احمد بن موسی (ع)

این مقاله با هدف اهمیت و محوریت شناخت شخصیت حضرت احمد بن موسی(ع) و محمدبن موسی(ع) نگاشته شده است. بی تردید زیارت امامزادگان هرگاه از سر معرفت و با بصیرت و آگاهی باشد به مثابه تجدید پیمان با اهل بیت(ع) است که این چنین عهد و پیمانی در شناخت اهداف و رسالت ائمه اطهار و گسترش تشیع نقش مهمی دارد. وجود ائمه و امام زادگان به سبب جایگاه و شخصیت والای انسانی و مرتبه وجودی آنان نه تنهادر زمان حیات، بلکه بعد از آن نیز برکات دنیوی و اخروی زیادی به همراه دارد و به سبب این برکات است که اسلام به وجود و لزوم زیارت و پرداختن به آن در زندگی انسان تأکید داشته است. در این مقاله به بررسی ابعاد شخصیتی حضرت احمد بن موسی(ع) و محمد بن موسی(ع) و وقایع تاثیرگذار در زندگی آن بزرگواران و همچنین نقش ایشان در تاریخ تشیع می پردازیم و همچنین گوشه هایی از سیره رفتاری آن حضرات را در حوزه اخلاق برای خوانندگان محترم به رشته تحریر در می آوریم. نتایج مورد انتظار که برخی به دست آمد عبارتند از: تعریف جامع و کاملی از زیارت و فلسفه زیارت ائمه و امام زادگان و اهل قبور، شناخت توام با معرفت نسبت به حضرت احمد بن موسی(ع) و محمدبن موسی(ع)،وجود ارتباط بین قیام حضرت احمدبن موسی(ع) و امامزادگان دیگر در سراسر ایران و چند نتیجه دیگر که طی مطالعه نوشتار به دست می آید.

قیام احمدبن موسی(ع)، به عنوان یکی از مهم ترین تحرکات مسلحانه شیعیان علیه نظام جور، در تاریخ اسلام و شیعه مظلوم واقع شده و کمتر پژوهش گری به تحلیل ابعاد این قیام پرداخته است. در حالی که قیام احمدبن موسی(ع)، که به قصد خونخواهی از امام رضا(ع) صورت گرفت، در تاریخ شیعه از اهمیت خاصی برخوردار است. همین امر، ضرورت انجام مطالعه در این خصوص را مورد تأکید قرار می دهد. از این رو مقاله حاضر، درصدد است تا ضمن توضیح نظری در زمینه رویه های برخورد با نظام جور دراندیشه شیعی، به تجزیه و تحلیل قیام احمدبن موسی(ع) علیه مأمون بپردازد. این پژوهش توصیفی و تحلیلی، به روش کیفی انجام شده و اطلاعات مورد نیاز آن با استفاده از اسناد و مدارک موجود در کتاب ها و مقالات گردآوری شده است. نتایج نشان داد احمدبن موسی(ع) برای حفظ اسلام معتقد به قیام مسلحانه با نظام جور بوده است.

آستان مقدس شاه چراغ به عنوان مهمترین آستان خطه فارس و جنوب ایران از جهات بسیاری قابل تحقیق است. این نوشتار بر ظرفیت های این آستان در رابطه با ترویج و تعمیق سبک زندگی دینی انگشت گذاشته است. سبک زندگی دینی تعریف و مولفه های خاص خود را دارد. در این سبک معنویت دینی، نمادها، شعایر و آموزه های دینی حضور پررنگی دارد و در حقیقت جهات اصلی زندگی را تعیین می کند. ایده اصلی نبشته حاضر آن است تا با رویکرد تاریخی-تحلیلی امکانات و ظرفیت های آستان شاه چراغ را در رابطه با تعمیق و توسعه سبک زندگی دینی به آزمون بگذارد. یافته ها نشان می دهد که به برکت مرقد حضرت احمدبن موسی(ع) و میرمحمدبن موسی(ع)، این آستان مقدس در بسیاری از امور و مسائل اجتماعی و فرهنگی خطه فارس تاثیر انکار ناپذیری دارد. اما آنچه به مقوله سبک زندگی دینی مربوط می شود، می توان گفت که آستان مقدس شاه چراغ به صورت برجسته با ترویج معنویت دینی، تجلی زیبایی شناسی دینی، تعمیق ساختار اجتماعی دینی، تسهیل مناسک دینی، تعمیق بینش دینی و انعکاس آموزه های دینی، سبک زندگی بسیاری بویژه مردم استان فارس و جنوب ایران را متاثر نموده است.

مرقد احمد بن موسی الکاظم (ع) مشهور به شاه چراغ، در سده های اخیر یکی از مراکز و عوامل اصلی تحول های فرهنگی در شیراز بوده و به دلیل قرار داشتن در بافت قدیمی شهر، در ادبیات مجاورانِ این مرقد نیز حضور و نمودی چشمگیر داشته است. یکی از داستان های مشهور در تاریخ عامه شیراز، روایتی است که زمان کشف و ساخته شدن مرقد این امامزاده را به عصر عضدالدوله دیلمی نسبت می دهد؛ با اینحال در پژوهش های عمدتاً تاریخی موجود، به نقد اصالت این داستان بسنده شده و ریشه ها و زمینه های شکل گیری آن در تاریخ عامه شیراز، تحلیل و معرفی نشده است. در این مقاله، به روش تحلیل محتوا، ضمن بررسی سیر تطور روایت های کتبی و شفاهی موجود درباره زمان و چگونگی کشف مرقد، عوامل مؤثر در شکل گرفتن این داستان و ریشه های احتمالی آن در روایت تاریخی که زمان کشف مرقد را عصر اتابکان دانسته، مشخص شده است. نتایج نشان می دهد، خلاف نظر پژوهشگران تاریخ شیراز، برخی از ارکان اصلی روایت شفاهی رایج در ادب عامه شیراز، ریشه در مستندات تاریخی و عرفانی این شهر دارد. همچنین، نوع معماری مرقد، آمیختگی داستان کشف مدفن شاه چراغ با روایت های موجود درباره دیگر امامزادگان مدفون در شیراز و نقش اقطاب ذهبیه در اداره امور جاری آستان، از دیگر عواملی است که در بسط و رواج این داستان در ادبیات و تاریخ عامه شیراز مؤثر بوده است.

مرقد حضرت احمد بن موسی الکاظم شاه چراغ(ع) همچون نگین قلب شهر شیراز می درخشد. وجود با برکت این امام زاده ی جلیل القدر کانون توجهات بسیاری از علما، رجال حکومتی، فضلا و شعرا بوده است. پس از پیدایش مرقد حضرت شاه چراغ(ع) برخی از شعرای مقیم شیراز به دلیل دلبستگی و علاقه ی ریشه دار و تاریخی خود و اهالی این شهر به این امام زاده ی واجب التکریم، به مدح و منقبت آن حضرت و گنبد و بارگاه متبرکه، ذکر ماده تاریخ ساخت، آیینه کاری و تزیین اماکن آن پرداخته اند. در واقع با این کار ضمن بیان ارادت قلبی به آن حضرت و خاندان اهل بیت(ع) مودت و محبت خود را به آنان اعلام و ابراز داشته اند. این مقاله برآن است تا با بررسی دیوان اشعار تعدادی از شعرای سرآمد و نامی سده ی هشتم تا عهد قاجاری مقیم شیراز، ضمن معرفی آنان، اشعاری را که به تکریم، تمجید، توصیف و بیان شخصیت، ویژگی و فضیلت های آن حضرت پرداخته اند را استخراج و به صورت توصیفی و تحلیلی بیان نماید و در نهایت به نتیجه گیری در این زمینه می پردازد.

حضرت  احمد بن موسی (س) و حضرت بی بی حکیمه(س) از فرزندان امام موسی کاظم (ع)بودند که در جریان ولایتعهدی امام رضا(ع) و سپس ورود امامزادگان به ایران همراه کاروان بنی هاشم وارد جنوب غربی ایران شد. ورود ایشان به جنوب ایران و استان کهگیلویه و بویراحمد باعث شد تا خاندان سادات موسوی و رضوی در سرتاسر این خطه از جنوب ایران ساکن و استان کهگیلویه و بویراحمد از نظر جمعیتی صاحب درصد بالایی شیعه امامیه و سادات باشد. علیرغم اینکه چند قرن از ورود و سپس شهادت ایشان در منطقه می گذرد هنوز به ویژگی های شخصیتی، فضایل و نقش این امامزادگان در تاریخ امامت و گسترش تشیع در جنوب ایران پرداخته نشده است. در این مقاله با مراجعه به منابع تاریخی به تبیین نقش ایشان در حفظ و حراست از حریم ولایت  و گسترش تشیع در جنوب ایران و خصوصا استان کهگیلویه و بویراحمد پرداخته شده است. نقش حضور ایشان و هیئت امامزادگان همراه به عنوان یک امامزاده صاحب احترام در منابع تاریخی وحدیثی شیعه بررسی و سپس میزان اثر گذاری حضور ایشان و امامزادگان همراه بر وضعیت مردم کهگیلویه و بویراحمد بررسی می شود. گسترش تشیع در جنوب ایران از دیگر ویژگی های بارز ایشان می باشد.  

سابقه و هدف: این مقاله باهدف اهمیت و محوریت شناخت شخصیت حضرت احمد بن موسی(ع) نگاشته شده است. بی تردید زیارت امامزادگان هرگاه از سر معرفت و با بصیرت و آگاهی باشد به مثابه تجدید پیمان با اهل بیت(ع) است که این چنین عهد و پیمانی در شناخت اهداف و رسالت ائمه اطهار و گسترش تشیع نقش مهمی دارد. مواد و روش ها: مطالعه حاضر از نوع توصیفی تحلیلی است و پس از بررسی مفاهیم با ارائه نتایج  به پیشنهاد ها کاربردی پرداخته شده است. روش تحقیق حاضر توصیفی و روش گردآوری اطلاعات آن، کتابخانه ای است. بدین صورت که از منابع کتابخانه ای نظیر: کتاب، مقاله، منابع خارجی و آموخته های محقق استفاده شده است. یافته ها: ازنظر این پژوهش زیارت در میان شیعیان از جایگاه ویژه ای برخوردار است و می توان از طریق زیارت، طلب قرب به خداوند را درخواست نمود و با استعانت از اهل بیت(ع)، امامزادگان(ع) و بزرگان به این مطلوب نائل شد. زیارت دارای دو رکن اساسی است، یکی از آن ها اثبات شخصیّت معنوی مزور بدون در نظر گرفتن انتسابات نسبی اش و دومی صحّت انتساب آن شخصیّت به مرقد مطهّر اوست. سومیّن حرم (بعد از حرم امام رضا(ع) و حضرت معصومه(س) ) از جهت اهمیّت در ایران امامزاده شاه چراغ شیراز است که موردتوجه خیل مشتاقان آل الله گردیده است از همین روی بسیاری به دنبال شناخت ابعاد شخصیّتی و معرفتی احمد بن موسی(ع) هستند. نتیجه گیری: از مباحث ایراد شده نتیجه گرفته می شود که آشنایی با ویژگی های شخصیتی بزرگان دین و سبک زندگی آنان راهی روشن را برای رشد و تکامل فراروی انسان قرار می دهد و باعث می شود که از آن ها شیوه چگونه زیستن را بیاموزیم و از خورشید وجودشان بهره گیریم.

زمینه و هدف: وجود پربرکت و نازنین  فرزندان حضرت موسی بن جعفر(ع) در ایران و به ویژه وجود پربرکت و عالی مرتبه حضرت احمد بن موسی (ع) چراغی روشن از چلچراغ معارف ناب و حقه ی شیعی است که سالیان سال محور ولایت مداری،شریعت محوری،اخلاق و ادب مردمان این دیار است.هدف از این مطالعه مروری بررسی تأثیر ابعاد شخصیتی احمد بن موسی شاه چراغ (ع) در توسعه گردشگری و ارتقای سبک زندگی مردم است. مواد و روش ها: این پژوهش یک مطالعه مروری هست که در فروردین سال 1401 انجام و در طی آن به بررسی تأثیر ابعاد شخصیتی احمد بن موسی شاه چراغ (ع) در توسعه گردشگری و ارتقای سبک زندگی مردم پرداخته شده است. به این منظور پایگاه های CIVILICA و Magiran و SID مورد بررسی قرار گرفتند و جهت جست وجو از کلمات کلیدی احمد بن موسی (ع)، شاه چراغ، اهل بیت (ع)، سبک زندگی، گردشگری فارسی استفاده شد. یافته ها: یافته های این مطالعه نشان می دهد از ابعاد شخصیتی احمد بن موسی (ع) می توان اطاعت محض از ولی و خلیفه خدا یعنی امامان معصوم، بخشندگی، به عدالت رفتار کردن ،خوش کرداری، آزردگی از بدرفتاری، دوری کننده از حرام، شکر گذار، دوری از حسد و  ... اشاره کرد. اما آنچه به مقوله سبک زندگی دینی مربوط می شود، می توان گفت که آستان مقدس شاه چراغ به صورت برجسته با ترویج معنویت دینی، تجلی زیبایی شناسی دینی، تعمیق ساختار اجتماعی دینی ، تسهیل مناسک دینی، تعمیق بینش دینی و انعکاس آموزه های دینی، سبک زندگی بسیاری به ویژه مردم استان فارس و جنوب ایران را متأثر نموده است یکی از اصلی ترین مزایای حاصل از وجود حرمین مطهر امامزادگان، افزایش تعداد زایرین و کمک به توسعه صنعت گردشگری مذهبی هست. نتیجه گیری : بررسی زندگی بزرگان دین و شناخت ویژگی های شخصیتی آنان راه پرنوری را فراروی انسان قرار می دهد که با پیمودن آن، انسان به خدا نزدیک می شود و از خطا و شکست در زندگی رهایی می یابد.

شهر اهواز در دوره های مختلف نقشی مهم در جریان حوادث تاریخی ایفا کرده است. سفر امام رضا (ع) و پس از آن سفر برخی از فرزندان امام موسی کاظم (ع) به ایران از طریق شهر اهواز صورت پذیرفت . حضور و استقرار شخصیت های مهمی چون امام رضا (ع) و برادر بزرگوارشان احمد بن موسی (ع) معروف به شاه چراغ در این شهر ، نشان از راهبردی و استراتژیک بودن آن دارد.  هدف از این پژوهش بررسی نقش شهر اهواز در جریان سفر امام رضا (ع) و احمد بن موسی شاه چراغ است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که امام رضا (ع) و برادر بزرگوارشان حضرت شاه چراغ در جریان سفرهای جداگانه خود از طریق شهر اهواز وارد ایران شده اند و مدتی در این شهر اقامت داشته اند و از آنجا به سمت فارس حرکت کرده اند.