طراحی مدل تاب آوری کالبدی شهر در مقابل زلزله با تأکید بر تئوری انتقادی و رویکرد نظریه داده بنیاد (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

به رغم اهمیت تاب آوری در دستیابی به توسعه پایدار شهری، تاب آوری شهری تاکنون نتوانسته است کارآمدی و جنبه عملیاتی خود را آن گونه که باید، نمایان سازد. لذا این پژوهش با هدف ارتقاء تحقق پذیری تاب آوری شهری در محله قلعه شهر دزفول با تلفیق تئوری تاب آوری و تئوری انتقادی انجام پذیرفت. این مطالعه به روش کیفی و با استفاده از روش شناسی نظریه داده بنیاد و مصاحبه نیمه ساختاریافته با خبرگان انجام شد. تحلیل داده ها در طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام پذیرفت و به ظهور 429 کد باز، 99 مفهوم در قالب 17 مقوله اصلی منجر گردید. نتایج نشان داد خطر وقوع زلزله، ناپایداری ساختاری، ضرورت حفظ و نگهداری از بافت محله و آسیب پذیری ساکنین محله قلعه، به عنوان شرایط علی موجب ضرورت یافتن ارتقا تاب آوری کالبدی در محله قلعه گردیده است. ارتقاء تاب آوری کالبدی در محله قلعه شامل چهار مؤلفه افزونگی، تنوع، اتصال و استحکام می باشد که در صورت بکارگیری راهبردهای آموزش و توانمندسازی مردم و مسئولین، افزایش ظرفیت نهادی، افزایش سرمایه اجتماعی، فرهنگ سازی و اطلاع رسانی، مدیریت و برنامه ریزی، بکارگیری اصول فنی و مهندسی و سیاست گذاری و تدوین قوانین در بستر مناسبی از عملگرایی و مشارکت شهروندان و با تأکید بر حمایت و سرمایه گذاری بخش دولتی و خصوصی و توسعه اقتصاد خلاق می تواند منجر به ظهور پیامد توسعه پایدار شهری گردد.