اقتصادی می دانند. یکی از زمینه هایی که پس از تکوین این پارادایم به شدت مورد تواجه قرار گرفت مرتبط با توسعه های شهری بخصوص در کلان شهرها و البته بدنبال افزایش جمعیّت شهرنشین ایجاد گردید که به توسعه شهری پایدار معروف شد. در این پژوهش به نحوه شکل گیری جنبش های زیست محیطی پرداخته شده است. روش تحقیق در پژوهش حاضر، روش توصیفی-تحلیلی است که در ابتدا از مهم ترین و به روزترین منابع مرتبط با موضوع استفاده شده و پس از مطالعه و بررسی آنها، تحلیل هایی در جهت اثبات فرضیه پژوهش صورت پذیرفته است. در ابتدای تحقیق سؤالاتی مرتبط با موضوع شکل گرفت و بر مبنای آن ها این فرضیه مطرح گردید که سیر تکوینی جنبش های زیست محیطی منجر به شکل گیری پارادایم توسعه شهری پایدار گردیده است. به منظور اثبات فرضیه مهم ترین منابع معتبر داخلی و خارجی مورد کنکاش و بررسی قرار گرفته اند و البته در راستای اثبات این فرضیه نگاهی دقیق تر و موشکافانه تر به پارادایم توسعه برانتلند (از معروف ترین تعاریف مرتبط با توسعه پایدار که توسط او ارائه گردیده) شده است. در نهایت پژوهش، فرضیه مطرح شده را اثبات کرده و به این نتیجه رسیده است که با شکل گیری جنبش های زیست محیطی در جهان پارادایم پایداری و با بسط یافتن این پارادایم در حوزه مسایل شهری، پارادایم توسعه شهری پایدار شکل گرفته است.

رشد جمعیتی شهر شیراز در محدوده محله قصردشت در دوره معاصر، منجر به ساخت فضاهای مسکونی گسترده و تخریب چشم انداز محله شده است. هدف این تحقیق، بررسی رابطه بین ارزشهای فرهنگی و شکل گیری چشم انداز فضاهای مسکونی می باشد. جامعه آماری این پژوهش محله قصردشت شیراز می باشد. روش نمونه گیری به صورت ساده تصادفی است. نوع تحقیق در پژوهش پیمایشی (زمینه یابی) می باشد و روش تحقیق همبستگی به رابطه میان متغیرها پرداخته است. مدل تحلیل عاملی مسیر در نرم افزار لیزرل جهت پیش بینی ارتباط متغیرها مستقل، وابسته و میانجی شامل؛ ارزشهای فرهنگی، چشم انداز و ادراک را مورد کنکاش قرار داده است. پرسشنامه محقق ساخته است. و روایی و پایایی پرسشنامه بوسیله نظر اساتید و الفا کرونباخ در نرم افزار اس پی اس بررسی می شود. و به صورت خود پرسشگر به صورت نمونه گیری غیر احتمالی پر می شود. نتایج در دو سطح آمار توصیفی (مدت سکونت) و استنباطی (همبستگی و سطح معنی داری رابطه) مورد بررسی قرار می گیرد. در مدل تحلیل عاملی مسیر رابطه میان متغیرهای؛ مستقل (ارزشهای فرهنگی)، وابسته (چشم انداز) و میانجی (ادراک) تایید شده است. متغیر وابسته عناصر طبیعی ارتباط بیشتری با ارزشهای فرهنگی دارد و این موضوع بیانگر این است که عناصر طبیعی نقش مهم تری بر کیفیت چشم انداز دارد. و در سطح معنی داری رابطه بین مولفه های ارزشهای فرهنگی رابطه مستقیم و معنی دار می باشد، اما مولفه های، آداب و رسوم و مسولیت پذیری دارای رابطه مستقیم و معنی دار نمی باشد

از دیرباز مسکن برای انسان ها از مهم ترین فضاها برای گذراندن زندگی و تأمین کننده آرامش روحی و سلامت روان آن بوده است. امروزه با رشد روزافزون جمعیت و افزایش تقاضای مسکن در شهر بدون در نظر گرفتن معضلات روان شناختی، توجه کمتری به نقش طراحی ساختمان های مسکونی در سلامت انسان و عوامل استرس زا شده است. در جوامع مدرن و صنعتی به علت داشتن عادت های ماشینی، زندگی انسان مدرن بیش از هر زمان دیگری علاوه بر بعد جسمانی ازلحاظ روحی نیز نیازمند طبیعت بوده است. با توجه به اینکه حضور طبیعت و گیاهان در محیط از عوامل مؤثر در سلامت روان انسان به شمار می رود، طراحی بیوفیلیک برای پاسخ به نیازهای انسان می تواند در برقراری ارتباط انسان با طبیعت در محیط های روزمره زندگی او مؤثر باشد و در بهبود سلامت روان انسان و کاهش استرس زنان در محیط خانه نقش بسزایی را ایفا کند. هدف پژوهش حاضر بازشناسایی تأثیر مؤلفه های معماری بیوفیلیک بر کاهش استرس زنان خانه دار در مجتمع های مسکونی در شهر شیراز بوده است. پژوهش حاضر به دلیل استفاده از روش های کمی و توصیفی به صورت توأمان دارای پارادایم ترکیبی و از حیث هدف، کاربردی است. روش گردآوری داده ها به صورت اسنادی، میدانی و پرسش نامه ای است. به این منظور، 26 مجتمع مسکونی از ده منطقه شهرداری شیراز، به صورت غیراحتمالی هدفمند انتخاب شده است. پرسش نامه توسط زنان خانه دار تکمیل و داده های گردآوری شده از روش های مناسب آماری توسط نرم افزار SPSS، آزمون ANOVA و آمارهای رگرسیون و تعیین سطح معناداری مؤلفه ها موردسنجش قرار گرفته است. طبق داده ها و آزمون های انجام شده، از بین چهارده مؤلفه معرفی شده، عامل پناهگاه با بالاترین امتیاز به مقدار 64/3 درصد و عامل حضور آب با تأثیر 43/3 درصد و محرک های حسی غیرریتمیک با تأثیر 02/3 درصد، بیشترین اثربخشی در کاهش استرس زنان در مجتمع های مسکونی را داشته و ارتباط غیربصری با طبیعت با امتیاز 7/2 درصد کم اثرترین عامل در کاهش استرس زنان در مجتمع های مسکونی بوده است. درمجموع می توان گفت به کارگیری عناصر بیوفیلیک در طراحی مجتمع های مسکونی می تواند منجر کاهش استرس زنان خانه دار شود.

تفاوت های فرهنگی میان مبدأ و مقصد مهاجرت و عدم ادغام صحیح فرهنگی موجب ایجاد خود بیگ انگی اجتماعی و فرهنگ ی مهاجرین در جوامع مهاجرپذیر گردیده که خود حاکی از کاهش حس تعلق به مکان مهاجرین به جامعه میزبان می باشد. هدف از این پژوهش دستیابی به چگونگی ادغام فرهنگی و بکارگیری مولفه های فرهنگی جامعه مبدا در راستای افزایش حس تعلق به مکان دیاسپورای ایرانی در جامعه میزبان می باشد. روش تحقیق تحلیلی _ توصیفی و روش انجام آن پیمایشی می باشد، جامعه مورد بررسی150 نفر از مهاجرین ایرانی ساکن شهرهای تورنتو، مونترال و ونکوور کشور کاندا با روش گلوله برفی انتخاب گردیدند. تحلیل اطلاعات در نرم افزار SPSS انجام گردید. نتایج نشان داد که مناسبترین روش جهت ادغام فرهنگی روش یکپارچگی بوده که در این روش مهاجر به فرهنگ جامعه مبدأ متعهد است و با فرهنگ جامعه مقصد نیز تعامل دارد و به نوعی همبستگی اجتماعی منجر می گردد. همچین نتایج نشان داد که از بین مولفه های فرهنگی معماری ایرانی مولفه امنیت تاثیرگذارترین مولفه در ایجاد حس تعلق بوده و بعد از آن مولفه محرمیت و درونگرایی از عوامل مهم تاثیرگذار بودند و مولفه شفافیت و تداوم کمترین درصد تاثیرگذاری بر ایجاد حس تعلق به مکان جدید را می تواند برای مهاجرین داشته باشد.

امروزه حل بحران روانشناختی و دو سویه عدم حس تعلق مهاجرین به جامعه مقصد در فرآیند مهاجرت؛ بعنوان پدیده ای اجتماعی ضروری می باشد. پژوهش حاضر به بررسی ابعاد کالبدی حس تعلق به فضاهای شهری و شاخص های مؤثر آن در مناطق ایرانی نشین شهر تورنتو کانادا پرداخته است. نوع تحقیق تحلیلی_ توصیفی و روش انجام آن پیمایشی می باشد، جامعه مورد بررسی 100 نفر از مهاجرین ایرانی ساکن مناطق ریچموند هیل، وان، مارکهام، و تورن هیل شهر تورنتو کانادا که با روش گلوله برفی انتخاب گردیدند. تحلیل اطلاعات در نرم افزار SPSS انجام گردید. نتایج نشان داد که از بین عوامل کالبدی تاثیرگذار بر حس تعلق مولفه ایمنی و امنیت با 32 درصد تاثیرگذاری مهمترین مولفه در ایجاد حس تعلق بوده و بعد از آن مولفه محیطی و مولفه دسترسی نیز از عوامل مهم تاثیرگذار بودند و مولفه مقیاس انسانی کمترین درصد تاثیرگذاری بر ایجاد حس تعلق به فضاهای شهری را برای مهاجرین دارد.