مطالعات مدیریت توسعه سبز (مدیریت سبز و توسعه سابق)

اقتصاد کنونی جهان، اکوسیستم ها و جوامع انسانی را در تنگنای بحرانی قرار داده است. سرمایه داری نولیبرال در پی حداکثر سازی سود، همه عناصر طبیعت را به کالا تبدیل کرده و آن را توجیه علمی می نماید. هدف اصلی مقاله حاضر، ارائه چارچوب مفهومی در اقتصاد اکولوژیک است. در معنای دقیق علمی، اقتصاد بوم شناختی به سیستم اقتصادی اطلاق می شود که با اصول اولیه اکولوژی و نیز "اصول سیستمی زندگی" هماهنگی دارد. اقتصاد بوم شناختی به معنای وسیع تر به تئوری و عمل اقتصادی اشاره دارد که اقتصاد را مسلط بر حوزه های طبیعت، جامعه و فرهنگ نمی بیند بلکه معتقد است که اقتصاد باید همراه و در درون طبیعت، جامعه و فرهنگ، فعال باشد. از نظر روش شناسی، چهار اصل اساسی برای اقتصاد بوم شناختی بر اساس نظریه سیستم های حیات و فلسفه ارگانیسم مشخص می شود. این چهار اصل عبارتند از سیستم های تودرتو، شبکه های خود مولد، سیستم های باز و تعاملات شناختی. پرسش اساسی آن است که چگونه می توان این اصول را برای طراحی یک سیستم اقتصادی اکولوژیکی که در سطوح فردی، اجتماعی و زیست محیطی تسهیل کننده زندگی است، به کار برد. تحقیق حاضر، اقتصاد بوم شناختی را به تئوری سیستم ها متصل می کنند که می تواند توجیه کننده ضرورت تحقیق باشد. یافته ها نشان می دهد که اقتصاد بوم شناختی باید به فعالیت هایی که رفاه انسان ها و غیرانسان ها و همچنین کل اکوسیستم ها را به حداکثر می رساند، اولویت بدهد و هدف اصلی آن باید خدمت به فرآیندهای زندگی در سیستم های اجتماعی و اکولوژیکی باشد.

با توجه به اهمیت مدیریت دانش و نقش آن در پیشبرد سازمان ها، هدف پژوهش حاضر بررسی نقش سرمایه فکری سبز و نوآوری های فناورانه سبز بر مدیریت دانش است. این پژوهش از نوع توصیفی است و از نظر هدف کاربردی محسوب می شود. جامعه آماری شامل کارکنان شرکت نفت استان خراسان جنوبی است که حجم کل جامعه آماری برابر با 170 نفر بوده است. از روش نمونه گیری تصادفی ساده تعداد 118 نفر با استفاده از جدول مورگان انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه مدیریت دانش پاتریک و همکاران (2009) و پرسشنامه سرمایه فکری سبز درویشی و ضیایی (1396) و نوآوری های فناورانه سبز درویشی و ضیایی (1396) بوده است. تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها با روش همبستگی پیرسون، تحلیل رگرسیون چندگانه و مدل معادلات ساختاری انجام شده است. نتایج یافته ها نشان داد در بین ابعاد سرمایه فکری سبز، تاثیر سرمایه رابطه ای سبز و سرمایه ساختاری سبز بر مدیریت دانش معنی دار بوده ولی تاثیر سرمایه انسانی سبز و نوآوری های فناورانه سبز بر مدیریت دانش معنی دار نمی باشد. پس سرمایه ساختاری سبز و سرمایه رابطه ای سبز در پیشبرد مدیریت دانش کارکنان سازمان ها نقش موثری دارد. ضریب تعیین مدیریت دانش 496% می باشد یعنی 6/49درصد تغییرات مدیریت دانش تحت تاثیر سرمایه رابطه ای و سرمایه ساختاری سبز  می باشد. همچنین شاخص برازش مدل نشان دهنده برازش مناسب مدل ساختاری تحقیق است.

گردشگری سبز می تواند فرصت های جدیدی خلق نماید و نقش مهمی در زنده نگاه داشتن سنت های فرهنگی و محلی ایفا نماید. منطقه کوهرنگ از مهمترین مناطق اکوتوریسمی است که سالانه گردشگران زیادی را به  دلیل مناطق بکر طبیعی جذب می نماید. بنابراین گام اول در راستای توسعه گردشگری این منطقه، بررسی وضعیت شاخص های گردشگری سبز  و سپس ارائه راهکارهای مناسب است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر داده های پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق را جمعیت ساکن در مناطق روستایی شهرستان کوهرنگ بالغ بر  35183 نفر تشکیل داده است که براساس جدول مورگان 379 نفر تعیین شد. روایی پرسش نامه با استفاده از نخبگان و پایایی نیز با ضریب کرونباخ برابر با 78/0 تایید شد. نتیجه آزمون جهت سنجش میزان برخورداری منطقه کوهرنگ از شاخص های گردشگری سبز در سطح کمتر از 05/0 معنادار بوده است. از میان 21 شاخص بررسی شده، شاخص امنیت با میانگین 03/4 از وضعیت خوب و شاخص های زنده نگاه داشتن سنت های فرهنگی و محلی(59/3)، بهبود فناوری و اینترنت(47/3) و مدیریت پسماند و زباله(43/3) دارای وضعیت متوسط در منطقه کوهرنگ بوده است. همچنین 6 راهبرد شامل مدیریت و تدوین قوانین، فرهنگ سازی و خدمات آموزشی، مشاوره ای و اعتباری، ایجاد اقامتگاه و دهکده های گردشگری، مشارکت محلی در حفاظت از محیط زیست، توسعه و توزیع خدمات گردشگری و حفظ محیط زیست مبتنی بر ظرفیت های موجود برای توسعه گردشگری سبز در منطقه پیشنهاد شده است.

خدمات بانکداری الکترونیک که ارتباط نزدیکی با تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات دارد از جمله عوامل بسیار مهم در ایجاد مزیت رقابتی برای بانک ها و جذب مشتریان و رضایت مندی آن ها است. لذا هدف این پژوهش بررسی کیفیت خدمات اینترنت بانک بر وفاداری، رضایت مشتریان، ارزش ادراک شده و اعتماد در شعب بانک شهر مشهد بوده است. این پژوهش از حیث هدف کاربردی و از حیث ماهیت توصیفی – پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش حاضر تمامی مشتریان شعب بانک شهر در مشهد هستند که از این جامعه آماری، 384 نمونه به روش نمونه گیری در دسترس در نظر گرفته شده است. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه کینگ شات و همکاران (2018) و لیونلو و همکاران (2020) بوده است. جهت سنجش روایی صوری از نظر خبرگان و برای بررسی روایی سازه از روایی همگرا، واگرا و تحلیل عاملی استفاده شده است. جهت سنجش پایایی از آلفای کرونباخ و پایایی مرکب استفاده شد. مقدار آلفای کرونباخ کل آن 926/0 برآورد شد که در محدوده ی قابل پذیرش قرار دارد. تحلیل داده ها با روش مدلیابی معادلات ساختاری و با نرم افزار اسمارت پی ال اس 3 انجام شده است. نتایج نشان داد کیفیت اینترنت بانک بر رضایت، ارزش ادراک شده و اعتماد مشتری تاثیرگذار است. از طرفی تاثیر کیفیت اینترنت بانک، رضایت، ارزش ادراک شده و اعتماد مشتری بر وفاداری مشتری معنادار گزارش شده است.

امروزه تأمین آب آشامیدنی شهری، از چالش های جدی در مدیریت شهری است. در نتیجه تخمین مصرف آب منازل مسکونی و شناسایی عوامل مؤثر بر الگوی تقاضای آب، از موارد مهم در مدیریت و برنامه ریزی تقاضای آب شهری و در نتیجه کنترل بحران آب است. راه حل مؤثر، تنها عرضه آب نیست بلکه اتخاذ سیاست ها و تدابیر لازم مبتنی بر الگوی مصرف و توجه کافی به عوامل تقاضای آب از اهمیت بالایی برخوردار است. در مقاله حاضر، به بررسی پارامترهای تاثیرگذار بر الگوی تقاضای آب شرب خانوارها پرداخته می شود. روش انجام این تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده، به طوری که ابتدا عوامل موثر بر الگوی مصرف آب شناسایی و سپس نسبت به تهیه پرسشنامه اقدام شده است. بدین منظور با توجه به مطالعات مختلف و استفاده از نظر خبرگان و متخصصان دراین زمینه معیارها و شاخص های مختلفی در نظر گرفته می شود که می تواند بر الگوی مصرف آب شرب تاثیرگذار باشد. این معیارها شامل عوامل اقتصادی، آموزش، جداسازی آب شرب و بهداشتی، فنی مهندسی و تکنولوژی، مباحث قانونی و نظارتی و تبلیغات و اطلاع رسانی بوده است. در مرحله بعد براساس پرسشنامه میانگین نظرات در مورد هر یک از شاخص ها به دست آمده و در نهایت با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی، اولویت بندی شاخص ها انجام شده است. نتایج به ترتیب اولویت، شامل معیارهای فنی و مهندسی و تکنولوژی، جداسازی آب شرب و بهداشتی، مباحث قانونی و نظارتی، آموزش، اقتصادی و تبلیغات و اطلاع رسانی بوده است.

امروزه رویکرد های مختلفی برای رسیدن به تعادل و پایداری شهری ارائه شده است، یکی از این رویکردها، شهر اکولوژیک است. با مطرح شدن مباحث توسعه پایدار در سطح جهانی و رویکردهای آن به ویژه در حوزه محیطی، افق های جدیدی برای مدیران و برنامه ریزان شهری گشوده شده است. رویکرد شهر اکولوژیک، رویکردی است جامع و یکپارچه که تمامی اهداف و ابعاد توسعه شهری را با محور قرار دادن پایداری محیطی، توسعه اقتصادی و عدالت اجتماعی مطرح می سازد. هدف این مقاله الگوسازی مصرف پایدار مواد و انرژی در شهرهای اکولوژیک است. پژوهش حاضراز نظر هدف کاربردی، از نظر ماهیت توصیفی - تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی و تحلیل محتوا بوده است. نتایج نشان می دهد در حال حاضر تأکید ویژه ای بر توسعه شهرهای اکولوژیک در سطح دنیا می شود و در الگوی پیشنهادی مصرف مواد و انرژی شهراکولوژیک تأکید بر استفاده از انرژی های پاک به جای سوخت های فسیلی، استفاده مجدد از پساب فاضلاب شهری و بازیافت زباله جهت کاهش رد پای اکولوژیک، استفاده از زباله های آلی به عنوان کود کمپوست و آب باران برای کشاورزی، استفاده از انرژی خورشیدی مورد تأکید می باشد. همچنین استفاده از منابع انرژی  تجدیدپذیر و کارا ساختن مصرف انرژی دو راهکار اصلی تحقق پایداری انرژی، کاهش مصرف سوخت های فسیلی و به دنبال آن افزایش عرضه انرژی سالم و مدیریت سبز است.

اصطلاح دانشگاه سبز معمولا در سراسر جهان تحت عنوان فعالیت هایی شناخته می شود که چشم اندازی در جهت توسعه پایدار دارند. همچنین این عنوان نشان دهنده مسئولیت مهمی است که در کشورهای توسعه یافته، توسط آموزش عالی در جهت آموزش محیط زیست بایستی انجام گیرد. در دانشگاه های سبز بایستی برای کنترل و حذف آلاینده های محیط زیستی تدابیر دقیقی ازجمله، ساماندهی فاضلاب دانشگاه و کنترل ضایعات جامد تولیدی و حتی کاهش آلاینده های هوا صورت گیرد. راهکار مهمی که در این میان مطرح می شود، کاهش مصرف انرژی و تا حد امکان استفاده از انرژی های نو، قابل تجدید و زیست سازگار مانند انرژی باد، آب و بیومس، بجای سوخت های فسیلی است. در دانشگاه های سبز باید از ماهیت ساختمان های سبز یا همان ساختمان های دوستدار محیط زیست بهره مند شد تا علاوه بر رعایت مسائل محیط زیستی، دانشجویان نیز بتوانند در یک محیط سالم با اصول حفاظت محیط زیست به طور عملی آشنا گردند. از این رو در این مطالعه، در کنار استفاده از برخی کتاب ها و مقالات، به پایگاه های اینترنتی مراجع رسمی و دانشگاه های سبز دنیا مراجعه شد تا بتواند بخشی از معیارها، شاخص ها، فعالیت ها، برنامه ها، دیدگاه ها و موفقیت های پیشگامان توسعه پایدار دانشگاه سبز را معرفی نماید. لذا هدف از این مطالعه، بررسی معیارها و مدل های مدیریت سبز و بررسی اقدامات دانشگاه علوم پزشکی بیرجند تا سال 1400 در این زمینه می باشد.

اکوتوریسم به عنوان گونه ای از گردشگری در طبیعت مورد توجه برنامه ریزان در ایران است چراکه برای تقویت اقتصاد محلی جایگاه مهمی دارد. استان خراسان جنوبی علیرغم محدودیت های زیست – محیطی در زمینه رشد و توسعه، از قابلیت ها و جاذبه ای متنوعی در زمینه گردشگری طبیعی برخوردار است که گردشگری کویری یکی از این زمینه ها است. هدف این مقاله شناخت و تحلیل اقتصادی گردشگری کویری و بیان چالش های آن جهت توسعه سکونتگاه های پیرامون کویرهای هدف گردشگری در بستر جغرافیایی این استان می باشد. روش پژوهش از نوع تحقیقات توصیفی و تحلیلی و از نظر هدف کاربردی می باشد. جامعه مورد مطالعه در این تحقیق شامل روستاهای هدف گردشگری در حاشیه هفت کویر گردشگری استان خراسان جنوبی می باشد. کل جمعیت روستاها و کمپ های کویرهای یاد شده در سال1395 برابر با 130 خانوار هستند. نتایج تحقیق نشان می دهد که در ارتباط با مزیت های گردشگری در نواحی کویری عوامل متعددی دخیل هستند که مهمترین آنها مربوط به ایجاد آرامش روحی و روانی، استفاده از چشم انداز های خاص کویری جهت فعالیت هایی مانند عکاسی می باشد. در بخش اقتصادی تاثیر گردشگری بر وضعیت اقتصادی خانوارهای از ابعاد مختلف  با گزینه زیاد ارزیابی گردیده است. همچنین در خصوص موانع گردشگردی در مناطق کویری بیشتر شرایط نامساعد طبیعی از جمله شرایط دمایی، گردوغبار و ریزگردها در اولویت قرار گرفته است.

در مقاله حاضر فاکتورهای زمانی سال و فصل بر تعداد گردشگران خارجی و داخلی بازدیدکننده گنبد سلطانیه در استان زنجان بین سالهای 2004 تا 2015 در قالب معادلات رگرسیونی برازش یافت. گنبد سلطانیه در استان زنجان سومین گنبد مرتفع جهان با ارتفاع 5/48 متر می باشد. داده ها شامل30684 گردشگر خارجی و1455619گردشگر داخلی بود که توسط سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی استان زنجان جمع آوری شده است. برازش معادلات رگرسیونی با استفاده از نرم افزار 2014 SAS در محیط ویندوزانجام شد. برآورد روند سالیانه و فصلی بازدیدکنندگان از طریق ضریب تعیین تعداد گردشگران ارزیابی شد. نتایج تحقیق نشان داد که میانگین روند گردشگران خارجی63±269 و رشد آن با ضریب تعیین 0.64 است (p<0.05). به طوری که این روند به ترتیب برای فصل های بهار، تابستان، پاییز و زمستان خارجی 92 ± 16، 86± 22 ، 29± 58 و 6 ± 5 با  ضریب تعیین 0.77، 0.60، 0.47 و 7.5 برآورد شد که طی این فصل ها کاهش چشم گیری داشته است و روند زمستانه آن معنی دار نشده است (p>0.05). میانگین کل این روندها برای گردشگران داخلی 1048±7308  (p<0.05)) و ضریب تعیین آن 0.83 است. روند فصلی آن (همراه با ضریب تعیین آن) به ترتیب فصل 3960 ± 743 ( (r 2 =0.73  2300 ± 387  ((r 2 =0.85، 134± 90 ((r 2 =4.2 و 120 ± 259 ( (r 2 =0.32برآورد شد. نتایج حاضر نشان داد که تعداد گردشگران خارجی و داخلی را می توان با ضریب تعیین قابل قبول پیش بینی کرد که در برنامه ریزی های آینده برای پیشرفت صنعت گردشگری در این مکان مفید خواهد بود.

امنیت در بعد اقتصادی یکی از مهمترین ابعاد امنیت ملی بوده و از اصول اساسی کشورها برای دستیابی به توسعه محسوب می شود. از معیارهای کلیدی در توسعه امنیت اقتصادی، گسترش امنیت غذایی است که ریشه در تولیدات روستایی دارد و افزایش آن پایداری نواحی روستایی را موجب می شود. هدف تحقیق حاضر، بررسی معیارهای مؤثر بر امنیت اقتصادی به ویژه معیار امنیت غذایی در نواحی روستایی شهرستان نوشهر است. روش تحقیق حاضر توصیفی- تحلیلی بوده و جامعه آماری تحقیق را روستاییان شهرستان نوشهر تشکیل می دهد. مجموعاً 22 شاخص در بعد امنیت اقتصادی و از زیر گروه معیارهای امنیت غذایی، رفع فقر، تنوع بخشی، کاهش آسیب پذیری، سازگاری با محیط، کارایی و بهره وری بدست آمد. داده های تحقیق از مرکز آمار ایران کسب شده است. نتایج نشان داد شرایط مناسب نواحی روستایی که از جمله آن وجود منابع طبیعی، بارش منظم و ذخایر گیاهی و جانوری است، از عواملی هستند که در ایجاد توسعه اقتصادی روستایی شهرستان نوشهر نقش کلیدی ایفا می کنند. شهرستان نوشهر با داشتن مرز دریایی از پتانسیل تجارت و مبادله کالا در سطح منطقه ای برخوردار است. وجود دریا و جنگل به جذب گردشگر کمک فراوانی می کند. تمامی عوامل یاد شده در ایجاد اشتغال مؤثر اند و امنیت اقتصادی در نهایت امنیت غذایی نواحی روستایی را تأمین می کنند.

سرمایه اجتماعی بنیان و رکن اصلی تشکیل تعاونی های روستایی است و نقش بسزایی را در توسعه فعالیت های تعاونی ها ایفا می نماید. هدف پژوهش حاضر شناسایی مهم ترین اثرات سرمایه اجتماعی بر فعالیت تعاونی های روستایی است که به صورت مطالعه موردی در استان فارس انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش را اعضای تعاونی های فعال استان فارس تشکیل می دهد که از میان آن ها نمونه آماری انتخاب شده است. ابزار اصلی برای جمع آوری داده های میدانی، پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی و پایایی آن با رعایت اصول روش تحقیق های میدانی به تأیید رسیده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از تکنیک تحلیل عاملی اکتشافی در قالب نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج نشان داد سرمایه اجتماعی، به واسطه چهار مولفه کلیدی شناسایی شده، توانسته است 821/77 درصد واریانس تعاونی های روستایی را تبیین نماید. این مولفه های به ترتیب اهمیت عبارت اند از: توسعه کارآفرینی و کسب و کار (634/22 درصد)، تقویت سرمایه گذاری (962/20 درصد)، توسعه بازاریابی (345/17 درصد) و تقویت بنیان مالی معیشتی (881/16 درصد).

منابع طبیعی نقش اساسی در حفظ تعادل محیط زیست، حفظ تنوع زیستی و توسعه اقتصادی ملی دارند، به همین سبب برنامه ریزی برای مدیریت، ساماندهی و بهره برداری بهینه از این منابع حیاتی ضرورت دارد. طی دهه های اخیر متاثر از چالش های اقلیمی، کاهش بارندگی، خشکسالی های متمادی و ضعف در نظام برنامه ریزی کشور، عرصه های منابع طبیعی به ویژه جنگل ها و مراتع دچار تغییرات قابل توجهی شده اند. از جمله این تغییرات می توان به تخریب جنگل ها و مراتع اشاره نمود. بنابراین هدف از پژوهش حاضر بررسی تغییرات سطح جنگل ها و مراتع کشور طی دوره زمانی 1385 تا 1399 در پهنه فضایی ایران است. این مطالعه از نوع تحقیقات کاربردی و از نظر روش به صورت توصیفی - تحلیلی است. داده های مورد استفاده از مرکز آمار ایران استخراج شده است. تحلیل داده ها با استفاده از تکنیک های آمار فضایی و در محیط نرم افزار Arc Map انجام شده است. یافته های پژوهش در سطح ملی نشان دهنده کاهش قابل توجه سطح مراتع و افزایش نسبی سطح جنگل ها طی دوره زمانی مورد بررسی است. در بین استان ها نیز 11 استان دارای کاهش در سطح جنگل ها و 21 استان دارای کاهش در سطح مراتع بوده اند. یافته های حاصل از تحلیل فضایی نیز بیانگر شکل گیری سه خوشه داغ مربوط به مقادیر بالای سطح عرصه های جنگلی در غرب و جنوب کشور و همچنین شکل گیری یک خوشه داغ مربوط به مقادیر بالای عرصه های مرتعی در مناطق مرکزی و شرق ایران است.