ابتسام رضوی دینانی

امروزه به واسطه ی نفوذ گسترده ی رسانه های نوین و ویژگیهای منحصربه فرد آن ها، شاهد عرصه های نوظهور در حوزه های مختلف علمی هستیم. تاثیر عمیق رسانه هایی چون شبکه های اجتماعی از یک سو و اهمیت دین به عنوان یکی از مهم ترین پدیده های مورد مطالعه در جوامع بشری در طول تاریخ از سوی دیگر، ضرورت مطالعه ی تاثیرات رسانه بر دین و اهمیت کشف گفتمان های موجود در این حوزه را بیش از پیش روشن می-کند. ازین رو در این مقاله تاثیر شبکه های اجتماعی (به طور خاص اینستاگرام به عنوان یکی از رسانه های محبوب و پرطرفدار) بر روی پیام های دینی دو روحانی پرنفوذ (علیرضا پناهیان و حسن آقامیری) بررسی می شود. داده های تحقیق از پست های صفحه های اینستاگرام دونفر در بازه ی زمانی 6ماهه ی سال 1400و1401 جمع آوری شده است. در این مقاله با بررسی نظریات در حوزه گفتمان های دینی (مانند گفتمان های غرب-گرایی، ملی گرایی و اسلام گرایی، گفتمان های تجددگرایی، شریعت گرایی و تمدن گرایی و گفتمان های روشنفکری و روشنفکری دینی، سنت اسلامی و نوبنیادگرایی)، جمع بندی آن به صورت دوگانه های گفتمانی در حوزه دین به عنوان مبانی نظری آورده شده است. نتایج حاصل از تحلیل گفتمان در مرحله نهایی نشان می دهد که گفتمان غالب در پیام های دینی علیرضا پناهیان، بر محور «آرمان گرایی و تمدن گرایی اسلامی» شکل گرفته است. این یافته با تئوری تمدن گرایی در بخش مبانی نظری همخوانی دارد. از سوی دیگر، گفتمان حاکم بر پیام های دینی حسن آقامیری از محور «تساهل و انتقاد از حاکمیت رسمی دینی» می گذرد که منطبق بر نظریه روشنفکری دینی است.

مطالعه استوارت هال در مورد فرهنگ، نمایش، ایدئولوژی و برتری، هالیوود را به عنوان یک موسسه فرهنگی قلمداد مینماید که اطلاعات مربوط به ارزشها و هنجارهای جامعه آمریکا را درونسازی و سپس برونسازی مینماید. مباحثات کنونی در مورد تنوع و تفاوت در هالیوود گویای تعارضهای اجتماعی وسیعتر هستند. در مطالعه تجربی حاضر در بین سالهای 2015-2014 ، اخبار مربوط به هالیوود با محوریت موضوع زیر مورد بررسی قرار گرفتند: فقدان تنوع در محصولات سینمایی/تلویزیونی و در عین حال گرایش روز افزون تلویزیون به سمت تنوع )عدم حضور اقلیتهای قومی و نژادی در برنامههای سینمایی و تلویزیونی و در عین حال گرایش روز افزون به نمایش این افراد در صفحه نمایش(. به این ترتیب سه چارچوب استدلالی زیر مشخص شدند: استثناگرایی هالیوود، ضرورت اقتصادی و نژاد پرستی و جنسیت گرایی نهادی. در نهایت با استناد به سریال East los High ساخته Hulu تحول دیجیتالی در تلویزیون و مدلهای نوآورانه در تولید و عرضه مورد بررسی قرار گرفت.