درخت حوزه‌های تخصصی

نهج البلاغه پژوهی

تاریخ حدیث فقه الحدیث مباحث کلی در احادیث مفهوم شناسی مکاتب حدیثی منابع و نسخ حدیثی موارد دیگر
عوامل تضعیف حدیث فعالیت های حدیثی متون حدیث نقد نظریات
نهج البلاغه پژوهی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۶۱ تا ۱۸۰ مورد از کل ۲۳۸ مورد.
۱۶۱.

دراسه خطبه رقمی 27 و 34 من نهج البلاغه على أساس نظریه الأفعال الکلامیه لجون سیرل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه خریف و شتاء ۱۴۰۰ (۱۴۴۳ق) العدد ۳ (المتوالی ۹) 89 - 102

کلید واژه ها: نظریه الأفعال الکلامیه لسیرل الإمام علی (ع) خطبه رقم 27 و 34

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۳ تعداد دانلود : ۱۷۰
یعتبر الأفعال الکلامیه جانبًا مهمًا من جوانب براغماتیه اللغه التی اقترحها أوستین لأول مره ولاحقًا من قبل جون سیرل وهو أعطى تصنیفًا مکونًا من خمسه أجزاء. یعتمد أساس نظریه سیرل فی الکلام أو الفعل الکلامی على حقیقه أن أدوار الأفعال والجمل یمکن تقسیمها إلى خمس فئات: الإخباری والتوجیهی والتعبیری والالتزامی والإعلانی .استخدام مناهج مثل نظریه الأفعال الکلامیه، یسمح للباحث بأن ینظر إلى بحثه من زوایا مختلفه و استکشاف الزوایا غیر المرئیه للنص. فی هذا البحث وباستخدام المنهج الوصفی التحلیلی، یتم دراسه خطبه رقم 27 و34 على أساس نظریه جون سیرل اللغویه. توضح دراسه عدد الأفعال الکلامیه فی الخطب المذکورین أن معظم الأفعال فی الخطبتین یتم التعبیر عنها مباشره بصوره فعل کلامی- أخباری، لکن المسأله التی تؤدی إلى فهم أفضل لمعنى کلام الإمام علی(ع) وعمق الخطبتین هی الفعل الإخباری غیر المباشر الذی یتمثل فی صوره الفعل التوجیهی والتعبیری والالتزامی والإعلانی. لذلک فإن ما یساعد المتلقی على تحقیق الفعل الموضوعی فی الکلام هو الانتباه إلى السیاق الموقفی وکلام المتحدث.
۱۶۲.

أسلوب تشجیع العمال وتوبیخهم عند امیرالمؤمنین علی (ع)؛ تأکیدًا على نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الثانیه ربیع و صیف ۱۳۹۸ (۱۴۴۰ق) العدد ۲ (المتوالی ۴) 71 - 82

کلید واژه ها: علی (ع) التشجیع توبیخ الولاه نهج البلاغه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۱ تعداد دانلود : ۱۴۸
کان الإمام علی (ع) فی عهد حکومته یتعامل مع عماله وولاته بشکل یمثل عبره للمجتمع البشری. یمکن تقییم جزء من هذه المعامله فی مجالین هما التشجیع والتوبیخ. فکان جزء من هذه التشجیعات فی حیاه الوالی وجزء بعد وفاته. وکان یقترن بعناصر مثل التعبیر عن بعض الکفاءات کالشجاعه والولاء والمکانه السامیه لدى الإمام. تجدر الإشاره إلى أنه إلى جانب هذه التشجیعات. فقد حذر أمیر المؤمنین (ع) الولاه وأمرهم بمراعاه الحقوق المدنیه للمواطنین. وکان توبیخ أمیر المؤمنین (ع) لولاته متنوعًا أیضًا من حیث الشده والضعف فی مجموعه متنوعه من الأشکال، وکلها تتضمن نوعًا من التحذیر والإنذار. تحلل هذه المقاله طریقه أمیر المؤمنین علی (ع) فی هذا المجال بالمنهج الوصفی التحلیلی. والغرض من هذه المقاله هو تقدیم معلومات حول أسالیب تعامل الإمام (ع) فیما یتعلق بتشجیع وتوبیخ الولاه والعمال، وذلک من خلال وصف وتحلیل هذه القضیه المهمه فی خطب الإمام ورسائله. تشیر نتائج هذه الدراسه إلى النقطه  الأساسیه المتمثله فی أن النهج العام للإمام فی تشجیع الولاه والعمال وتوبیخهم یستند إلى تعالیم القرآن.
۱۶۳.

مؤشرات الغایه الأخلاقیه فی مذهب علی(ع) الأخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الثانیه ربیع و صیف ۱۳۹۸ (۱۴۴۰ق) العدد ۲ (المتوالی ۴) 41 - 48

کلید واژه ها: الغائیه الأخلاقیه الأخلاق العلویه نهج البلاغه الأخلاق المعیاریه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۱ تعداد دانلود : ۱۵۹
یعتبر نهج البلاغه وتعالیمه السامیه ساحه أخلاقیه. وتستند جمیع کلمات الإمام علی (ع) فی مختلف المواقف إلى جوهر الأخلاق والعقل. وقد أثیرت قضایا الاهتمام بالغایه ونتائج الأمور الأخلاقیه فی العدید من الحالات من نهج البلاغه. وبالنظر إلى أن الغایه الأخلاقیه هی من النظریات الأخلاقیه المعیاریه التی تبحث عن معیار القیم الأخلاقیه فی نتائج الفعل الخلقی، ومن خلال التحقیق فی المدرسه الأخلاقیه للإمام نلاحظ أن توجد للغایه مؤشرات یمکن أن ترتبط بوجود العلاقه بین الواجبات الأخلاقیه وثمار أفعال الواجبات وضروره تلک الأفعال والنزعه الأخرویه التی تشمل التدقیق فی الاعمال والثواب والعقاب. ومن ناحیه أخرى، مع المفاهیم الأخلاقیه الغائیه فی نهج البلاغه، لم یلجأ الإمام أبدًا لأیه مخالفات لکسب المزید من الأرباح. فی هذه المقاله، سنستعین بالمنهج الوصفی لفحص العوامل المذکوره فی کلام الإمام علی (ع) من وجهه نظر نهج البلاغه.
۱۶۴.

دراسه التغریب الهیکلی فی نهج البلاغه «تقدیم الخبر على المبتدأ مثالًا»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه ربیع و صیف ۱۴۰۰ (۱۴۴۲ق) العدد ۲ (المتوالی ۸) 83 - 96

کلید واژه ها: الإمام علی (ع) نهج البلاغه التغریب الجمالیات التقدیم الخبر المبتدأ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۳ تعداد دانلود : ۱۴۵
یعتبر التغریب أحد إنجازات المدرسه الروسیه الشکلیه، ویتضمن جمیع الأسالیب والتقنیات التی یستخدمها المؤلف بوعی لمحاوله الخروج عن القاعده وتغییر بنیه النص وتغریب المفاهیم العادیه للغه والمفاهیم المألوفه وزیاده صعوبتها، لیخرج الکلام عن الطریقه المعتاده ویقدم المفاهیم المرغوبه بلغه غیر مألوفه من أجل إبراز الکلام عن طریق الانحراف عن اللغه القیاسیه وفرض تحد على الجمهور لفهم معنى النص وتأجیل لحظه الإدراک، لکی ینجح بالمساعی الأدبیه ویفرض المزید من التأمل. یعتبر نهج البلاغه من أهم الروائع الأدبیه وأکثرها تأثیرًا، إذ یتمتع بهیاکل وآلیات أدبیه متنوعه وساحره وجذابه، ویمکن مشاهدته من زوایا مختلفه فی أی وقت. ومن الأسباب التی جعلت هذا العمل الخالد مذهلًا هو أن أمیر المؤمنین علیه السلام قام باستخدام اللغه الأدبیه والتصرف فی ترکیب الجمل وهیاکلها، ولجأ إلى التغریب. لذلک، فإن تحلیل هذا العمل الثمین على هذا الأساس أمر مهم للغایه ویمکن أن یکشف الزوایا الفنیه الخفیه وأهمیتها. تستعین الدراسه الحالیه بالمنهج الوصفی التحلیلی وهی مستوحاه من مکونات التغریب البنیوی القائمه على نظریات المفکرین النحویین لمدارس البصره والکوفه، وتتطرق للبحث فی ظاهره التغریب المتمثله فی "تقدیم الخبر على المبتدأ" فی نهج البلاغه. تظهر نتائج البحث أن الإمام (ع) قام فی مجال الهیکل باستخدام تقنیات جمالیه مثل: تقدیم الخبر على المبتدأ لیجعل السیاق السردی للخطب والرسائل یتجاوز نطاق النصوص العادیه ویصور المفاهیم المرغوبه بأجمل طریقه ممکنه، مما زاد من التأثیر على ذهن الجمهور قدر الإمکان. فی الواقع، بتجاهله للمکونات النحویه المعروفه وتغییر بنیه الجمله، استعمل علیه السلام تقنیه التغریب وبالتالی إبراز أهمیه الکلام وزیاده القدره على حث الجمهور على المفاهیم إلى الحد الأقصى. لقد أدى الاستخدام الواسع النطاق لتقنیه التغریب،"تقدیم الخبر على المبتدأ"، إلى تغییر الحاله المزاجیه للکلام ودرء التعب عن المستمع، وتقلیل رتابه الکلام وإبراز أهمیه الکلمات بالطریقه المذکوره أعلاه، مما ینم عن مشاعر المتحدث بشکل أکثر تجسیدًا ویزید من دینامیتها وتأثیرها.
۱۶۵.

دراسه أضرار الأخلاق الاجتماعیه للمتدینین وحلولها من وجهه نظر نهج البلاغه وطرق علاجها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الاولی ربیع و صیف ۱۳۹۷ (۱۴۳۹ق) العدد ۲ 27 - 39

کلید واژه ها: نهج البلاغه المتدینون الأخلاق الاجتماعیه دراسه الأضرار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۲ تعداد دانلود : ۱۱۱
المقصود بالأخلاق الاجتماعیه للمتدینین فی هذه المقاله عباره عن مجموعه الواجبات والمحظورات العامه فیما یتعلق بعلاقه الإنسان - باعتباره کائناً فاعلاً، ذا اختیار ومتدیناً بدین الإسلام- بمؤسسه تسمى «المجتمع الدینی» الذی یرتکز على نهج البلاغه. ففی هذا الاتجاه، وبعد التعبیر عن المعاییر الأخلاقیه التی تحکم مجتمع المتدینین فی نهج البلاغه، سنتطرق إلى دراسه الأضرار الأخلاقیه الدینیه فی التفاعل بین المتدینین والعوامل الاجتماعیه. ومن أهمّ الأضرار الأخلاقیه: خیانه العهد، ضیق الصدر، خیانه الأمانه، الظلم، الانفعال، الافتراء، التملق، الاستبداد، الغفله، التهرب من القانون، الجهل والتقلید الأعمى وغیرها. ویمکننا أن نقتبس من نهج البلاغه برنامجاً یتم فیه رسم قواعد عامه وعملیه ودائمه للإنسان المتدین. إنّ عدم الالتزام بهذه القواعد سیؤدی إلى فقدان الأمن والطمأنینه ودینامیکیه المجتمع ویعرضّه للخطر. وتتمثل هذه القواعد فی مبادئ مثل الاقتداء بالأسوه الحسنه المتمثله بالرسول الکریم(ص) والأئمه المعصومین الطاهرین علیهم السلام ونصره الحق على الباطل والتقوى والزهد والإیمان بیوم القیامه والتجنُّب عن حب الدنیا والتعلق بها.
۱۶۶.

دراسه تأثیر نهج البلاغه على «بوستان سعدی الشیرازی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الثانیه خریف و شتاء ۱۳۹۷ (۱۴۴۰ق) العدد ۱ (المتوالی ۳) 39 - 49

کلید واژه ها: نهج البلاغه الإمام علی (ع) بوستان سعدی الشیرازی الأدب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۰ تعداد دانلود : ۱۳۲
إنّ للنصوص الإسلامیه تأثیرًا کبیرًا على الأدب الفارسی بحیث تظهر آثارها فی مختلف أنحاء هذا الأدب الفاخر. ومن بین هذه النصوص، للقرآنالکریم والحدیث الشریف و نهج البلاغه أکبر الأثر وأروع البصمه. وفی هذا الصدد، حاول العدید من الأدباء والکتاب والشعراء الفرس استخدام تعالیم هذه النصوص الغنیه المثریه ولا سیما نصوص نهج البلاغه نظرًا إلی مکانتها البلاغیه المرموقه، واستیعابها للقضایا الدینیه والاجتماعیه والثقافیه والسیاسیه والاخلاقیه إلى أقصى حد ممکن، فحاولوا الاستلهام من هذه النصوص والتشبه بها کی یسجلوا لهم الخلود والبقاء کما أنّ نهج البلاغه یبقی خالدًا سرمدًا مادامت السماوات والأرض. ومن بین هؤلاء الأدباء والبلغاء، فإن تأثُّرَ الشاعر سعدی الشیرازی بنهج البلاغهتأثُّرٌ ملفت للنظر، حیث یمکننا الإذعان بأن نصوص نهج البلاغه هی أبرز نصوص أثرت علیها بعد القرآن الکریم . تأثر سعدی بنهج البلاغهتأثرًا عمیقًا، حیث نلاحظ فی أعماله الأدبیه ما یزید على ۲۶۰ حاله تأثر مباشره و۶۰۰ غیر مباشره لهذا العمل الأدبی القیم. فهذه المقاله توضح کیفیه استفاده سعدی فی قصائده الشعریه من کلام الإمام علی (ع) الغالی فی نهج البلاغه، وذلک باستخدام المنهج الوصفی التحلیلی ویصل إلی هذه النتیجه أنّ أحد رموز بقاء أدب سعدی تکمن فی تأثرها بهذا الکتاب المبارک، واستخراج کنوزها الثمینه.
۱۶۷.

ظاهره التعریف فی خطب نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه خریف و شتاء ۱۴۰۰ (۱۴۴۳ق) العدد ۳ (المتوالی ۹) 115 - 129

کلید واژه ها: الامام علی (ع) نهج البلاغه البلاغه المعانی التعریف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۷ تعداد دانلود : ۱۴۷
إحدی القضایا الهامه فی البلاغه موضوع التعریف والذی یندرج فی قضایا علم المعانی ولاستخدامه أغراض بلاغیه عالیه یمکن استشفافها فی نهج البلاغه أی استشفاف ولاستخدام الکلمه معرفه أرجحیه لما یحتویه من معنی لایمکن التعبیر عنه بالتنکیر. وإن التعریف یعتبر من الأسالیب البلاغیه التی تقتضیها أحوال المخاطبین ویقصدها المتکلم وقد تکلم النحاه عنها من الناحیه الإعرابیه المحضه والبیانیون وعلماء البلاغه کان حدیثهم من زاویه أخری ومجال آخر حیث تحدثوا عن الأغراض و الدواعی التی یکون من أجلها التعریف. وفی ظل ما تضمنته خطب نهج البلاغه من أغراض سنقف أمام بعض ما ورد فیها من التعریف لنکشف عن اسرار التعبیر به ملتزمین بآراء العلماء. فللوصول علی هذا الهدف اعتمدنا علی المنهج التحلیلی الوصفی. وقمنا بإحصاء هذه الظاهره وتبیین جمالیاتها فی خلال الخطب وأوردنا المعانی الرائعه لها فی بعض الخطب کالتعظیم والتحقیر والاختصار والایجاز والاختصاص و ... ونتائج البحث تشیر إلی أنّ وجود المعارف فی النص یمنح إلی النص الوضوح ویجعل المخاطب أن یدرکه ویفهمه أکثر من قبل و یجعل ارتباطه عمیقا بالنص
۱۶۸.

السیاحه الدینیه فی السیره العلویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الثالثه ربیع و صیف ۱۳۹۹ (۱۴۴۱ق) العدد ۲ (المتوالی ۶) 129 - 139

کلید واژه ها: نهج البلاغه السیاحه الدینیه الامام علی ع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۶ تعداد دانلود : ۱۰۵
تم استخدام السیاحه فی المصطلحات القرآنیه بمعنی التجول والسفر حیث اعتبرت السیاحه أمرًا جدیر بالثناء وممدوح شریطه أن تکون هادفه وأن تکون ضمن إطار الکمال البشری. والإمام علی (ع) کمفسر القرآن الکریم لقد أدلى بتصریحات قیمه فی تعزیز وتطویر السیاحه. ففی هذا المقال نحاول جمع بعض هذه التصریحات. فاهتم الإمام علی (ع) بالتجول والسفر ودعوه آخرین باستمرار للاستکشاف والسفر بشکل هادف ومفید حیث وصفه الرسول الکریم (ص) کسائح الأمه الإسلامیه. أن فلسفه وأسباب السیاحه من وجهه نظر الإمام علی (ع) هی البصیره وزیاده المعرفه، التی ورد ذکرها فی عده کلمات. فإن التعلم والعقاب والاقتراب من الله والتخلص من الحزن وزیاده المعرفه ونشر الثقافه الدینیه والوحده والتضامن والصحه والرفاهیه والازدهار الاقتصادی هی من الإنجازات التی یمکن ملاحظتها فی کتاب نهج البلاغه باستخدام کلمات والمواضیع الطویله والجیده والعمیقه. وفی هذا الموجز، سنحاول شرح الأبعاد المختلفه للسیاحه الدینیه بالاعتماد علی آراء أمیر البیان، أمیرالمؤمنین (ع).
۱۶۹.

انسجام الأصوات الموسیقی فی خطبه الجهاد فی نهج البلاغه ودورها فی التعبیر الکلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الثانیه خریف و شتاء ۱۳۹۷ (۱۴۴۰ق) العدد ۱ (المتوالی ۳) 27 - 38

کلید واژه ها: نهج البلاغه خطبه الجهاد علم الأصوات التوازن الجناس التکرار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۳ تعداد دانلود : ۱۰۰
تعتبر الأصوات النصیه، خاصه التوازی الصوتی (phonological parallelism)، من السلوکیات اللغویه والعناصر المتواتره فی خطب نهج البلاغه ؛ وبالتالی فإنّ تحلیل وتوضیح الأفعال الصوتیه مثل وحده القافیه بین الفقرات، وتوازن الکلمات التی تتبلور فی إطار السجع وتوازن الجمل النحوی والعناصر الصوتیه فی هذه الخطب، هی جزء من عجائب هذا العمل المنهجی والبلاغی. ففی هذا الصدد، تم اختیار خطبه الجهاد فی هذه المقاله آخذین بعین الاعتبار نصها، ولجأنا إلى المنهج الوصفی التحلیلی لدراسه عناصر الصوت وانسجام الأصوات مع أهداف الخطبه. ومن إحدى نتائج هذه الدراسه أن خطبه الجهاد ملیئه بعناصر الصوت. کما تبیَّن أن أمیر البیان (ع) استخدم مجموعه شتّی من حالات التوازن، خاصه التوازن الصوتی والموسیقى الظاهره التی ینتجها السجع المطرف والمرصع والمتوازی والموسیقى الکامنه الناجمه عن التکرار والتقید بالنظیر والتوازن النحوی لبیان مضمون هذه الخطبه والتأکید على الکلام المعبِّر وانسجام المفردات مع هدف الخطبه. وإلى جانب ذلک، فإنَّ استخدام أنواع الأصوات یعکس طبع أمیر المؤمنین (ع) فی تلک الفتره التأریخیه، لاسیما عندما ینزع فی لهجته إلى التحذیر ونهج التهدید والتشجیع لیبلغ صوت الکلمات ذروته.
۱۷۰.

دراسه الاغتراب الذاتی فی نهج البلاغه (تأکیدًا على آراء هایدغر)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الثانیه ربیع و صیف ۱۳۹۸ (۱۴۴۰ق) العدد ۲ (المتوالی ۴) 49 - 57

کلید واژه ها: الاغتراب وجود هایدغر نهج البلاغه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۰ تعداد دانلود : ۱۲۸
فی فلسفه هایدغر یُعرف الکائن البشری بأنه فاعل یواجه حقیقه الحیاه فی تجربه الوجود ومعنى الوجود مباشرهً ویفهم سخافه حیاته. ویمکنه عندما یدرک أنه وجوده متناهٍ إلى الموت ومحدود من حیث الوقت أن یعتمد على حمایه جوهره "الحریه" واستخدام إمکانیه الاختیار لتحدید هدفه فی الحیاه والتحرر من الاغتراب الاجتماعی لاختیار الحیاه الأصیله. من ناحیه أخرى، فإن جمیع المواضیع فی نهج البلاغه ترکز على حقیقه الإنسان والمواهب والإمکانات والوجود الإنسانی. وقد أوصى نهج البلاغه بتجنب نهج التغریب التربوی والصحه النفسیه ولهذا السبب یدعو الناس إلى معرفه الذات والزهد حتى یتمکنوا من اختیار الطرق الصحیحه للحیاه. فیهدف هذا المقال إلى شرح الاغتراب فی نهج البلاغه استعانهً بمنهج الدراسات المکتبیه والمقارنه النظریه ترکیزًا على آراء هایدغر.
۱۷۱.

تحلیل لخطاب الإمام علی بالخطب العامه فی نهج البلاغه فی الأیام الأولى للدوله (دراسه حاله: مبدأ حفظ الحدود الإلهیه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه خریف و شتاء ۱۴۰۰ (۱۴۴۳ق) العدد ۳ (المتوالی ۹) 1 - 16

کلید واژه ها: نهج البلاغه علی تحلیل الخطاب الخصوصیه و الحفاظ على الحدود الالهیه الکتاب والتراث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۸ تعداد دانلود : ۱۵۵
یسعى هذا البحث إلى اکتشاف وإعاده بناء الخطاب الذی یحکم أجواء المجتمع فیما یتعلق بکیفیه الحفاظ على الحدود الإلهیه، عندما بدأ حکم الإمام علی و اکتشاف آرائه فیها. تتطلب إعاده بناء کلمات الإمام علی فی الأیام الحرجه لبدایه الحکومه تجاوز معنى الافتراضات واکتشاف السیاق الاجتماعی والمعتقدات الدینیه للأشخاص الذین کانوا الجمهور المباشر لهذه الکلمات. یوضح تحلیل کلام الإمام کخطاب أن الخطاب الذی یحکم المجتمع الإسلامی بعد خمسه وعشرین عامًا من وفاه النبی صلى الله علیه وسلم قد وجد انحرافات کثیره عن کتاب (القرآن) والسنه والإمام علی فی بدایته. عن الحکومه بخطابه الخاص، وأبرز وجهه الالتزام اللفظی والسلوکی بکتاب الرسول صلى الله علیه وسلم وتقلیده، وقد حاول تصحیحه. هذا الجزء من خطاب الإمام علی فی نهج البلاغه، والذی کان له جانب عام، والذی ألقاه فی ذی الحجه عام 35 ق، تم فحصه بأسلوب «تحلیل الخطاب» والترکیز على «مبدأ المحافظه على الدین». حدود إلهیه وتقرر أن یکون خطاب الإمام علی قائمًا على الوعی والکفاءه والترکیز على الناس والمساواه بین الجمیع فی التمتع بالملکیه العامه والرحمه والمحبه. فی حین أن الخطاب الذی یحکم أجواء المجتمع هو بالضبط عکس خطاب علی .
۱۷۲.

العقلانیه و الحماقه فی الحکم الرشید شرح العناصر الأخلاقیه للعقلانیه فی الحکم الرشید من منظور القرآن ونهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الاولی ربیع و صیف ۱۳۹۷ (۱۴۳۹ق) العدد ۲ 13 - 25

کلید واژه ها: القرآن نهج البلاغه العقلانیه الحماقه ماکس فیبر جورج ریتزر الأخلاق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۸ تعداد دانلود : ۱۰۹
یعتبر مارکس فیبر من أبرز المنظّرین الذین تطرقوا إلى مفهوم العقلانیه وتصنیفها. یصف فیبر أربعه أنواع من العقلانیه وهی العقلانیه العملیه والنظریه والذاتیه والصوریه. یری «فیبر» أنه من الممکن أن تکون بعض أنواع العقلانیه غیر رشیده من وجهه نظر الآخرین. کما أنه قدم شکلین من العقلانیه الصوریه والذاتیه. کما یری فیبر، إنّ الترکیز کثیرًا على العقلانیه الصوریه أمرٌ غیر رشید من وجهه نظر العقلانیه الذاتیه. لکن «جورج ریتزارد» یشیر فی عمله البارز«التنشئه الماکدونالدیه للمجتمع» إلى العقلانیه الاقتصادیه غیر الرشیده والتی تهیمن على المجالات الاجتماعیه أیضًا. من وجهه نظره، فإن العناصر التی تعتبر رشیده من حیث الاقتصاد وتعتبر سلسله مطاعم ماکدونالدز رمزًا مناسبًا لهذه العقلانیه، أمرٌ غیر رشید من الناحیه الاجتماعیه والأخلاقیه وهی تسبب انهیار القیم الاجتماعیه. ویمکن أن یکون لتعمیم نمط «ریتزارد» هذا على الحکم الرشید نتائج مفیده؛ لأن النظره السائده فی الحکم الرشید هی أیضًا مشهد اقتصادی وسیاسی، وکان للمنظورات الاجتماعیه والأخلاقیه أقل التأثیر على تشکیل هذه النظریه. یمکن للمفاهیم والتعالیم الموجوده فی القرآن ونهج البلاغه أن توفر عناصر أخلاقیه سامیه للعقلانیه التی تشکل أساس الحکم الرشید.
۱۷۳.

تقییم الانسجام النحوی غیر الهیکلی فی ترجمه خطبه الجهاد (شهیدی وغرمارودی نموذجًا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الثانیه ربیع و صیف ۱۳۹۸ (۱۴۴۰ق) العدد ۲ (المتوالی ۴) 13 - 27

کلید واژه ها: الانسجام النحوی غیر الهیکلی ترجمه نهج البلاغه خطبه الجهاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۹ تعداد دانلود : ۱۲۱
من بین القضایا التی أثیرت فی علم اللغویات القائم على النصوص، وکانت دائمًا محور اهتمام محللی مختلف النصوص، الانسجام أو الالتحام (Cohesion) فی النص. ویکمن الانسجام فی أدوات نظام اللغه مثل الإحاله والحذف والتبدیل والربط، والتی تکمن فی اللغه نفسها. ونظرًا لأن نهج البلاغه نص منسجم ملتحم یتضمن أنواعًا مختلفه من الانسجام، فمن المتوقع أن تعکس الترجمات عناصر هذا الانسجام. یعتمد هذا المقال على المنهج التحلیلی الوصفی لتقییم وجود مکونات الانسجام النحوی غیر الهیکلی فی ترجمه خطبه الجهاد لشهیدی وغرمارودی. قمنا من خلال هذا البحث بدراسه مدى التزام المترجمین بتجسید مکونات الانسجام هذه وأخیرًا توصلنا إلى النتیجه التی تفید بأن ترجمه غرمارودی تمکنت فی ظل الحرکه القریبه من النص الأصلی وباختیار العناصر المناسبه، من تجسید الانسجام الموجود فی النص الأصلی. فی الوقت نفسه، لوحظ أن المترجمین تأثرا فی بعض الحالات بعوامل مثل الأسلوب الخاص للمترجم والسعه اللغویه النحویه للغه الهدف فی العثور على العناصر بصوره متساویه.
۱۷۴.

تحلیل العلاقات التناصیه لـ «الدنیا» فی نهج البلاغه والقرآن الکریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه خریف و شتاء ۱۴۰۰ (۱۴۴۳ق) العدد ۳ (المتوالی ۹) 17 - 29

کلید واژه ها: نهج البلاغه القرآن الدنیا التناص الکامل التناص الکامل المعدل التناص الإشاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۸ تعداد دانلود : ۱۶۰
إن التناص هو نظریه تبحث فی العلاقات والتفاعلات بین النصوص وفقًا لهذه النظریه، یعطی کل نص معنى بناءً على النصوص التی تمت قراءتها من قبل ولطالما کان للقرآن تأثیر فی الأعمال الإسلامیه، خاصه فی أحادیث الأئمه. ومن النصوص التی یمکن تحلیل علاقتها مع آیات القرآن بشکل کبیر هو نهج البلاغه. ومن الموضوعات التی تأثر بها نهج البلاغه بشکل کبیر بالقرآن هی «الدنیا» حیث یتم فی کلا النصین رسما ثلاث صور للدنیا: «عالم الممدوح» و«عالم المذموم» و«سبب مدح الدنیا وذمها». یحاول البحث الحاضر الذی یرکز على موضوع «الدنیا» باستخدام المنهج الوصفی التحلیلی للإجابه على سؤال وهو کیفیه تحلیل العلاقات التناصیه ل «الدنیا» فی نهج البلاغه والقرآن؟ وأشارت نتائج البحث إلى أنه فی مثال التناص الکامل، حیث استخدم الإمام علی۷ آیه: ﴿أَرَضیتُمْ بِالْحَیاه الدُّنْیا مِنَ الْآخِره﴾ دون تغییر بنیتها. وفی التناص الکامل المعدل نوقش مثالان، من بینهما قول الإمام ۷: «قَدْ خَسِرْتَ دَارَ الدُّنْیَا ودَارَ اﻵْخِرَه» مأخوذ من الجمله القرآنیه: ﴿خَسِرَ الدُّنْیا والْآخِره﴾، مع اختلاف أن بعض التغییرات قد طبقت فی هیکل الآیه. لکن التناص الإشاری له الحجم الأکبر، ولهذا المستوى من العلاقه التناصیه تمت مناقشه ثلاثه أمثله، بما فی ذلک ت قول الإمام ۷: «خُذْ مِنَ الدُّنْیَا مَا أَتَاکَ» مستوحى من الجمله القرآنیه: ﴿وَ لا تَنْسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیا﴾.
۱۷۵.

تحلیل العناصر البیانی للخطاب الذکوری والأنوثی اعتمادًا على منهجیه رابین لیکاف فی خطب الإمام علی (ع) التسع والخطبه الفدکیّه لفاطمه الزهراء (س)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الثانیه خریف و شتاء ۱۳۹۷ (۱۴۴۰ق) العدد ۱ (المتوالی ۳) 63 - 80

کلید واژه ها: نهج البلاغه الخطبه الفدکیه الإمام علی (ع) فاطمه الزهراء (س) علم الاجتماع اللغوی رابین لیکاف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۵ تعداد دانلود : ۱۲۲
تعدّ اللغه من أهمّ العناصر فی تحدید الأسلوب الکلامی ومن أهمِّ المباحث فی دراسه لغه الجنس وعلاقته بالنص الأدبی. کان رابین لیکاف أول منظِّر فی مجال علم اللغه والذی تناول علاقه اللغه بالکلام الأنوثی فی الخطاب، حیث یرى أن الفصل بین اللغتین الأنوثیه والذکوریه یظهر فی الکلام أکثر منه فی الکتابه. ومن هذا المنطلق قامت الباحثتان خلال هذه الدراسه بمقارنه عدّه خطب من خطب نهج البلاغه بالخطبه الفدکیه لفاطمه الزهراء (س) نظرا لما بینها من الاشتراک فی الموضوع على أساس منهج رابین لیکاف. فتمت الموازنه بین الخطب على أساس المستویات الثلاثه: الصوتی واللغوی والنحوی إلى جانب العاطفی، معتمدتین على منهجیه وصفیه – تحلیلیه – إحصائیه. بناء على المستویات المذکوره وعلى ما قدمه لیکاف من العناصر اللغویه فی دراساته، حصل الباحثتان على أن هناک فوارق شتی بین الخطابین الذکوری والأنوثی، منها: اختلاف الخطابین فی استخدام السجع والجناس والصفات والجمل الاستفهامیه والتوازن النحوی، کما کانت الوجوه الأخرى التی أصبحت على نقیض رأی لیکاف فیما ذهب إلیه من منهجیه، کالمؤکدات والأحلاف أو الأیمان والتابو أو اللامساس وما إلى ذلک، الأمر الذی یدل على عدم انطباق هذه النظره الغربیه فی مجال تحدید الأسلوب الکلامی، حیث أنّ عنصر الجنس لم یکن من الأسباب الهامه فی تحدید الأسلوب الکلامی، على نحو ما نثبت خلال المقاله، ولعله کان للمخاطب والظروف المحیطه به والسیاق الأثر الأکبر فی ذلک.
۱۷۶.

مظاهر الاتّساق فی نهج البلاغه من منظور النحو الوظیفی (الرساله ۲۸ نموذجًا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الثالثه ربیع و صیف ۱۳۹۹ (۱۴۴۱ق) العدد ۲ (المتوالی ۶) 153 - 164

کلید واژه ها: نهج البلاغه الرساله الثامنه والعشرون الاتساق الاتّساق الترکیبی الاتّساق المعجمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۴ تعداد دانلود : ۱۱۸
یعتبر الاتّساق من أهم القضایا التی تنضوی إلی لسانیات النصّ. رغم عدم ضبط دلاله واحده للاتّساق یتجه المعنی العام له إلی ترابط النصّ فی المستوی البنائی ویتحقق بارتکازه علی العناصر الترکیبیّه والمعجمیّه. نظرا لأهمیه نهج البلاغه کنصّ فرید ومتمیّز فی الأسلوب، یتناول هذا البحث کیفیه الاتّساق وأهمّ میزاته فی رساله وجّهها الإمام علی (ع) إلی معاویه ردّا علی رسالته واعتبرها الشریف الرضیّ من محاسن الکتب. الوصول إلی هذا المهم یتحقق باستخدام المنهج التحلیلی والإحصائی، وفی إطار النظریه التی قدّمها «مایکل هالیدای» و «رقیه حسن»، ویتمّ باستخراج أهم آلیات الاتّساق المسیطره علی البنیه اللغویه فی الرساله. قد تبیّن من البحث أنّ تلاحم الأجزاء والوحدات الترکیبیه والمعجمیه یمنح النصّ نوعا متمیزا من الاتّساق، ویکون نتاج الاتّساق الترکیبی بأنواعه المختلفه نحو الإحاله بالضمیر، وخاصه ضمائر الحضور، وأداه الربط، وکذلک الاتّساق المعجمی الذی یرکّز فی معظمه علی التکرار بنوعیه تکرار اللفظ والتکرار الاشتقاقی، والتضاد والتوازی.
۱۷۷.

دراسه علاقات التناص بین القرآن و الخطبه رقم 109 من نهج البلاغه فی الأسماء والصفات الإلهیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه خریف و شتاء ۱۳۹۹ (۱۴۴۲ق) العدد ۱ (المتوالی ۷) 84 - 71

کلید واژه ها: القرآن نهج البلاغه الخطبه 109 الأسماء و الصفات الإلهیه التناص

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۸ تعداد دانلود : ۱۷۱
الخلاصه تعتبر نمذجه نص عن آخر أحد الأسالیب المهمه فی البحث الأدبی. یسمى هذا النوع من البحث الیوم بالتناص. تُظهر هذه العلاقه أن بعض النصوص تستفید من نصوص أخرى بالوعی أو باللاوعی، وتهدف إلى التأکید على أن کل نص ومتحدث یتأثر بنصوص ومتحدثین آخرین، سابقین کانوا أو لاحقین، ویستفید فی الوعی أو فی اللاوعی من کلماتهم و أفکارهم. تتناول هذه المقاله علاقه التناص بین القرآن و نهج البلاغه. القرآن نص مخفی أو غائب و نهج البلاغه هو النص الحاضر. یهدف المؤلف إلى توضیح عمق الصله بین هذین النصین، و اکتشاف تجلی نورانیه کلام الوحی فی کلام الإمام علی (ع). یدرس هذا البحث علاقه التناص بین القرآن و الخطبه 109 من نهج البلاغه فی مجال الأسماء و الصفات الإلهیه بالمنهج الوصفی التحلیلی و المقارن. ثم یحدد مختلف أنواع التناص بما فیها النفی الجزئی (الاجترار الناقص و الکامل)، النفی المتوازی (الامتصاص) والنفی الکلی (الحوار). تظهر نتائج هذه الدراسه أن أکثر حالات الإمام علیه السلام بالقرآن تنتمی إلى علاقه فئه التناص من نوع النفی المتوازی بحوالی 53٪ من الحالات و النفی الکلی و الاجترار الناقص بحوالی 24٪ من الحالات، بینما لم یتم استخدام الاجترار الکامل. الکلمات المفتاحیه: القرآن – نهج البلاغه – الخطبه 109- الأسماء و الصفات الإلهیه – التناص.
۱۷۸.

حقوق المواطنه الإسلامیه وفقًا للتعالیم العلویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الاولی خریف و شتاء ۱۳۹۶ (۱۴۳۹ق) العدد ۱ 49 - 62

کلید واژه ها: حقوق المواطنه الإسلامیه التعالیم العلویه نهج البلاغه الإمام علی (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۸ تعداد دانلود : ۱۱۵
یُعَدُّ مفهوم المواطنه من المفاهیم الحدیثه فی المجتمع الإسلامی، فعلى الرغم من رواجها بشکل کبیر، إلا أنّها لم تتمکن من فتح مکان لها فی الفکر السیاسی الاجتماعی کما ینبغی. إنّ المواطن هو ذلک الشخص الذی یعیش فی ظل حکومه ما، وکما ورد فی التعالیم الإسلامیه وأحادیث المعصومین وخاصه الإمام علی (ع)، إنه فرد من المجتمع الإسلامی، على هذا فإنّ حقوق المواطنه تغطی کل الأمور التی على الوالی أن یوفرها، وذلک مقابل القبول بالولایه والحکم والقیام بواجبات المواطنه. إنّ البحث الراهن یسعى إلى تقدیم حقوق المواطنه الإسلامیه وفقا للتعالیم العلویه، واتخذ البحث أسلوب الوصف والتحلیل وذلک استنادا إلى الدراسات الدینیه بالنظر فی نهج البلاغه، إنّ نتائج الدراسه الأساسیه تبین بان حقوق المواطنه فی النظام العلوی تنطوی على الجوانب الاجتماعیه والاقتصادیه والسیاسیه والثقافیه.
۱۷۹.

تطبیق "قاعده الجری والتطبیق" التفسیریه فی نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه خریف و شتاء ۱۳۹۹ (۱۴۴۲ق) العدد ۱ (المتوالی ۷) 58 - 49

کلید واژه ها: الجری والتطبیق حالات التطبیق نهج البلاغه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۶ تعداد دانلود : ۱۶۹
تعتبر "القواعد التفسیریه" فرعا من فروع العلوم القرآنیه وهی مایقوم علیها الاستنتاج وتعتبر المعیار فی اختیار الوجهه التفسیریه الأصح. "قاعده الجری والتطبیق" التفسیریه تعتبر الطریقه العقلانیه والقائمه من التعالیم التفسیریه لأهل البیت (ع). یطرح السؤال الرئیسی فی هذا المقال الذی تمت کتابته وفقاً للنهج الوصفی- التحلیلی مع الترکیز علی مشکله البحث والمصادر المکتبیه، حول استکشاف تطبیق القاعده المذکوره أعلاه فی نص نهج البلاغه، وماهی الحالات التی استخدمها أمیر المؤمنین(ع) من بین أنواع مختلفه من قاعده "الجری فی القرآن" بصفته القرآن الناطق والصحابی الأکثر إلمامًا بالأصول والقواعد والطرق التفسیریه لنبی الإسلام رسول الله صلى الله علیه وسلم. أخیرًا، هذه المقاله هی حرکه بحثیه فی ترسیخ ودعم القاعده المذکوره أعلاه وترسیخ المنهج التفسری لأهل البیت (ع). استخدام وتطبیق نهج "التنقیب ودراسه المصادیق" الموجوده فی نهج البلاغه وتطبیق القاعده المذکوره أعلاه یعتبر من الإنجازات الخاصه والمبتکره لهذا المقال بحیث تم تطبیق القاعده المذکوره فی ثمانیه حالات- اثنی عشره حاله من نفس الآیات القرانیه، وفی ست حالات، تم تخصیص الآیه على شکل اقتباس المعنى والمحتوى أو ما شابه نص الآیه نفسها، من بینها خمس حالات تدل علی قاعده "الجری الظاهره فی القرآن" مع التأکید على الوحی وسیاق الآیه؛ وست حالات تدل علی قاعده "الجری الظاهره فی القرآن" بتجزئه سیاق الآیه ؛ وسبعه تدل علی قاعده "الجری فی باطن القرآن"
۱۸۰.

إمکانیه الإحاله إلى کتاب نهج البلاغه فی استنباط الأحکام الشرعیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الثانیه خریف و شتاء ۱۳۹۷ (۱۴۴۰ق) العدد ۱ (المتوالی ۳) 13 - 25

کلید واژه ها: نهج البلاغه الأحکام الفقهیه الإمام علی (ع) الشریف الرضی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۶ تعداد دانلود : ۱۱۶
هناک اتجاهان فیما یخص الاعتماد على کتاب نهج البلاغه لاستنباط الأحکام الشرعیه. الاتجاه الأول: وهو اتجاه من لایرى صحه الإحاله والاعتماد على نهج البلاغه فی استنباط الأحکام الشرعیه ولهم فی ذلک دلائل، منها: أ) فی سند نهج البلاغه ضعف وإشکال، وهو فی الحقیقه من زمره الأخبار الواحده. ب) عنایه نهج البلاغه بمسائل وأمور غیر الفقهیه، بل هی مسائل یتمحور معظمها حول الأخلاق والأدب والتاریخ. ج) یوجد خارج نهج البلاغه روایات یمکن الاعتماد علیها فی استنباط الأحکام وهی أکثر وضوحا واستدلالًا. د) منهجیه المجتهدین فی اعتمادهم على مصادر خاصه فی استنباط الأحکام الفقهیه. وأما الاتجاه الثانی وهو اتجاه من یؤمن بصحه نهج البلاغه ویعده ضمن المصادر الروائیه الموثوقه وبالتالی یصح الاعتماد علیه فی استنباط الأحکام الفقهیه. والملاحظ أن ما یستخلص فی الکتاب من الأحکام الفقهیه ضئیل کما أن إحالات هذا الفریق إلى الکتاب قلیله. ألقت هذه الدراسه الضوء على هذین الاتجاهین وما عند الفریقین من رؤى بعد تبیین آرائهما، واعتمدت فی ذلک على منهجیه تحلیلیه وصفیه خلال قراءه مختلف الآراء فی الکتب والمواقع. ومن ثم تفید نتائج الدراسه أن رأی القائلین بصحه وإمکانیه الإحاله إلى نهج البلاغه فی استنباط الأحکام الفقهیه هو أصح وأدق. وأما فیما یخص نوعیه الدراسه فهی نظرا للقابلیات الفقهیه الراهنهِ تطبیقیهٌ، وهی تفید جمیع المعنیین والمؤسسات بهذا المجال لأنها تسبب فی تحکیم المبادئ الدینیه والاستنباطات الفقهیه.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان