تبیین الگوی مناسب مدیریت جامع حوزه های آبخیز کشور (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

پایداری منابع طبیعی مستلزم اجرای رویکرد مدیریت جامع حوزه های آبخیز است. اجرای این رویکرد نیازمند الگو و چارچوب منسجمی است. لذا، هدف کلی این پژوهش تبیین الگوی مدیریت جامع حوزه های آبخیز کشور بود. جامعه آماری تحقیق، کارشناسان منابع طبیعی استان های تهران، سمنان، کرمانشاه، سیستان و بلوچستان و یزد بودند که تعداد 316 نفر از آنان با روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی انتخاب شدند. ابزار اصلی جمع آوری داده های تحقیق پرسشنامه بود. بر اساس نتایج مدل سازی معادلات ساختاری، شرایط علّی (چالش های مدیریتی موجود، عوامل محیطی اقلیمی، شرایط فرهنگی- اجتماعی مردم محلی و شرایط اقتصادی آنان)، زمینه ای (شرایط فیزیکی حوزه آبخیز و تسهیلات عمرانی و زیرساختی) و مداخله گر (عوامل آموزشی ترویجی، عوامل انگیزشی، عوامل نگرشی و اخلاق حرفه ای) به عنوان مقوله های شرایطی مدیریت جامع حوزه های آبخیز بر راهبردهای تعاملی مدیریت جامع حوزه های آبخیز تأثیر معناداری دارند و در کل 65 درصد از تغییرات واریانس آن را تبیین می کنند. در نهایت، راهبردهای تعاملی مدیریت جامع حوزه های آبخیز 73 درصد از تغییرات واریانس پیامدهای مدیریت جامع حوزه های آبخیز را تبیین می کند. الگوی تدوین شده می تواند نقشه راهنمایی برای تصمیم گیری ها و اقدامات انجام شده در راستای مدیریت حوزه های آبخیز باشد که به ارتقای پایداری توسعه آبخیزهای کشور منجر گردد. واژه های کلیدی: مدیریت جامع، حوزه آبخیز، الگو، پیامد