قواعد نفی سه گانه

   قرآن اصلی ترین کتاب اعتقادی مسلمانان برای تعلیم، تربیت و هدایت بشر است و آثار شاعران و نویسندگان از آن اثرپذیر است. کتاب کلیله ودمنه نصرالله منشی اثری ادبی-تعلیمی است که از داستان های تودرتوی جلوه های قرآنی برخوردار است. ژولیا کریستوا طرّاح نظریه ادبی و فلسفی بینامتنیّت است که ارتباط، اثرگذاری و اثرپذیری متون را بر اساس قواعد نفی سه گانه بینامتنی جزئی، متوازی و کلّی مطرح کرده است. پژوهش پیش روی، قرآن کریم را در نقش زیرمتن، متن پیشین و اصلی و کتاب کلیله ودمنه را در نقش زبرمتن، متن پسین و فرعی بر پایه قواعد نفی سه گانه کریستوا به روش توصیفی-تحلیلی بررسی کرده است. دستاورد پژوهش نشان می دهد، کتاب کلیله ودمنه از آموزه های انسان ساز اخلاقی و تعلیمی قرآن بهره مند است و متن آن با انگیزه ها و شیوه هایی گوناگون چون تأیید، تأکید، اقناع، دفاعیّه، نوید و هشدار از کریم کلام الهی بهره برده است. بیشترین تلمیحات کلیله ودمنه مبتنی بر استناد و استشهاد از آموزه های اخلاقی و تعلیمی و جنبه های آموزشی قرآن کریم با رویکرد نفی جزئی برای نَیل به معناست. شگردهای ادبی کتاب کلیله ودمنه که اغلب با بهره گیری از مقایسه در ساختار تشبیه و برتری یکی بر دیگری یا تساوی آن هاست، با رویکرد نفی متوازی در آیات تصرّف کرده و در مرتبه دوم است. بافت و محتوای کلیله ودمنه و نیاز کمتر به آوردن عبارت هایی که دشواری، پیچیدگی و دگرگونی آیات را در پی دارد، با رویکرد نفی کلّی و در مرتبه سوم است.