طاهره ظفری پور

گسترش آموزش یکی از ارکان توسعه علمی، رشد اجتماعی، شکوفایی استعدادها و زمینه ساز خلاقیت های انسانی است که آموزش های متعارف و جاری به تنهایی برای برقراری این رکن مهم کافی نیست و توجه به روش ها و برنامه های جدید آموزشی و اجرایی از قبیل آموزش نوین برای دستیابی به هدف های توسعه لازم و ضروری است. تحول گسترده در نظام آموزش عالی از پیامدهای مهم در عصر جهانی شدن و توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات است و ارتباطات و فناوری مربوط به آن تاثیری بسزا در توسعه و دگرگونی نظام آموزش عالی و حرکت به سمت افق های جدید در این حوزه داشته است. براین اساس جهانی شدن و فناوری اطلاعات و ارتباطات ابعاد مختلفی از نظام آموزش عالی از جمله آموزش عالی بدون مرز و امکان افزایش دسترسی به نظام آموزش عالی را متاثر کرده است. عامل رقابت در بازار آموزش عالی، کیفیت این نظام و وجود سازو کاری برای بازنمایی، بهبود و ارتقاء آن می باشد. راهبردی ترین ساز و کار تحقق این مهم وجود زیرنظام ارزشیابی می باشد. زیرنظام ارزشیابی به عنوان جزئی از نظام آموزش عالی بوده و برای ادامه حیات، افزایش کارایی، اثربخشی، بهبود و تعالی کیفیت این نظام در جهت تحقق اهداف تعیین شده در بستر ملی و درگستره جهانی ضروری می باشد. بنابراین طراحی و استقرار نظام تضمین کیفیت به عنوان راهبردی مناسب جهت حفظ و ارتقاء کیفیت نظام آموزش عالی نوین مطرح می شود. از این رو پیرو اهمیت ارزیابی کیفیت در هر دو نظام آموزش عالی معمول و نوین این مقاله با هدف بررسی تطبیقی زیرنظام ارزشیابی و تضمین کیفیت در نظام آموزش عالی نوین و معمول ضمن شناسایی وجوه افتراق و اشتراک آن و در نهایت ارائه استنتاجات سیاستی در این حوزه، زمینه و چگونگی استقرار نظام ارزشیابی و تضمین کیفیت آموزش عالی نوین را مورد بررسی قرار می دهد

هدف: هدف اصلی این پژوهش بررسی تحلیلی روند بازنگری برنامه درسی در نظام دانشگاهی ایران است تا با بررسی پیشینه و تحلیل وضعیت موجود، بازنگری برنامه درسی ترسیم شود تا زمینه ای برای ارائه چهارچوبی جهت اصلاح و انسجام روند بازنگری برنامه های درسی در راستای بهبود مستمر در عمل باشد.روش پژوهش: روش پژوهش مورد استفاده در این پژوهش روش کیفی با شیوه مطالعه اسنادی می باشد. پژوهشگر با جمع آوری و تجزیه و تحلیل اسناد و مدارکی که مربوط به موضوع پژوهش بوده سعی بر یافتن پاسخی قابل قبول برای مساله پژوهشی خود داشته است. ضمن توصیف وضعیت موجود بازنگری برنامه های درسی و تحلیل تجربیات ملی، نمایی از آنها به تصویر کشیده شده است. جامعه آماری پژوهش مذکور شامل اسناد و مدارک موجود و روند بازنگری در دانشگاه های  دارای تجربه در این حوزه ( دانشگاه های اصفهان، صنعتی امیرکبیر، شهیدبهشتی، فردوسی مشهد، علم و صنعت، الزهرا، خوارزمی، سمنان، گیلان، علوم پایه و بهداشت، پزشکی اصفهان) بر اساس اسناد و مدارک مورد بررسی بوده است. در جهت جمع آوری اطلاعات و داده ها و پوشش تمامی دانشگاه های دارای دانش و تجربه در این حوزه از داده ها و اطلاعات به دست آمده از منابع کتابخانه ای و پایگاه های اینترنتی رسمی و معتبر استفاده شده است.یافته ها: در این پژوهش با بررسی روند تغییرات و تحولات برنامه درسی با نظر به بازنگری و بررسی ساختار و فرایند بازنگری در دانشگاه های دارای تجربه، مولفه های بازنگری در چهار بخش معیارها و شاخص ها ، اهداف، سطح و ترکیب و فرایند بازنگری استخراج و مورد بررسی ، تفسیر و تحلیل قرار گرفت.نتیجه گیری: عدم نظام جامع تضمین کیفیت در آموزش عالی ، اهمیت تدوین برنامه های درسی با توجه به بازنگری دوره ها و رشته های آموزشی ، نیاز به بازنگری آیین نامه واگذاری اختیارت بر اساس شرایط موجود، از نتایج بدست آمده در پژوهش می باشد.

بر اساس پژوهش ها انواعی از عوامل می توانند نتایج ارزشیابی های دانشجویان از تدریس اساتید را تحت تأثیر قرار دهند. هدف اصلی آزمودن این فرضیه بود که سوگیری جنسیتی می تواند نتایج ارزشیابی های دانشجویان از تدریس اساتید را تحت تأثیر قرار دهد. جامعه آماری اول پژوهش را 769 نفر از مدرسان تشکیل داده اند که طی شش نیمسال گذشته به عنوان استاد در دانشگاه کاشان تدریس کرده اند. برای نمونه گیری افزون بر کاربرد روش خوشه ای، شرط گذاری های لازم نیز متناسب با طرح و هدف تحقیق انجام شد و در نهایت نمونه ای شامل 443 استاد به دست آمد. با توجه به اینکه تعداد 3769 دانشجو طی شش نیمسال این استادان را ارزشیابی کرده بودند در نهایت نمونه ای شامل 23285 سطر داده به دست آمد. ا اول، دانشجویان پسری که استاد مرد داشته اند در مقایسه با دانشجویان دختری که استاد زن داشته اند در هر سه مؤلفه «تسلط علمی و قدرت بیان»، «مدیریت اثربخش درس و کلاس» و «انگیزش دانشجویان و احترام» استادان خویش را ضعیف تر ارزشیابی کرده اند که نشان گر سوگیری دانشجویان پسر علیه استادان مرد است. دوم، پسرانی که استاد مرد داشته اند در مقایسه با دانشجویان دختری که استاد مرد داشته اند در هر سه مؤلفه نمرات ارزشیابی کمتری که نشان گر سوگیری دانشجویان پسر نسبت به استاد غیرهمجنس است.

امروزه بهبود، ارتقا و تضمین کیفیت از ضرورت های نظام های دانشگاهی در سراسر جهان است. کاربرد ارزیابی به منظور آگاهی از وضعیت موجود و شناسایی نیازها و مشکلات نظام آموزش عالی و بررسی میزان تحقق هدف های آن گامی مؤثر در جهت برنامه ریزی برای بهبود کیفیت نظام آموزش عالی خواهد بود. بدیهی است در صورتی که کیفیت مراکز آموزش عالی مطلوب نباشد، آینده علمی و فنی کشور اطمینان بخش نخواهد بود. از آنجا که در طی چند دهه اخیر تعدد و تنوع دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی از راه دور گسترش قابل توجهی داشته است، ضرورت تمرکز بر کیفیت آنها نیز بیش از پیش احساس می گردد. پژوهش حاضر با هدف بررسی چهارچوب اعتبارسنجی و تضمین کیفیت آموزش عالی از راه دور در کشورهای جهان(ده کشور صاحب تجربه در زمینه اعتبارسنجی و تضمین کیفیت آموزش عالی از راه دور) با استفاده از روش مطالعه اسنادی و بررسی تطبیقی انجام شده و با استفاده از نتایج این بررسی ها، پیشنهادهایی در زمینه ارزشیابی و تضمین کیفیت آموزش از راه دور در نظام آموزش عالی کشور ارائه گردیده است. 

هدف: طراحی الگوی ارزیابی حوزه های برگزاری آزمون سراسری      روش پژوهش: بر اساس هدف پژوهش از نوع کاربردی و بر اساس فرآیند جمع آوری داده و اطلاعات مورد نیاز، توصیفی از نوع پیمایشی بود. جامعه پژوهش تمامی حوزه های برگزاری آزمون سراسری در سال 1396 به تعداد 478 حوزه بود که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده با تخصیص متناسب از هر استان سعی شد نمونه مناسب از زیر حوزه های هر استان شامل آموزش و پرورش و دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی، انتخاب شود. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد.که پایایی از طریق آلفای کرونباخ 84/0 و روایی آن براساس بررسی خبرگان تایید شد. بر این اساس ، داده ها  از هر یک از زیر جامعه ها شامل دست اندرکاران برگزاری آزمون سراسری در سال 1396متشکل از نمایندگان تام الاختیار (157 نفر)، مسؤلین حفاظت آزمون (61 نفر) ( و دستیاران ایشان 8 نفر) جمعاً 226 نفر بود، جمع آوری گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها به تناسب موضوع از روشهای آماری توصیفی و استنباطی استفاده شده است.یافته ها: بر اساس بررسی دانش و تجربیات ملی ابتدا مولفه های ارزشیابی جامع حوزه های اجرای آزمون احصاء شد. سپس وضعیت عوامل از دیدگاه زیرجامعه های پژوهش بررسی و اهمیت و اولویت آنها مشخص شد. در نهایت چهارچوب ارزیابی حوزه های برگزاری ترسیم و ارائه شده است.نتیجه گیری: در نهایت تمامی فعالیت های پراکنده ای که برای ارزیابی اجرای و حوزه های اجرایی انجام می شود منسجم و خروجی آن در قالب یک گزارش کار برای مبنای ارزشگذاری و اعتبارسنجی حوزه های اجرا و مبنای برنامه ریزی و حوزه سازی در سال بعد و در زمینه انتخاب حوزه ها قرار خواهد گرفت.