۱.
کلید واژه ها:
نظام اسلامی جامعه اسلامی اخلاق سیاسی تمدن نوین اسلامی
اخلاق سیاسی دارای کارکردها و نقش های گوناگون در جامعه اسلامی است و نرم افزار تمدن اسلامی به شمار می رود. رصد این کارکردها به ما یاری می دهد تا ظرفیت ها و گنجایش های این گرایش از اندیشه ی سیاسی اسلام را در جهت تقویت نظام اسلامی و سپس در گستره ای وسیع به نام تمدن نوین اسلامی به کار بریم. پژوهش حاضر، در صدد بررسی کارکردهای اخلاق سیاسی در تربیت، تنظیم و تحلیل بایدها و نبایدهای نظام سیاسی است و این که چگونه می توان آن ها را در جهت و رویکرد ایجاد تمدن نوپای اسلامی به کار گرفت. در فرضیه بر این أمر تأکید شده است که با توجه به فرآیند تعاملی-تکاملی سه گانه فرد، جامعه و دولت، کارکردهای اخلاق سیاسی در جامعه ی اسلامی را می توان در کاربری شایسته ی قدرت متناسب با مطلوبیت های تمدن جدید اسلامی؛ عمق بخشی به فرهنگ سیاسی مطلوب در جهت تمدن سازی؛ مسئولیت شناسی تمدنی؛ یاری به گذر از خودمحوری و پویش به سوی نگره تمدنی؛ یاری به کارآمدی نظام سیاسی و هم افزایی برای شکل گیری گفت وگوی تمدنی جستجو کرد. اموری که هر یک گام هایی استوار در جهت حرکت به سوی تمدن را پیش پای رهروان قرار می دهد. روش تحلیل در این مقاله از نوع توصیفی-تحلیلی است. پردازش کارکردهای اخلاق سیاسی و تلاش برای بازیابی نقش آن ها در تمدن جدید اسلامی، نوآوری تحقیق به شمار می رود.
۲.
کلید واژه ها:
سیاست خارجی تمدن نوین اسلامی دیپلماسی فرهنگی دیپلماسی وحدت
با توجه به ماهیت فطری، الهی و انسانی انقلاب اسلامی و طرح نوینی از الگوی تعاملی فرامرزی مبتنی بر ارزش های اسلامی - ایرانی در تقابل با سیستم غالب از سوی امام خمینی (ره)، رسیدن به تمدن نوین اسلامی با محوریت خردباوری، خودباوری، فرهنگ گرایی و معنویت مداری، هدف ج.ا.ایران تبیین شده و همواره با الهام از شرایط نظام جهانی، مورد تأکید مقام معظم رهبری نیز بوده است. یکی از مهم ترین حوزه های رفتاری برای رسیدن به این مهم، سیاست خارجی است که به دلیل اثرگذاری بر دست یابی بر اهداف و منافع ملی، تولید و بازتولید تصویر جهانی ایران اسلامی و نوع رفتار بازیگران نظام جهانی با آن، از اهمیت وافری برخوردار است. در همین راستا پژوهش حاضر درصدد بررسی این سؤال است که الگوی سیاست خارجی تمدن ساز مستلزم توجه به چه مؤلفه هایی است، در پاسخ، با استفاده از راهبرد قیاسی، روش توضیحی - تبیینی و گردآوری اطلاعات و داده های مجازی و کتابخانه ای این فرضیه مورد مداقه قرار می گیرد که الگوی سیاست خارجی تمدن ساز مستلزم توجه به مؤلفه هایی چون؛ گفتمان محوری، جریان سازی، تقریب گرایی و عقلانیت محوری است.
۳.
کلید واژه ها:
تمدن سازی دولت جمهوری اسلامی تعادل بخشی فلسفه ی سیاسی اسلامی کارآمدی
در راستای چالش کارآمدی دولت جمهوری اسلامی، هدف این مقاله طرح پرسش هایی است که پاسخ بدان ها زیرساخت ها و ساختار دولت جمهوری اسلامی را به چالش می کشاند. نویسنده در نیل به مقصود خود، از روش پرسش گری و تولید چالش استفاده می کند. سؤال آن است که در چارچوب تعادل بخشی فلسفه ی سیاسی اسلامی، کارآمدسازی جمهوری اسلامی با چه نوع پرسش های زیرساختی و ساختاری مواجه است؟ مدعا آن است که هرگاه در پاسخ به پرسش های زیرساختی و ساختاری، خردورزی های تعادل بخشانه صورت نگیرد نظام سیاسی جمهوری اسلامی و دولت هایی که عهده دار راهبری آن ها می باشند دچار ضعف در ارائه عملکرد مناسب و شایسته و ضعف در اهداف و مأموریت های خود می گردند و دو بُعد اسلامیت و ایرانیت آن نمی تواند الگوی تمدن سازی قرار گیرد. نتیجه ی مترتب بر موضوع آن است که پاسخ گویی به سؤالات مذکور معیار کارآمدی زیرساختی و ساختاری شده و عدم آن، معیار ناکارآمدی دولت جمهوری اسلامی می گردد. یافته های تحقیق، تولید و ترویج فرهنگ پرسش گری و نقد و عقلانیت در جامعه و نظام سیاسی و دولت، هدف گذاری و برنامه ریزی و انسجام در آن ها و درنتیجه کارآمدی دولت می باشد.
۴.
کلید واژه ها:
دولت اسلامی تمدن نوین اسلامی آیت الله خامنه ای آسیب های فردی آسیب های مدیریتی آسیب های سیاسی
با توجه به اهمیت تحقق دولت اسلامی در فرایند شکل گیری تمدن نوین اسلامی و اهمیت و جایگاه کارگزاران در این فرایند ازیک طرف و از طرف دیگر، اهمیت آسیب شناسی و بررسی موانع و چالش های موجود در این مسیر، پژوهش حاضر به منظور آسیب شناسی کارگزاران در تحقق دولت اسلامی در روند شکل گیری تمدن نوین اسلامی از دیدگاه آیت الله خامنه ای طراحی و اجرا گردید. پژوهش حاضر از نظر هدف، مطالعه ای کیفی است که در دسته ی پژوهش های کاربردی قرار می گیرد که با استفاده از روش تحلیل مضمون، بیانات آیت الله خامنه ای، طراحی و اجرا گردیده است. نتایج حاصل از تحلیل داده های گردآوری شده در این مطالعه، نشان می دهد که آسیب های کارگزاران در تحقق دولت اسلامی در روند شکل گیری تمدن نوین اسلامی از دیدگاه آیت الله خامنه ای می تواند در سه دسته آسیب اصلی یعنی آسیب های فردی (شامل 9 آسیب)؛ آسیب های مدیریتی (شامل 17 آسیب) و آسیب های سیاسی (شامل 7 آسیب) موردبررسی و تحلیل قرار گیرند.
۵.
کلید واژه ها:
امر سیاسی پولیس دازاین دولت مدرن هایدگر
دولت مدرن و نقد فلسفی آن، همواره بحث رایج محافل سیاسی و فلسفی بوده است. به عنوان مثال هایدگر به عنوان یکی از منتقدان مدرنیته، اشکالات بسیاری نسبت به ساختار و کارآمدی مدرنیته و دولت برآمده از آن دارد. مهم ترین نقد وی به روش شناسی پوزیتویستی و رابطه ی سوژه - ابژه محوری آن بازمی گردد. پژوهش حاضر با هدف فهم دولت آرمانی هایدگر با روشی تحلیلی و تطبیقی، علاوه بر تبیین و تحلیل مؤلفه های دولت مدرن، این موارد را با شاخص های دولت هایدگری تطبیق داده و درنهایت به این نتیجه می رسد که دولت مدنظر هایدگر، دولتی وجودی است که به جای منِ فردی به «ما»ی جمعی توجه داشته و در آن قدرت به جای یک تکثرگرایی ناقص به یک شخص و یا نخبگان محدود و البته جهت دهنده و راهنما و قابلِ اعتماد وابسته است. مؤلفه ی مهم دیگر دولت وجودگرا، قید زدن به آزادی های بدون قید دوره مدرن (در سطوح متفاوت) و درنهایت جلوگیری از استبداد گسترده است. نتیجه آنکه، دولت مدرن به دلیل عدم توجه به ذات انسان، به آزادی واقعی انسان ها توجه نداشته و به بهانه ی تأمین منافع مادی و شخصی انسان، وی را در حصار تنگ ظاهر رها نموده است. با توجه به هژمون شدن اندیشه ی دولت مدرن در جهان اسلام و ایران، به نظر می رسد، نقد چنین اندیشه و ساختاری زمینه را برای نظریه پردازی دولت اسلامی فراهم می سازد.
۶.
کلید واژه ها:
دولت اسلامی اخلاق بی طرفی تمدن اسلامی تحول اخلاقی
پرسش اصلی مقاله این است که ماهیت دولت اسلامی و تفاوت ماهوی آن با دول متعارف در چیست؟ پژوهش کنونی با روش تحلیل محتوای متون مرتبط، می کوشد به این پرسش از دریچه ی بحث اخلاق سیاسی پاسخ دهد. به این معنا که یکی از تفاوت های مهم دولت اسلامی با دیگر دولت ها در ماهیت اخلاقی آن است. این ویژگی سبب شده است تا دولت اسلامی در بحث اخلاق سیاسی بی طرف نباشد و به این أمر اهتمام داشته باشد. توجه دولت اسلامی به اخلاق سیاسی از منظر تمدن اسلامی است. آموزه های قرآنی، فلسفی، عرفانی و دانشی موجود در تمدن اسلامی، منبع غنی ای برای نگاه دولت به اخلاق فراهم ساخته است. این نوع نگاه به جامعه و اخلاق، سبب ایجاد نگاه مراتبی و منعطف به اخلاق حاکمان و شهروندان شده است؛ به گونه ای که آزادی، مدارا و برابری را در کنار تعلیم و تربیت در مواجهه با شهروندان توصیه می نماید. از سویی در بحث معیار اخلاقی دولت اسلامی نتیجه گرفته شد که اخلاق در تمدن اسلامی نه جامعیت و نه حاکمیت دارد، بلکه ذیل دین و عقل تعریف می شود. بر این اساس، در یک رویکرد تمدنی، شکل گیری جامعه ی اسلامی که مبتنی بر تربیت و اخلاق است، یکی از مراحل تحقق تمدن اسلامی است.
۷.
کلید واژه ها:
اخلاق سیاست سیاست ورزی اخلاقی رهبران انقلاب اسلامی روش تحلیل مضمون
نسبت اخلاق و سیاست یک از چالش برانگیزترین مباحث تاریخ اندیشه ی سیاسی کلاسیک و مدرن است به طوری که باعث شکل گیری رویکردهای مختلفی در تبیین نسبت مذکور شده است. این پژوهش با هدف کاربردی کردن اندیشه ی رهبران انقلاب اسلامی در تبیین سیاست اخلاقی و دست یابی به مدلی مفهومی که روایت گر و مبین اندیشه ایشان است به نگارش درآمده است. اقتضائات تاریخی و معرفتی انقلاب اسلامی ایران، معیار بودن «اندیشه ی رهبران» و فقدان خوانش اخلاقی از ساخت قدرت، اهمیت و ضرورت تبیینی سازگار با پارادایم فکری رهبران انقلاب اسلامی را ایجاب کرده است. بنابراین مسئله ی پژوهش حاضر، چگونگی سیاست ورزی اخلاقی در اندیشه ی رهبری انقلاب اسلامی است. این مهم با به کارگیری دلالت های مفهومی سیاست و اخلاق با استفاده از «روش تحلیل مضمون» در اندیشه ی امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری مطالعه گردید. با تبیین مسئله و تحلیل داده های موجود در این پژوهش چهار راهبرد کاربردی شناسایی شد که به اخلاقی شدن سیاست یاری می رساند: یک) لزوم ارجاع سیاست ورزی اخلاقی به مبانی پارادایمی انقلاب اسلامی؛ دو) تقویت پیوند سیاست ورزی اخلاقی با اخلاق فردی؛ سه) لزوم رعایت مصالح در سیاست ورزی اخلاقی؛ چهار) ارتقای اخلاق در حد غایت دولت اسلامی.
۸.
کلید واژه ها:
دولت اسلامی تمدن نوین اسلامی دولت سازی حکومت قانون فقه
بر اساس دیدگاه آیت الله خامنه ای، ایجاد دولت اسلامی، سومین مرحله در تحقق تمدن نوین اسلامی است که قانون مداری ازجمله ویژگی های آن می باشد. نقش قانون و قانون مداری در تولد و اعتلای تمدن، بسیار برجسته است. قانون همچون خون در رگ های جامعه بوده و استحکام و ماندگاری تمدن در گرو قانون مطلوب و وفاداری زمامداران و آحاد جامعه به آن است. به همین دلیل در مقاله ی پیشرو، با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی به دنبال پاسخ یابی به این سؤال هستیم که چالش ها و فرصت ها در روند شکل گیری دولت قانون مدار اسلامی به عنوان سومین مرحله از الگوی تمدن نوین اسلامی کدامند؟ یافته های پژوهش گویای آن است که ظرفیت های موجود در دین اسلام و به خصوص فقه شیعه، به عنوان فرصت در پیش برد روند تشکیل دولت قانون مدار اسلامی و تعارض های ذاتی و مبنایی میان قانون در معنای مدرن آن با شریعت و ابهام در مناسبات میان فتوا و قانون ازجمله چالش های پیشرو است.
۹.
کلید واژه ها:
امام علی (ع) اندیشه سیاسی اسلام رفتار کارگزاران دولت سازی تمدن نوین اسلامی اعتماد سیاسی
هدف از این مقاله «الگویابی از دولت علوی برای اعتمادساز شدن ارتباط کارگزاران دولتی» است. اندیشه ی امام علی (علیه السلام) می تواند رهیافت هایی را برای رفتار اعتمادآمیز میان مردم و دولت آشکار سازد. اگر مؤلفه های اعتماد سیاسی در اندیشه ی امیرالمؤمنین (علیه السلام) کشف و دسته بندی شود، در مسیر سیاست گذاری و حکمرانی در تمدن نوین اسلامی می توان آن را به کار گرفت. این مقاله با روش مطالعه ی تطبیقی اندیشه ی سیاسی اسلام نوشته شده است. یافته های مقاله نشان می دهد که حکومت علوی برای کسب اعتماد سیاسی از چهار مؤلفه ی مهم بهره می برد: «سازگاری با خواسته های مردم»، «پیش بینی پذیر بودن رفتارهای حکومت برای مردم» (با اجرای سیاست هایی مانند شفاف سازی، قدرشناسی، خودداری از رسوا کردن شهروندان خطاکار، عذرخواهی از مردم، آبروداری و حفظ اعتبار حکومت)، «بازخورد گرفتن و مکانیسم جبران» (با اعزام بازرس و مأمور مخفی و نیز دریافت شکایت های مردمی به صورت مستقیم) و «ترویج و تقویت هنجارهای اعتمادساز» (هنجارهایی مانند وفای به عهد، امانت داری، نرم خویی و حسن معاشرت، تکریم مردم، راست گویی) بهره می گرفت. کارگزاران دولت جمهوری اسلامی نیز باید تلاش کنند با نهادینه کردن این مؤلفه ها، منش خود را اعتمادساز نمایند.
۱۰.
کلید واژه ها:
تمدن نوین اسلامی سبک زندگی اشرافی حوزه ی شناختی حوزه ی رفتاری روایات امام علی (ع)
یکی از موانع تحقق تمدن نوین اسلامی، پیروی از سبک زندگی اشرافی است. این نوع سبک زندگی، شیوه ای مبتنی بر جهان بینی مادی و دنیاگرایانه است که در آن ارزش ها و کنش های فردی یا گروهی بر اساس معیارهایی ازجمله خودبرتربینی و امتیازخواهی صورت می پذیرد. هدف از پژوهش حاضر، تحلیل مؤلفه های سبک زندگی اشرافی در روایات امام علی (ع) و پیامدهای تمدنی آن است. پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. یافته های تحقیق نشانگر آن است که نادیده انگاری کرامت انسانی، عدم شناخت ماهیت دنیا، غفلت از جهان آخرت، عدم خردورزی و باورمندی به برتری طبقه فرادست بر فرودست، از مهم ترین مؤلفه های شناختی سبک زندگی اشرافی است که در بروز رفتارهای مبتنی بر اشرافی گری نقش آفرین است. مؤلفه های رفتاری سبک زندگی اشرافی، ناظر به رفتارهای عینی ازجمله فخرفروشی به اصل و نسب، استفاده از خوردنی های رنگارنگ، پوشیدن لباس های فاخر، گستردن فرش های ابریشمی، ساکن شدن در مناطق اعیان نشین، زیاده طلبی و غیره است که به طور روزمره در زندگی فردی و اجتماعی انسان های اشرافی ظهور می یابد تا آنجا که این نوع از سبک زندگی در وجود آن ها نهادینه می شود. گسترش بی عدالتی، حاکمیت نظام سلطه، بیماری های روحی، تفرقه، فروپاشی نظام عاطفی، رسوایی، انحراف از مسیر حق، گرفتاری و هلاکت نفس ازجمله پیامدهای تمدنی پیروی از سبک زندگی اشرافی است.
۱۱.
کلید واژه ها:
نظام اقتصادی عباسیان تمدن اسلامی مالکیت مختلط آزادی اقتصادی
نظام اقتصادی به عنوان عاملی پیش برنده در ایجاد و گسترش تمدن نوین اسلامی در عصر کنونی از اهمیت به سزایی برخوردار است و شناخت مبانی نظام اقتصادی عصر اول عباسیان و مقایسه ی تطبیقی آن ها با مبانی نظام اقتصادی اسلام در این مقاله موردپژوهش قرار گرفته است. تا ضمن برجسته سازی جهت های تمیز و تفکیک میان این دو نظام و تحلیل روش عمل نظام اقتصادی عباسیان در رشد و یا رکود این نظام؛ نقاط ضعف و قوت این نظام اقتصادی را نیز قابل استنتاج نماید. بنابراین پژوهش پیش روی با روشی تاریخی و تحلیلی و با ارائه ی اسناد تاریخی، به عنوان بحثی میان رشته ای به تبیین مبانی نظام اقتصادی عباسیان در عصر نخست، با مطابقت سنجی مبانی آن بر مبانی نظام اقتصادی اسلام در سه اصل مالکیت مختلط، آزادی اقتصادی در کادر محدود و عدالت اجتماعی پرداخته است که بدین ترتیب این تحقیق می تواند جهت تبیین نقاط مثبت و نیز آسیب شناسی تمدن اسلامی که در عصر عباسیان محقق گردید به کار گرفته شود، تا آن را جهت بهره بری در سطح تمدن نوین اسلامی عرضه نماید
۱۲.
کلید واژه ها:
کارگزاران تمدن اسلامی نگرش صحیح قرآن کریم دین اسلام
نوع نگرش و اعتقاد انسان، زیربنایی ترین موضوعی است که رفتار انسان را تحت تأثیر قرار می دهد. ازآنجاکه براساس آموزه های قرآنی، دین اسلام کامل ترین دینی است که خداوند متعال برای هدایت انسان پسندیده است که به تمام عرصه ها و نیازهای انسان و جامعه توجه کرده، این سؤال مطرح می شود که به منظور تحقّق تمدّن اسلامی، چه نگرش هایی لازم است در کارگزاران چنین تمدّنی وجود داشته باشد تا به سرمنزل مقصود برسد؟ پژوهش حاضر که با روش توصیفی – تحلیلی و رویکردی قرآنی تهیه گردیده، درصدد است نگرش های بنیادی تأثیرگذار در ایجاد تمدّن اسلامی را استخراج و تحلیل کند. براساس یافته های پژوهش، نگرش انسان به خداوند، دنیا، انسان و دین، از زیربنایی ترین موضوعاتی است که در انتخاب کارگزاران تمدّن ساز تأثیر به سزایی دارند. ازاین رو، تأثیر آن ها در تحقّق تمدّن اسلامی به اختصار تبیین شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد اعتقاد به علم، قدرت و حکمت بی پایان خداوند، اعتقاد به ربوبیت خداوند متعال، اعتقا د به نصرت و یاری خداوند و طلب خیر از او، توکّل و واگذاری امور به خداوند، نظام احسن آفرینش، ماهیت زندگی دنیا، آمیختگی دنیا با رنج و سختی، کرامت ذاتی انسان، اراده و اختیار انسان، ذوابعاد بودن وجود انسان، هدفمندی آفرینش انسان، آسانی دین، پذیرش اختیاری دین، تفاوت نهادن بین دین و دین داران و اعتقاد به سیاست دینی، مهم ترین موضوعاتی است که جهت دست یابی به تمدّن اسلامی، لازم است در نگرش کارگزارانی که درصدد ایجاد تمدّن اسلامی هستند، نهادینه و تقویت گردد.
