دراسات فی اللغه العربیه و آدابها

دراسات فی اللغه العربیه و آدابها

دراسات فی اللغه العربیه و آدابها پاییز 1392 شماره 15 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

جمالیه الصوره التشبیهیه فی مراثی الشریف الرضی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: التشبیه الشریف الرضی الرثاء الصوره الشعریه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۴۶ تعداد دانلود : ۱۶۳۱
لقد لفتت الصوره انتباه النقاد والأدباء وعلماء البلاغه منذ القدیم ولیس ذلک بغریب؛ لأنّ الصوره تقوم بدور فعّال فی انتقال تجارب الشاعر ومشاعره إلی الآخرین والأسالیب المختلفه من التصویر تجعل عمل الشاعر الفنّى أشد وضوحاً وأکثر دقّه وهی ظاهره نواجهها فی کثیر من قصائد الرضی الرثائیه الذی استعان بأنواع الصوره لیرسم لوحه ممّا یرید إلقائه علی القاریء ولیزید عمله الأدبى تأثیراً علیه. هذا البحث تناول دراسه الصوره التشبیهیه فی مراثی الرضی التی لها دور أساسی بین أنواع صوره الشعریه معتمداً علی منهج وصفی -تحلیلی یتمثل فی القیام بدراسه مضمون الصوره نظریاً، ثمّ البحث عن الموضوع الرئیسی الذی یشتمل علی الابیات التی استخدم فیها الشاعر أنواع التشبیه إضافه الی تناسب صوره مع الغرض الذی یرید أن ینقله إلی المخاطب فهی کثیراً ما تصوّر حاله المتوفّی والمصابین، نفسانیه الشاعر، والموت ثمّ الأیام ومصائبه. ومن هذا المنظار یعالج البحث مضامین الصوره وبنیتها والشکلیه أیضاً. ومن النتائج التی توصل إلیها البحث هی أنّ استخدام حواسّ الصوت واللون یشکّل جانباً بارزاً عند رسم الصوره التشبیهیه؛ کما أنّ المادّی المحسوس یعدّ العنصر الهامّ فی التشبیه لدی الرضی وقد استمدّ اکثر صوره التشبیهیه من مظاهر الطبیعه والواقع المحسوس.
۲.

صوره السّلاح فی دیوان أوس بن حجر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: الحرب الوعی الجمالی الثنائیات الضدیه عُده الحرب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۷ تعداد دانلود : ۲۹۳
یتناول البحث بالدراسه الرؤیه الجمالیه الشعریّه للحرب، بوصفها مکوِّناً جوهریّاً من مکوّنات الوعی العربیّ فی العصر الجاهلیّ، وذلک من خلال تصویر الشّعراء الجاهلیین عتادهم الحربیّ. وقد حدّدت الدّراسه مجالَها فی دیوان الشّاعر الجاهلیّ ""أوس بن حجر"" لظهور السّلاح فیه بصور ذات شعریّه فائقه. تهدف الدّراسه إلى کشف الأنساق المُضمره التی تکتنزها صور السّلاح فی أشعار أوس بن حجر، والکشفِ عن الوعی الجمالیّ الجاهلیّ للحرب، التی یمکن أن تعدّ أحد الأوجه المأساویه للعالم الإنسانی.
۳.

التعبیر الصوفی ومشکلته فی مرآه النقد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: الرمز التعبیر الصوفی التجرید البیداغوجیه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب کلیات منابع
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی رویکردهای نقد ادبی مفاهیم کلی نقد
تعداد بازدید : ۹۲۶ تعداد دانلود : ۵۳۰
یعدُّ کتاب د. عبد الکریم الیافی "" التعبیر الصوفی ومشکلته "" علامه متقدمه فی سیاق الدراسات الجامعیه التی عُنیت بدراسه التعبیر الصوفی وبحث خصائصه الذاتیه؛ إذْ یعود تاریخ نشر العمل المذکور إلى سنه (1963)، عندما کان جزءاً خاصاً من کتاب الیافی الموسوم ب "" دراسات فنیه فی الأدب العربی "". یتناول هذا البحث عمل الیافی المشار إلیه بالتعریف، والمناقشه، والنقد، والاستخلاص، وهو إذ یوجّه إلى تعرّف قیمه الکتاب یکشف، فی الآن ذاته، عن محددات الطابع التعلیمی الذی وسم التناول، وقیّده فی إطار استراتیجیته الخاصه. ومن هنا تتأتى أهمیه المساءله النقدیه لجوانب العمل، فی منحى فتح إشاراته المقیّده على آفاق التجاوز المتلامحه وراء طوابع التقیید المدرسی، وفی منحى تخطّی إجراءات المسح، والتتبّع، وإفراد الخیوط الظاهره، نحو الغوص، عمیقاً، وراء الأهداف المباشره: الإبلاغیه، والتوصیلیه، التی حکمت دراسه الیافی فی معالجه أسلوبی التعبیر الصوفی: الأسلوب التجریدی، والأسلوب الرمزی، على نحو ما تمخضه النتائج المثبته فی ختام البحث.
۴.

مصادر حکمه الصبر عند ناصیف الیازجی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نهج البلاغه القرآن الحکمه ناصیف الیازجی الصبر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۰ تعداد دانلود : ۶۱۴
الحکمه کانت نوعاً من التعبیر الّذی یکثف الشعراء بها تجاربهم الذاتیّه أو ممارساتهم الیومیّه، وکانوا یعبّرون بها فی داخلهم من فکرهٍ أو رأی، ینقلون ذلک إلی من حولهم فی مجتمعهم فی القبیله أو فی الأسواق والمواسم. والیازجی شاعرٌ حکیم وهو من الشعراء الذین تطرّقوا إلی جوانب الحکمه العدیده، خاصّهً حکمه الصبر کما إهتمَّ بها اهتماماً تاماً. والیازجی یُعلی مقامَ الصبر ویشوّق الناسَ إلیه لأنَّ ثمرته حلوهٌ تجعل الإنسان متمسکاً بحبل الله تعالی وتزید إیمانه وتقوی عزمه أمام بلایا الدهر. وقد تأثّر الیازجی فی حکمته حول الصبر بالقرآن الکریم والأحادیث النبویّه الشریفه ونهج البلاغه والمتنبی الذی کان من أعلام الشعراء وأفذاذ الحکماء فی الشعر العربی القدیم، إضافه إلی الأقوال المأثوره والشعر القدیم والحدیث وما یجری علی ألسنه الناس من الأمثال وما یعرض له من الخواطر فی اختباره للدنیا. لغته فی حکمته بسیطه لا یحتاج القارئ فی فهمها إلی التأمّل. وقد رکّزت المقاله على محاوله إرجاع المعانی التی تطرّق إلیها الیازجی فی أشعاره الحکمیه إلى مصادرها. وقد وجدنا الیازجی یکرر ما قاله الآخرون ولم یکن مبدعاً فی خلق المعانی الجدیده.
۵.

الذات والآخر فی الروایه السوریه: تکریس مبدأ القوَّه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: علاقه الآخر الذات القوَّه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶۱ تعداد دانلود : ۵۲۳
تتناول هذه الدراسه الکشف عن علاقه الذات بالآخر، کما قدمتها الروایه السوریه، تلک العلاقه التی کانت محکومه بمنطق القوَّه؛ إذ صورت الروایه السوریه قوه الآخر على الصعد العسکریه والسیاسیَّه والفکریه، فی مقابل ضعف الذات و تشرذمها، ما جعلها فی موقف استلاب أمام الآخر، وأدَّى کذلک إلى إضعاف أجهزه مقاومتها له.
۶.

التقابل فی الصحیفه السجادیه وأثره فی الانسجام(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الانسجام الصحیفه السجادیه المطابقه والمقابله الوحده الموضوعیه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی سبک شناسی روش های بررسی سبک شناختی متون نقش گرا
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب نثر
تعداد بازدید : ۱۵۰۱ تعداد دانلود : ۶۴۶
نتیجهً لتطوّر العلوم فی جمیع المجالات وبخاصه الأدب ظهرت نظریات جدیده تحاول تحلیل النصوص وتفسیرها من منظار یختلف عمّا تعوّدنا علیه فی القدیم. فتغیّرت أغراض أدوات البیان ووسائله عمّا کان فی العلوم القدیمه فی ضوء هذه النظریات. ومن أکثر هذه النظریات انتشاراً وشیوعاً هی ما یتّصل بلسانیّات النص التی تعتبر النص کلاماً متّصلاً ذا وحده جلیّه تنطوی علی بدایه ونهایه ویتّسم بالانسجام والتماسک. یعدّ الانسجامُ من أبرز خصائص النصّ الذی تحدّث عنه اللغویون، ومنهم: هالیدای ورقیه حسن اللذین ألفّا کتاباً یحمل نفس العنوان وذکرا عوامل مختلفه تربط بین أجزاء النص، منها التقابل الذی هو نوع من التضام الذی یندرج فی المصاحبه اللغویه التی تلعب دوراً بارزاً بأنواعها المختلفه فی انسجام النص واستمراریته. إنّ هذا التقابل یُعدّ من أکثر علاقات المعنی شیوعاً وانتشاراً فی الصحیفه السجادیه، ویشکّل ظاهره لغویه أسلوبیه ممیزه فیها. یهدف هذا البحث إلی دراسه دور هذا العنصر البدیعی کعاملٍ من عوامل الانسجام فی الصحیفه السجادیه متّبعاً فیه الأسلوب الوصفی - التحلیلی. وتدلّ النتائج علی أنّ أسلوب التقابل فی الصحیفه یؤدّی إلى تحسین النص کمحسّنٍ بدیعیٍ معنویٍ فی ضوء البلاغه القدیمه ویعدّ وسیله من أبرز وسائل الانسجام بین الجمل فی ضوء اللسانیات الحدیثه، بحیث یتجاوز هذا الانسجام دائره جمله واحده أو عدّه جمل ویربط کلّ الأدعیه کنصّ واحد یتمحور حول محور التقابل بین موقفَی الحق والباطل اللذین یتمثّلان فی الکلمات البیضاء والسوداء.
۷.

الطبیعه الرمزیه فی شعر بدرشاکرالسیاب ونیمایوشیج(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نیمایوشیج الرمز الطبیعه بدرشاکرالسیاب

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات نمادین نماد و نمادپردازی
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه ادبیات تطبیقی تطبیق ادبیات فارسی و ادبیات عرب
تعداد بازدید : ۱۱۷۷ تعداد دانلود : ۴۴۲۸
بما أن الرمزیه هی مدرسه تأویلیه وفنیه تزید النص حِرفیه وبهجه، حاولنا أن نتطرق إلیها من خلال الطبیعه ونظامها الحرکی. فالطبیعه الرمزیه هی حصیله مخیله وبیئه. والشاعر فی خضم البیئه یجسد لنا ألَم الإنسان المعاصر بالأسلوب الرمزی. لکن یبقی سؤالٌ جوهریٌ، هل الطبیعه الرمزیه فی شعر نیما یوشیج وبدرشاکرالسیاب تأخذ طابعاً اجتماعیاً (سوسیولوجیاً) وسیاسیاً؟ نری الشاعرین یعیشان فی بیئه خضراء. لذا نری مدلولات الطبیعه کالنخیل والغابه والصفصاف والنیلوفر والصنوبر والبحر والمطر تهیمن علی المعجم اللغوی لهذین الشاعرین وتأخذ دلالات رمزیه کالثوره والوطن والخصب. فی بحث الطبیعه الرمزیه حاول الشاعران أن یصورا الوطن کحقل محروق. تضافرت حوله عوامل سیاسیه ملتهبه متمنیین هطول أمطار الثوره. لتزدهر حال الأمه وتنقشع الغمه وین زاح غبار الاستعمار وینسحب الاستبداد لیجری فی خلیج الحیاه، الحنین إلی العوده وإلی المستقبل الواعد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۳۷