فیلتر های جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۲۴۱ مورد.
روش برخورد امامان معصوم علیه السلام با مدعیان دروغین در جامعه شیعه(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
یکی از دشواری های جوامع دینی، ظهور مدعیان دروغینی است که با سوء استفاده از احساسات پاک حق جویان در پی ایجاد موقعیتی برای خود هستند. شیعیان در عصر حضور با این پدیده روبه رو بودند و امامان معصوم با روش های مختلفی با آن برخورد می کردند. برخی از مدعیان دروغین عصر حضور، ادعای بابیت، امامت، نبوت، مکالمه با خداوند و الوهیت می کردند. غلو، اعتقاد به حلول و تناسخ به عنوان اصلی ترین انحرافات اعتقادی مدعیان دروغین شناخته می شود. مهم ترین مصادیق انحرافات عملی مدعیان دروغین عبارت بودند از: اباحی گری، تحریف و جعل روایت، تأویل نادرست روایت، اهانت به معصومان و اصحاب ایشان.
این مقاله پس از بررسی فشرده این انحرافات، شیوه های برخورد ائمه: با آنها را در دو گروه اقدامات سلبی و اقدامات ایجابی بررسی می کند. اقدامات سلبی ائمه: شامل پنج محور اصلی دعوت به بازگشت به مسیر حق، اعلام برائت و لعن، توجه دادن به ریشه های شیطانی انحراف، منزوی ساختن، مرتد معرفی کردن مدعیان بوده است. هم چنین، اقدامات ایجابی ایشان در محورهای ارائة معنویت اصیل، تبیین جایگاه امام و امامت، توصیه به تزکیه نفس و معرفی الگوهای رفتاری مثبت دیده می شود. این مقاله با چند پیشنهاد برای کاربردی ساختن یافته های خود در مسیر تحقق سبک زندگی اسلامی به پایان می رسد.
تأمین اجتماعی در عهدنامة مالک اشتر(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
تأمین اجتماعی نهادی در دولت های مدرن است که بر اساس آن افرادی که به هر دلیلی زندگی عادی آنها دچار اختلال شده است، تحت حمایت این نظام قرار می گیرند پرهزینه ترین بخش این نظام، حوزه حمایت های اجتماعی است که به افرادی ارتباط دارد که به هیچ نحو نمی توانند حتی بخش کوچکی از بهای خدمات دریافتی را بپردازند
امام علی (ع) در عهدنامه مالک اشتر بخشی از جامعه را با عنوان طبقه فرودستان معین می کند و مصادیقی از آنان را صریحاً نام می برد. ایشان ضمن تعیین منابع مالی برای هزینه کردن در این راه، مدیریت این امر را وظیفه حاکم می داند و او را مسئول مستقیم تأمین اجتماعی می داند. اگر چه اعلام می فرماید حاکم فردی خداترس و متواضع را برای این کار بگمارد. امام (ع) ماهیت این کار را حق الله اعلام و با همین عنوان، ضمانت اجرایی مناسب را برای این کار فراهم می کند.
بررسی و نقد ایمان در نگاه مرجئه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
در این مقاله بر آنیم که به بررسی ایمان از دیدگاه مرجئه که مهم ترین ممیزه این فرقه از سایر فرقه ها و نیز از مباحث محوری و نقطه مشترک شعب مرجئه به شمار می رود با استفاده از آیات قرآن و روایات ائمه معصومین(ع) بپردازیم.
بی تردید مرجئه در برابر خوارج شکل گرفتند و بر این باور بودند که نباید هرگز درباره عثمان و علی (ع) قضاوت کرد! بلکه بایدکار آنان را به خدا وانهاد.
آنها معتقد بودند که نام خود را از الفاظ آیات شریفه گرفته اند. عقاید مرجئه در باب ایمان عبارتند از: 1. مؤمن بودن تنها اعتراف به شهادتین است؛ 2. تفکیک میان اسلام و ایمان مفهومی ندارد؛ 3. انجام دادن گناهان کبیره در ایمان تأثیری ندارد؛ 4. میان ایمان و عمل هیچ گونه ارتباطی وجود ندارد و حتی کارهای ناشایست انسان تأثیری بر ایمان او نمی گذارد. آنها با این افکار، جریان فکری جامعه را تحت تأثیر خود قرار دادند و از مسیر نقشه راهی که پیامبر اسلام (ص) برای سعادت دنیا و آخرت بشریت ترسیم فرموده بودند، به انحراف کشاندند. در این مقاله عقاید جریان فکری مزبور نقد و بررسی می شود و اثبات خواهد شد که امامیه بر این باور است که: ایمان اقرار زبانی و یقین قلبی است و در رتبه بعد از اسلام قرار دارد. گناهان کبیره در ایمان انسان تأثیر مستقیم دارد و روابط میان ایمان و عمل انکار ناپذیرند.
وصیت نامه نویسی در صدر اسلام تا پایان خلافت امیرالمؤمنین علی (ع)(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
وصیت نامه نویسی به عنوان سنتی اجتماعی دارای پیشینه در دوره جاهلی اعراب و نیز ایران پیش از اسلام است. این سنت در دوره ی پیامبر(ص) دارای شکلی دینی، موعظه ای و ساختاری قرآنی بود. پس از فتوحات و گسترش مرزهای جهان اسلام، وصیت نامه نویسی نیز تحول یافت و موضوع های گوناگون سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را در بر گرفت. این مقاله می کوشد با روش توصیفی- تحلیلی پس از بررسی روند وصیّت نامه نویسی در صدر اسلام تا پایان خلافت امیرالمؤمنین علی(ع) به پرسش های زیر پاسخ دهد:
1. وصیّت نامه ها در صدر اسلام دارای چه مفاهیم، تقسیم ها و اسلوبی هستند؟
2. وصیّت نامه های پیامبر(ص) و جانشینان نخستین ایشان از چه تشابه ها و تفاوت هایی برخوردار هستند؟
روابط معصومان علیه السلام با اهل کتاب و مبانی آن(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
اهل کتاب به پیروان یکی از ادیان آسمانی گفته می شود که یا خارج از سرزمین های اسلامی به سر می برند و یا براساس ضوابط مشخصی در جامعه اسلامی زندگی می کنند. با توجه به روابط گستردة فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مسلمانان با اهل کتاب در طول تاریخ و ادامة گریزناپذیر این روابط در دوران کنونی، کوشش برای به دست آوردن مبانی این روابط، اهمیت فراوانی دارد. گزارش های تاریخی نشان دهندة تعامل گستردة معصومان علیه السلام با اهل کتاب هستند و با توجه به نقش الگویی ایشان، مسلمانان می توانند روابط خود با اهل کتاب را بر سیره معصومان: استوار سازند. مقاله حاضر، پس از مروری کوتاه بر تعریف اهل کتاب، مبانی سیره معصومان علیه السلام را بر اساس متون دینی در چهار محور تقوا، کرامت ذاتی اهل کتاب، صلح طلبی، اجبار نکردن پذیرش اسلام و احترام به حقوق اهل کتاب بررسی می کند. مقاله نشان می دهد که روش تعامل پیامبر خدا (ص) و امامان شیعه (ع) با اهل کتاب خشن و دور از عقلانیت و یا دارای تساهل و تسامح بی حد و اندازه نبوده است.
یهود در جزیرةالعرب پیش از اسلام: تحلیلی بر تأثیر و تأثرات یهودیت و عرب جاهلی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هرچند خاستگاه شکل گیری یهودیت در سرزمین اعراب نبوده است، اما حوادثی که بر بنی اسرائیل گذشت موجب پراکندگی آنها گردید. از جمله مکان هایی که یهودیان به آنجا مهاجرت کردند، شبه جزیرة عربستان بود. در این پژوهش تاریخی، حضور و فعالیت ها و تأثیر و تأثرات یهودیت در میان اعراب در زمان جاهلیت تا ظهور اسلام بررسی می شود. در بحث از جغرافیای ادیان و خروج یک دین از خاستگاه اصلی خود، گاه این خروج، به صورت اختیاری است که پیروان آن دین تلاش می کنند آیین خود را به سرزمین های دیگر انتقال داده و پیروان جدیدی را جذب نمایند و گاه نیز این خروج، به دلیل عوامل غیراختیاری است. خروج آیین یهود از خاستگاه سرزمین خود، از نوع اخیر می باشد؛ زیرا یهودیت آیینی است که پس از حضرت موسی علیه السلام به مرور رنگ قومی به خود گرفت و پیروان این آیین، اعتقادی به تبلیغ و ترویج آیین خود ندارند. بنابراین، حضور آنها در میان اعراب در عصر جاهلیت، عواملی غیرارادی داشته است. اما این حضور هم تأثیراتی بر اعراب داشته و هم از آنها تأثیر پذیرفته است. این مقاله، با رویکرد تاریخی به بررسی این موضوع می پردازد.
کانون نشر حقایق اسلامی در عرصه مبارزات ملی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
«کانون نشر حقایق اسلامی» از گروه های مذهبی مؤثر در جریان مبارزات ملی شدن صنعت نفت و حوادث پس از آن است که در سال 1323 و توسط محمدتقی شریعتی در مشهد تأسیس شد. با شروع جنبش ملی نفت، فعالیت های این کانون از حالت فرهنگی صرف به تلاشی گسترده تر و حضور در عرصه سیاسی تبدیل شد. در آستانه انتخابات مجلس هفدهم، شریعتی در صدر فهرست انجمن های اسلامی شهر، که زیر عنوان «جمعیت های مؤتلف اسلامی» گرد هم آمده بودند، قرار گرفت و اعضای کانون وی بیش ترین تلاش را برای برگزیدن کاندیداهای همراه با دولت مصدّق انجام دادند. در اثنای اختلاف عقیده ای که میان آیت الله کاشانی و دکتر مصدّق، در ادامه مبارزات ملی، روی داد کانون، برخلاف بینش اسلامی و پشتیبانی پیشین خود از کاشانی، تا پایان کار خویش به حمایت از مصدّق پرداخت؛ زیرا تفکرات او را با برنامه های خویش هم سوتر می دید. سرانجام پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و تا پیش از تابستان ۱۳۳۶، که کانون برای نخستین بار تعطیل شد، کانون به مرکز فعالیت های طرفداران مصدّق تبدیل شد. نویسندگان در این پژوهش، ضمن بررسی مقدمات جریان نهضت ملی، جایگاه و میزان تأثیر کانون نشر حقایق اسلامی را در نهضت ملی تحلیل کرده و به شناسایی علل اقداماتی چون تشکیل جمعیت های مؤتلف اسلامی و حضور فعالانه سیاسی کانون در عرصه مبارزات، تا پایان دولت مصدّق و نهضت ملی، پرداخته اند.
نقش شیعیان در حیات علمی حلب در قرون چهارم و پنجم قمری(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
حلب طی دوران اسلامی از فرهنگ و تمدن درخشانی برخوردار بوده است. از دوره حاکمیت حمدانیان و سپس آل مرداس در این منطقه، حضور فرهنگی و اجتماعی شیعیان در پرتو سیاستهای حمایتی این حاکمیتها و نیز مهاجرت عالمان و شاعران شیعی از دیگر سرزمینهای اسلامی به حلب، پررنگ تر شد و مراکز علمی مهمی چون جامع حلب، کاخها، مدارس و کتابخانه های مشهور در اختیار آنان قرار گرفت، چنان که بازتاب نام و شرح حال عالمان شیعی بسیاری از حلب این دوران در کتب رجالی و تواریخ محلی نشان از این امر دارد. هم زمان عرصه شعر و ادب حلب نیز با حضور شاعران نامدار شیعی چون ابوفراس حمدانی، ناشی صغیر و ابوالقاسم زاهی، برای شیعیان بی رقیب بود. طی این دوران، همچون مهاجرت عالمان شیعی دیگر نقاط به حلب، عالمان شیعی حلب نیز به شهرهای مهم دیگری مانند قم، بغداد و بصره سفر می نمودند که نشان از ارتباط محافل شیعی حلب با شیعیان آن شهرها دارد. در این پژوهش سعی شده تا تصویری از حیات علمی و فرهنگی شیعیان حلب طی دوران مذکور ارائه گردد.
غدیر و آینده جهان اسلام
حوزه های تخصصی:
غدیر واقعه ای است در تاریخ اسلام که مسیر و راه را برای آینده جهانیان تا قیامت روشن و آشکار نموده است. این واقعه بدست مبارک حضرت خاتم الانبیاء محمد بن عبدالله(ص) و بدستور خداوند متعال انجام گرفت که پس از وفات پیامبر اسلام مسلمانان دچار گمراهی و ضلالت نشوند و مسیر هدایت را گم نکنند. با انجام این مأموریت الهی توسط پیامبر(ص) و مشخص و معرفی کردن حضرت علی بن ابیطالب(ع) به عنوان جانشین و مولای مسلمانان، دین کامل و نعمت بر جهانیان تمام گشت و مسیر هدایت برای بشریت تا ابدیت روشن گردید. زیرا این واقعه راهبردی برای رهبری الهی و نظام اوصیاء الهی بود که از آغاز تا انجام تاریخ تداوم دارد و خط اتصال انسان در طول تاریخ به رهبری انبیاء و اوصیاء خواهد بود. این مقاله با هدف تبیین مسیر هدایت بشریت در واقعه غدیر با استناد به قرآن، نهج البلاغه و منابع تاریخی به روش تحقیقی تحلیلی انجام می گیرد.
آئین و رسوم مهریه نزد برخی مسلمانان در سده اول و دوم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
«مهریه» به عنوان یکی از ارکان ازدواج، سنتی دیرپا در میان مسلمانان است که از رسوم و شیوه های خاصی تبعیت می کند. هرچند این رسم از امور امضایی شریعت اسلامی است، اما تغییراتی در آن پدید آمد؛ تغییراتی چون میزان مهر و تعلق وجه آن به خود زن که جایگزین رسوم پیشین شد. این رسم در ادوار مختلف اسلامی تابع دگرگونی اوضاع معیشتی مسلمانان دچار تحولاتی شد و با همه تأکیدات اسلامی، و با شکل گیری مهرالسنه در جامعه اسلامی و اصرار بر اخلاقی بودن آن، هیچ گاه الگوی روشنی مورد اتباع مسلمانان قرار نگرفت. به دلایل گوناگون، این مقوله راهی پر فراز و نشیب پیموده و تحولاتی در چگونگی آن در جامعه اسلامی روی داد. در این مقاله کوشیده شد تا تصویری از این رسم در دو سده اولیه اسلامی که به گونه ای ظرف تحقق سنت اسلامی است، ارائه شود.
جنبش شهرسازی در سده های نخستین خلافت اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هنگامی که اعراب بادیه نشین مسلمان در آغاز قرن هفتم میلادی از صحرای جزیرة العرب به عنوان جهاد دینی به اطراف پراکنده شدند، غیر از آیین جدیدشان، چیزی که مخصوص خود آنان باشد به همراه نداشتند؛ از فنون معماری چیز زیادی نمی دانستند، شهرهایشان جز توده هایی از کلبه های گلی ابتدایی و روستاهایشان جز جوخه هایی از سیاه چادر یا آلونک هایی از نی نبود، و تنها عبادتگاهی که داشتند، کعبه در مکه بود که به هیچ یک از درجات هنر ساختمان ارتباطی نداشت. با این وجود، چند دهه پس از این مهاجرت، به کمک اقوام و ملل مغلوب و امکانات ذاتی آنان جنبشی را آغاز کردند که از آن به «جنبش عمران و شهرسازی» می توان یاد کرد؛ زیرا پس از مدت کوتاهی به برپایی شهرهایی چون کوفه، بصره، واسط و بغداد در شرق و فسطاط و رام الله در غرب اقدام کردند. هدف از این پژوهش با اتکا به منابع و شواهد تاریخی پاسخ بدین سؤال است که چه عواملی اعراب صحراگرد را بر آن داشت تا به درک تاریخی ضرورت چنین پدیده ای نائل شوند.
تاریخ بخارای غُنجار و نقل های برجای مانده از آن(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
تاریخ های محلی یکی از منابع بسیار با ارزش در شناخت تاریخ و جغرافیای دنیای اسلام و مهم تر از آن شناخت رجال و دانشمندان اسلامی و تحقیق درباره تمدن و فرهنگ اسلامی هستند. در این زمینه، خراسان پیشتاز است و آثار فراوانی درباره آن در قرن های سوم تا ششم تألیف شده است. یکی از این آثار که منبعی منحصر به فرد درباره شهر بخارا بوده است، تاریخ بخارای غنجار است که به سال 412 ﻫ . ق درگذشته است. از این اثر، نسخه ای شناخته نشده و تنها بخش هایی از آن در منابع بعدی بر جای مانده است. این مقاله به بررسی زندگی غنجار، تاریخ بخارا و قطعات باقی مانده آن می پردازد.
مقایسه ساختار و برنامه های مراکز آموزشی جهان اسلام (تا پایان قرن هفتم هجری) و اروپای قرون وسطا(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
جدای از موارد قطعی تأثیرگذاری فرهنگ و تمدن اسلامی بر غرب، مشابهت ها و تفاوت هایی میان برخی ابعاد فرهنگی و تمدنی این دو تمدن وجود دارد. در تحقیق های جدید و کتاب های تاریخ علم و تمدن به نکته های فراوانی در این زمینه اشاره شده است ولی مسئله اصلی این نوشتار تبیین وجوه اشتراک و افتراق جهان اسلام و اروپا در نظام و برنامه های آموزشی، شیوه های تدوین، ضوابط حاکم بر امر آموزش و مواد درسی است. به نظر می رسد با توجه به وجوه اشتراک جهان اسلام و اروپا در این موارد و به دلیل تقدم زمانی تحولات جهان اسلام و راههای مختلف تعامل علمی و فرهنگی مسلمانان و اروپائیان، نظام و مراکز آموزشی مسلمانان تأثیر مثبت و عمیقی بر رشد آموزش در اروپا داشته است.
تصحیف در نام صحابه رسول الله (ص)(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
تصحیف به معنای دگرگونی و جابه جائی در نقطه ها و حروف یک کلمه با حفظ ساختار کلی ان، یکی از آفات منابع مکتوب است که در منابع تاریخ اسلام هم به چشم می خورد. منابع صحابه نگاری و کتابهای تراجم در بردارنده نمونه های زیادی از تصحیف در نام صحابه پیامبر اعظم (ص) است که بی توجهی به آن گاه پژوهشگران را در مسیر فهم گزاره های تاریخی مربوط به سیره نبوی با دشواریهایی روبرو می سازد. این نوشتار با واکاوی منابع تراجم نگاری کوشیده است ضمن بررسی علل وقوع تصحیف و انواع آن در نام صحابه، مصادیق تصحیف را مشخص سازد و پس از بررسی پیامدهای تصحیف در فهم سیره نبوی، راههای تشخیص تصحیف را به پژوهشگران پیشنهاد نماید.
بررسی زمینه ها و علل به قدرت رسیدن بردگان و دون پایگان در سرزمین های اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
یکی از نکات جالب توجه در تاریخ سرزمین های اسلامی، به قدرت رسیدن بردگان و افراد دون پایه و گاه دارای پیشینه سوء است. این گونه افراد که روزگاری به عنوان برده و غلام به دربار سلاطین راه یافته بودند، به صورت ارادی یا غیر ارادی، با استفاده از شرایط سیاسی و اجتماعی که در جوامع اسلامی پیش می آمد، می توانستند به قدرت برسند و به فرمانروایانی قدرتمند تبدیل شوند و برای مدتی سرنوشت منطقه ای را به دست گیرند، یا برای مسلمانان، خلیفه و سلطان تعیین کنند.
این مقاله بر آن است تا با بررسی متون فارسی و عربی که به دست مسلمانان نوشته شده، به این سؤال پاسخ دهد که چه عوامل و زمینه هایی سبب می شد تا عده ای غلام و برده یا دون پایه بتوانند زمام قدرت و حکومت را در سرزمین های اسلامی به دست گیرند و حکومت های موروثی تشکیل دهند.
نقش مساجد هند در اسلام پذیری و معماری هندیان
حوزه های تخصصی:
اسلام اندکی پس از ظهور، در تمام کشورهای پیرامون شبه جزیره ی عربستان و حتّی کشورهای دوردست پذیرفته شد و همه ی عرصه های زندگی خصوصی و اجتماعی آنان را تحت تأثیر قرار داد. شبه قاره هند از جمله جوامعی بود که با حضور مسلمانان به شدت تحت تأثیر اسلام قرار گرفته و دچار تغییراتی شد. همراه با گسترش اسلام در هند، مسجد به عنوان مهم ترین عامل فیزیکی و پایگاه اسلامی متأثر از فرهنگ اسلامی بنا گردید. این مساجد هم جایگاهی برای عبادت مسلمانان بود و هم مکانی برای تعلیم علومی مثل فقه و اصول. مساجدی که با تلفیق معماری اسلامی و هندو به جای معبد هندوها ساخته می شد، نقش زیادی در مسلمان کردن هندوها داشت. در این پژوهش، پس از توضیحاتی در مورد چگونگی ورود اسلام به منطقه ی هند، به بررسی نقش مساجد ساخته شده در اسلام پذیری مردم آن منطقه می پردازد. علاوه بر این معماری این مساجد و کارکردهای مختلف آن نیز بررسی خواهد شد.