بررسی امکانِ فهم حکمتِ افعال الهی با تأکید بر استدلال عبدالجبار معتزلی در مورد وعد و وعید الهی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
عبدالجبار معتزلی در استدلال های کلامی خود در موارد متعددی، صفت حکمت الهی را به کار برده است. وی به منظور اثبات ممکن نبودن خلف وعده و وعید از جانب خداوند متعال نیز به صفت حکمت استناد کرده است. او معتقد است که خُلف وعده و وعید از سوی خداوند متعال نمی تواند صورت گیرد؛ چراکه از منظر عقل، کاری غیرحکیمانه شمرده می شود. در این مقاله نحوه استفاده او از این صفت الهی بررسی شده است. با توجه به اینکه علم بشر نسبت به ملاکات افعال الهی بسیار ناقص و محدود است و انسان ها نمی توانند صرفاً با عقل خود، حکمت ها و اسرار نهفته در افعال الهی را کشف کنند، این مسئله مطرح است که آیا بشر اساساً بدون بیان خود شارع و به صورت پیشینی، توانایی تشخیص اینکه چه فعلی برای خداوند متعال حکیمانه و چه فعلی غیرحکیمانه است را دارد، یا به دلیل این محدودیت ادراکی ، امکان استفاده از حکمت الهی در استدلال های اخلاقی وجود ندارد.An Examination of the Possibility of Understanding of the Wisdom of God’s Actions with an Emphasis on the Mû’tâzilite Âbd al-Jâbbār’s Argument about God’s Promise
The appeal to Divine Wisdom, either as a direct axiom or a framework for other principles, has been widely prevalent in Mûtâkâllimūn’s arguments. In the present paper, after presenting some cases of this trend and through logical analysis, the Mû’tâzilite Âbd al-Jâbbār’s arguments based on Divine Wisdom are scrutinized and criticized in particular. As a hypothesis, the authors believe that the Mû’tâzilite Âbd al-Jâbbār’s appeal to this divine attribute is, at least partly, inaccurate and thus, his arguments are logically inconclusive. Seemingly, this divine attribute is often used in a posterior method, and this method has been applied merely to rationalize the religious dogmas and the revelatory statements discursively. In addition, elaboration on this particular topic requires a comprehensive inner knowledge about all details of the universe and the ultimate purpose of the creation. Many other cases which, based on this very principle, must have been done or created, and yet are left unrealized, can be taken as serious counter-examples for this theological framework. It should be noted that the main theme of this paper doesn’t concern the objective reality per se, for based on decisive rational arguments and the explicit religious teachings, all Divine actions are carried out in the ultimate wisdom for the ultimate good; rather, this paper aims at questioning the possibility of a comprehensive understanding of such wisdom and the human intellect’s capacity - with all its limitations and failures - for discerning its cases.
تبلیغات
