نوقاجارگرایی در هنرهای تجسمی معاصر و جدید ایران (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

هنر دوره قاجار به نوعی هنر دوره گذار محسوب می شود. مضامین آن اشاره به آینده ای است که هنوز متولد نشده و تنها گذشته را هم نشان نمی دهد. هنر این دوره به دلایل قابل توجهی از جمله، آغاز دوره مدرنیسم در ایران، ورود صنعت چاپ و کتاب، گسترش روشنفکری، تأسیس دارالفنون و رواج بیان فردیت، وضعیت ناایستا و گذرایی را نشان می دهد. با این وجود در چند دهه اخیر، هنرمندان تجسمی به استفاده از مضامین، مفاهیم و عناصر دیداری هنر این دوران در آثارشان، گرایش زیادی نشان داده اند که هدف این پژوهش بررسی آن تمایلات است. در این پژوهش با بررسی نمونه های انتخاب شده - بر اساس سؤال تحقیق- عناصر و نشانه های آشکار و پنهان آثار هنرمندان معاصر و جدید ایران که پیوندی با دوره قاجار دارند، شناسایی و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی مورد واکاوی قرار گرفته است. پس از بررسی های اولیه روشن شد که بسیاری از عناصر و ویژگی های هنر قاجار، در هنر امروز ما هنوز جریان دارند که می توان آنها را در سه سطح: آثاری که به طور مستقیم از هنر دوران قاجار اقتباس شده اند، آثاری که از نقش مایه ها و نمادهای دوران قاجار استفاده کرده اند و آثاری که در لایه های پنهان خود، از این فرهنگ الهام گرفته اند؛ طبقه بندی و بررسی کرد. توجه به گستردگی فرهنگ تصویری واقع گرایانه دوره قاجار به عنوان آغاز دوره مدرنیسم در ایران از جمله موضوعات مورد توجه هنرمندان مدرن ایران بوده است که مجموعه داران و دارندگان نگارخانه ها، درجهت رشد و رونق بازارهای هنری به آن دامن زده اند.