جمیله توکلی نیا

بررسی پیوندهای روستایی-شهری در هر مکان، نیازمند تحلیل جریان هایی است که در پیوند مابین سکونتگاه های شهری و روستایی وجود دارد. چنین پیوندهایی تحت عنوان «فضای جریان ها» در چارچوب رویکردی شبکه ای تبلور یافته و دربرگیرنده ی جریان هایی از جابه جایی سرمایه، افراد، کالا، اطلاعات، نوآوری، فناوری و مانند آن است. این جریان ها روندی را شامل می شوند که در شرایط مناسب می توانند موجب همبستگی و پیوندهای روستایی-شهری باشند که نه تنها به برپایی شبکه های فضایی منتهی گردیده، بلکه زمینه ی شکل گیری شبکه های اجتماعی را نیز فراهم می نمایند. این جریان ها دارای اجزاء و اثربخشی چندگانه بوده، به صورت پیوندهای فضایی متفاوتی بروز می یابند؛ ازاین رو مستلزم سیاست گذاری های مناسب و خاص خود هستند. ازآنجاکه تقویت پیوندهای روستایی-شهری با هدف توسعه ی اقتصادی و کاهش فقر، ب ه شرایط جغرافیایی، اجتماعی-اقتصادی و اکولوژیکی محلی و منطقه ای بستگی شدید دارد. در راستای مباحث مطرح شده، این مقاله در چارچوب نظریه ی پویش ساختاری-کارکردی و در چارچوب روش تحلیلی-توصیفی به بررسی جریان های فضایی در نواحی مرزی در استان گلستان با نمونه ی موردی شهرستان گمیشان می پردازد. جامعه ی آماری این تحقیق شامل 29 روستای مرزی واقع در محدوده ی شهرستان گمیشان بوده که تمامی این روستاها موردبررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان می دهد جریان های فضایی با توسعه ی روستایی-شهری ناحیه ی گمیشان رابطه داشته است. بااین وجود، تأثیرگذاری برخی جریان فضایی در ناحیه ی گمیشان در حد صفر است.

شهرها از پیدایش تاکنون، با افزایش شهرنشینی و پیچیدگی نظام شهری در حال رقابت با یکدیگر هستند. عصری که آن را عصر دانایی و اقتصاد را اقتصاد دانش بنیان و رقابت را جهانی می دانیم، شاهد رقابت شدیدی بین کشورها در سطح بین الملل و شهرها در سطح ملی هستیم؛ جریان رقابت ماهیتی پویا دارد که برای موفقیت در آینده باید از روش های رقابتی جدید و تحول گرا استفاده کنیم. بنابراین، هدف تحقیق بررسی تأثیر مؤلفه های رقابت پذیری بر ارتقای اقتصاد دانش بنیان شهری در کرمان است. روش تحقیق در این مطالعه، از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی-تحلیلی است که بخش عمده ای از داده های آن بر اساس مطالعات میدانی و تنظیم پرسش نامه از 30 نفر از کارشناسان و خبرگان حوزه ی برنامه ریزی شهری در سطح منطقه جمع آوری شده است. یافته های مطالعه بر اساس فرایند تحلیل سلسله مراتبی نشان می دهد که بین شاخص های مربوط به عوامل اقتصادی و شاخص های مرتبط با عوامل اجتماعی ضریب عوامل اقتصادی شامل: "عملکرد اقتصادی"، "ساختار و ظرفیت اقتصادی"، "دگرگونی فن آوری اطلاعات"، "دگرگونی اقتصاد"، "دگرگونی فضا" و "بازاریابی" با میزان ۵۹/۵ درصد بیشترین تأثیرگذاری را نسبت به عوامل اجتماعی شامل: "منابع انسانی"، "کیفیت زندگی"، "سطح پیشرفت شهری"، "عملکرد دولتی" و "عملکرد محیطی" با میزان ۴۰/۵ درصد از کل وزن نهایی را به خود اختصاص داده است. و از بین مؤلفه های 11 گانه اقتصادی و اجتماعی رقابت پذیری مؤثر بر شکل گیری اقتصاد دانش بنیان شهری، ساختار و ظرفیت اقتصادی و عملکرد اقتصادی به ترتیب با 12 و ۱۰/۵ بیشترین ضریب تأثیر را شکل گیری اقتصاد دانش بنیان به خود اختصاص داده اند. بنابراین شهر کرمان به منظور رسیدن به پیشرفت همه جانبه نیازمند توجه کارآ به عوامل اقتصادی است چراکه بیشترین اثرگذاری را نسبت به عوامل اجتماعی مؤثرترین عوامل در شکل گیری و ارتقا اقتصاد دانش بنیان شهر کرمان هستند.