واکاوی بینامتنی قرآن و کلیله ودمنه بر پایه قواعد نفی سه گانه کریستوا (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
قرآن اصلی ترین کتاب اعتقادی مسلمانان برای تعلیم، تربیت و هدایت بشر است و آثار شاعران و نویسندگان از آن اثرپذیر است. کتاب کلیله ودمنه نصرالله منشی اثری ادبی-تعلیمی است که از داستان های تودرتوی جلوه های قرآنی برخوردار است. ژولیا کریستوا طرّاح نظریه ادبی و فلسفی بینامتنیّت است که ارتباط، اثرگذاری و اثرپذیری متون را بر اساس قواعد نفی سه گانه بینامتنی جزئی، متوازی و کلّی مطرح کرده است. پژوهش پیش روی، قرآن کریم را در نقش زیرمتن، متن پیشین و اصلی و کتاب کلیله ودمنه را در نقش زبرمتن، متن پسین و فرعی بر پایه قواعد نفی سه گانه کریستوا به روش توصیفی-تحلیلی بررسی کرده است. دستاورد پژوهش نشان می دهد، کتاب کلیله ودمنه از آموزه های انسان ساز اخلاقی و تعلیمی قرآن بهره مند است و متن آن با انگیزه ها و شیوه هایی گوناگون چون تأیید، تأکید، اقناع، دفاعیّه، نوید و هشدار از کریم کلام الهی بهره برده است. بیشترین تلمیحات کلیله ودمنه مبتنی بر استناد و استشهاد از آموزه های اخلاقی و تعلیمی و جنبه های آموزشی قرآن کریم با رویکرد نفی جزئی برای نَیل به معناست. شگردهای ادبی کتاب کلیله ودمنه که اغلب با بهره گیری از مقایسه در ساختار تشبیه و برتری یکی بر دیگری یا تساوی آن هاست، با رویکرد نفی متوازی در آیات تصرّف کرده و در مرتبه دوم است. بافت و محتوای کلیله ودمنه و نیاز کمتر به آوردن عبارت هایی که دشواری، پیچیدگی و دگرگونی آیات را در پی دارد، با رویکرد نفی کلّی و در مرتبه سوم است.An Intertextual Analysis of the Qur’ān and Kelileh o Demneh Based on Kristeva’s Triple Negation Framework
The Qur’ān is the principal religious text of Muslims, serving as a guide for human education, moral development, and spiritual guidance. Poets and writers have drawn inspiration from it. Kelileh o Demneh by Nasrallah Manshi is a literary-educational work featuring nested stories with Qur’ānic influences. Julia Kristeva, the theorist behind the literary and philosophical concept of intertextuality, proposed that texts interact through partial, parallel, and general intertextual negation. This research employs a descriptive-analytical method to examine the Qur’ān as the hypotext (prior and primary text) and Kelileh o Demneh as the hypertext (later and secondary text), based on Kristeva’s threefold negation framework. The findings revealed that Kelileh o Demneh incorporates the Qur’ān’s moral and educational teachings, utilizing divine scripture through various methods—affirmation, emphasis, persuasion, defense, promises, and warnings. Most of the allusions in Kelileh o Demneh reference the Qur’ān’s ethical and instructional teachings, employing partial negation to derive meaning. The literary techniques in Kalila o Demneh—often employing comparisons through simile structures that assert superiority, equality, or contrast—are repurposed with an approach of negating parallelism in the ayahs, rendering them secondary in rank. Meanwhile, the overall structure and content of Kelileh oDemneh, which avoids excessive complexity or transformation of Qur’ānic ayahs, reflects general negation and occupies the third tier.
تبلیغات
