پژوهشنامه فرهنگ و رسانه (نامه فرهنگ و ارتباطات)

سیاست گذاری فرهنگی در حوزه بازی های رایانه ای در سال های اخیر مورد توجه سیاست گذاران کشور قرار گرفته است. با این حال هنوز نتایج مطلوب از فرایند سیاست گذاری حاصل نشده است. در این پژوهش با مصاحبه با بیش از 10 نفر از بازیگران عرصه بازی های رایانه ای، شامل سیاست گذاران، کارشناسان، مجریان و تولیدکنندگان و با روش تحلیل مضمون به دنبال کشف چرایی ناکارآمدی سیاست های کلان در حوزه بازی های رایانه ای هستیم تا با دستیابی به یک مدل مفهومی از مسائل اساسی این حوزه، تلاشی در جهت حل آنها داشته باشیم.

امروزه گردشگری به عنوان گسترده ترین صنعت خدماتی جهان، از اهمیت ویژه ای برخوردار است، از این رو بسیاری از کشورها در رقابتی نزدیک و فشرده، در پی افزایش بیش از پیش منافع و عواید خود از این فعالیت بین المللی هستند. کشور ما نیز با قدمت تاریخی چندین هزار ساله از لحاظ تعداد جاذبه های گردشگری در میان 10 کشور اول پر جاذبه گردشگری در جهان است و از لحاظ تنوع زیستی و تنوع جاذبه های طبیعی رتبه پنجم را در جهان دارا است. البته اهمیت و نقش اقتصادی گردشگری نباید باعث غفلت از سایر ابعاد آن، به ویژه بعد فرهنگی شود، گرایش مردم جهان به یافتن آسان ترین و مؤثرترین راه برای گفتگوی فرهنگی سبب شده است تا نقش گردشگری از آن نظر اهمیت یابد که انسان ها از تجارب تلخ و شیرین حکومت داری در طول تاریخ و تمدن های مختلف بهره مند می شوند و ضمن برقراری پیوندهای عاطفی و انسانی با یکدیگر، با زاویه دید وسیع تری به دیگر فرهنگ ها می نگرند و روابط سیاسی تمدن ها را بر پایه اقتصاد و تفاهم ملل متعادل تر می کنند. از جنبه دینی نیز باید گفت که در اسلام بر اهمیت سیر و سیاحت تأکید ویژه ای شده است. قرآن کریم اهمیت سیر و سیاحت و گردشگری را به وضوح و تفصیل به مردم نشان داده و از آنها خواسته تا در زمین بگردند و در آثار به جای مانده از گذشتگان بیندیشند و از سرگذشتشان پند بگیرند. در پی همین تأکیدها و سفارش های قرآن مجید از پیغمبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) و امامان معصوم (علیهم السلام) نیز احادیث بسیاری راجع به سیر و سفر روایت شده که نشان دهنده مطلوبیت گردشگری از نظر فقهی است و می توان از لحاظ فقهی نیز گردشگری را چارچوب مند کرد.

تکنولوژی ها و رسانه های نوین ارتباطی دگرگونی هایی را در جامعه و تعاملات میان افراد ایجاد کرده است. با توجه به رشد روزافزون رسانه های نوین در جامعه، نیاز به سواد رسانه ای بیش از پیش احساس می شود. بر اساس تعریف ارائه شده از سوی مرکز سواد رسانه ای، چهار عنصر دسترسی، تجزیه و تحلیل، ارزیابی و تولید محصول رسانه ای ضروری دانسته شده است. از آنجایی که شناخت ظرفیت ها، ویژگی ها و پیش بینی آینده رسانه های نوین به طور کامل مشخص نیست، بنابراین نظریاتی که در زمینه سواد رسانه ای مطرح می شود به طور کامل پوشش دهنده همه سطوح سواد رسانه ای نمی باشد. چرا که اکثر این نظریات پیرامون سه عنصر اول می باشد. در این مقاله پس از بیان تعریف، تاریخچه و هدف سواد رسانه ای به بررسی نظریاتی که درباره سواد رسانه ای و همچنین نظریات مرتبط با آن از جمله کاشت، مارپیچ سکوت، یادگیری اجتماعی و... پرداخته می شود. بررسی ویژگی رسانه های نوین و تحولات فناوری های ارتباطی بیانگر این مسئله می باشد که نظریه های فوق به تنهایی قادر به تبیین تمام سطوح سواد رسانه ای نیست و نیازمند رویکردهای نظری جدیدی در حوزه تولید پیام رسانه ای در این حوزه می باشیم.

یکی از مباحث پرکاربرد در علوم ارتباطات بحث گروه و ارتباطات گروهی است. گروه به عنوان محملی برای ایجاد ارتباطات انسانی و همچنین ارتباطات گروهی به عنوان یکی از تقسیمات ارتباطات انسانی شناخته می شود که در میان اندیشمندان علم ارتباطات دارای اهمیت فراوانی است. ارتباط در قالب گروه می تواند یکی از فرصت های مناسب برای انتقال مفاهیم ارتباطات مذهبی باشد که نمونه هایی از آن را می توان در برخی از هیئات های و تشکل های فرهنگی، مذهبی، تکایا، حسینیه ها و مساجد مشاهده نمود. پژوهش پیش رو قصد دارد تا با بررسی مؤلفه های گروهی و ارتباطات درون گروهی، به تحلیل فرهنگی ارتباطی هیئات مذهبی پرداخته و به فرصت ها و تهدیدات موجود در ارتباطات درون گروهی ایشان، نگاهی علمی داشته باشد. در این پژوهش، نظریات گروهی و ارتباطات گروهی قرون 19 و 20 مانند نظریات امیل دورکیم در مورد رفتار گروهی، هورتون کلی پیرامون گروه های کوچک، نظریات حول موضوع پویایی گروه و... مورد استفاده قرار گرفتند. پس از تطبیق مؤلفه های گروهی با مباحث درونی عموم هیئات مذهبی از طریق روش کتابخانه ای و بعضا هم مشاهده سیستماتیک، می توان به برخی نتایج همچون اهداف مشترک هیئات ، مقررات و ضوابط درونی هیئات ها، اثرگذاری و کنش متقابل درونی و... دست یافت. همچنین مدیریت گروهی، همنوایی گروهی، نقش های گروهی و... هم ازجمله نکات تطبیقی مرتبط با حوزه ارتباطات گروهی در میان این هیئات ها می باشد.

توسعه (به طور خاص توسعه فرهنگی) در عصر حاضر با گسترش فناوری های نوین همراه شده است. این حقیقت در همه ابعاد توسعه و توسعه فرهنگی قابل توجه است. آموزش نیز یکی از همین ابعاد است. در حقیقت توسعه آموزش و پرورش الزاماً با ورود و گسترش فناوری های نوین همراه است. ورود فناوری های نوین به نظام آموزش و پرورش موضوعی است که در سال های اخیر مورد توجه مسئولان و سیاست گذاران داخلی واقع شده است و با وجود توجه به آن در سیاست ها به علت گسترش فناوری ها و ورود تجهیزات نوینی مانند رایانک به عرصه آموزش، همچنان موضوع مهمی به شمار می رود. از سوی دیگر نیز روند توسعه تجهیزات هوشمند در آموزش و پرورش نیز محل بحث بوده و آسیب شناسی آن می تواند برای سیاست گذاری های بعدی اهمیت فراوانی داشته باشد. در پژوهش حاضر با مطالعه توسعه فرهنگی و ابعاد آن، ضرورت درون زا بودن توسعه نشان داده شده و توسعه تجهیزات هوشمند آموزشی را در مسیر توسعه فرهنگی دانسته چرا که توسعه فناوری های نوین در آموزش، می تواند به توسعه آموزش و پرورش به عنوان یکی از مؤلفه های اصلی فرهنگ کمک نماید. همچنین با توجه به اهمیت جایگاه سیاست گذاری در مسیر توسعه، سیاست های موجود هوشمندسازی در ایران در راستای توسعه آموزش و پرورش و از رهگذر ورود فناوری های نوین به صورت مشخص رایانک آموزشی در این مسیر بیان شده است.

یکی از مهم ترین سازوکار ها و ابزارهای تأمین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران که بر گسترش فرهنگ ایرانی اسلامی و طبق سند چشم انداز فرهنگی بر الهام بخشی فرهنگی سایر جوامع ابتناء دارد، دیپلماسی فرهنگی کارآمد است. با توجه به اهمیت دیپلماسی فرهنگی در دنیای امروز و تأثیرگذاری بالای آن در جوامع مختلف لازم است که جمهوری اسلامی ایران هر چه بیشتر بر کارآمدی و بررسی متخصصانه وضعیت دیپلماسی فرهنگی خود همت گمارد. به همین منظور پژوهش پیش رو در صدد است با استفاده از روش کتابخانه ای و اسنادی به تبیین مختصری از جایگاه دیپلماسی فرهنگی در ایران بپردازد. لذا پژوهش حاضر ضمن ارائه تعریفی علمی از دیپلماسی فرهنگی و تبیین ضرورت و اهمیت آن در جمهوری اسلامی ایران به بررسی اسناد رسمی و سازمان های متولی این امر و همچنین به بیان چالش ها و فرصت ها و آسیب شناسی این حوزه می پردازد.