درخت حوزه‌های تخصصی

در کتابهای حدیثی امامیه روایاتی وجود دارد که ظاهر ابتدایی آن مبغوضیت قیام قبل از ظهور حضرت حجت؟عج؟ است. گاهی اوقات برخی افراد غیرکارشناس و ناآشنا با اصول و مبانی دین مقدس اسلام، برداشت درستی از این روایات نداشته و تصور میکنند که هرگونه اقدام به منظور اصلاح جامعه یا نظام سیاسی آن جایز نیست و شیعیان در عصر غیبت نه نسبت به دستوراتی که به گونهای با اصلاح امور جامعه مرتبط است _ نظیر امر به معروف و نهی از منکر _ وظیفهای دارند نه نسبت به زمینهسازی برای ظهور. گاهی هم فرصتطلبان از این روایات در جهت مقاصد باطل خود استفاده میکنند. به نظر نگارنده این روایات از زمره متشابهات است و باید در پرتو اصول و مبانی محکم تفسیر شوند؛ همانطور که امامان اهلبیت؟عهم؟ بدان راهنمایی کردهاند. در این مقاله روایاتی که تصور میشود با این مسئله ارتباط دارد به هشت دسته تقسیم شده و با بررسی کارشناسی مشخص گردید که تنها ظاهر ابتدایی یک دسته از این روایات موهم چنین برداشت اشتباهی است و این ظهور ابتدایی با مراجعه به ادله محکم قطعی از بین میرود؛ افزون بر اینکه نسبت به صدور هیچ یک از روایات این دسته از امام معصوم؟عهم؟ اطمینانی وجود ندارد.

این پژوهش با هدف ارائه الگوی روشهای اصلاح و تغییر رفتارهای فردی و اجتماعی با رویکرد فلسفی انتظار انجام شده است. براساس این روش، تلاش محققان بر آن بوده است تا با استفاده از روش نمونهگیری هدفمند متون چاپی (کتاب، مقالات و سایتها) حوزه مهدویت و نیز تعداد 6 نفر از صاحبنظران عرصه مهدویت را به عنوان مشارکتکنندگان اصلی پژوهش انتخاب کند. برای همین از دو ابزار اصلی گردآوری دادهها، مرور اسناد و مصاحبه استفاده شد. برای بهدست آوردن اعتبار و روایی دادهها از بازبینی مشارکتکنندگان و مرور متخصصان در پژوهش استفاده شد. دادهها به روش تحلیل محتوا بررسی شدند. با بررسی دادههای بهدستآمده در مرحله اول کدگذاری باز، 282 مفهوم به دست آمد. دادههای مرحله دوم کدگذاری باز، در قالب 112 مفهوم و 19 مقوله عمده طبقهبندی شدند. در مرحله کدگذاری محوری، 12 مقوله هستهای تعیین شدند. در مرحله کدگذاری انتخابی نیز 12 مقوله هستهای به سطح انتزاعی بالاتر ارتقاء داده شد. در نتیجه، این الگو نشان داد: اصلاح و تغییر رفتارهای فردی و اجتماعی در عصر انتظار، متضمن فهم شرایط علّی (معرفتی، عاطفی و رفتاری)، زمینهای و مداخلهای است که تحت راهبردهایی به نتایج قابل قبول منجر خواهد شد.

بررسی تاریخ اجتماعی جوامع گذشته، ما را به کشف نوع زندگی اقوام و گروههایی از مردم سوق میدهد که در صف حکام و نخبگان سیاسی جامعه قرار ندارند. این کشف لایههای نهان، صرفاً با شاخصبندی مؤلفههای تاریخ اجتماعی امکانپذیر است. پژوهش پیشرو، با بررسی مؤلفههای تاریخ اجتماعی شیعیان امامیه بغداد از عصر غیبت صغرای امام مهدی؟عج؟ تا افول دولت آلبویه، وضعیت اجتماعی این طیف مذهبی خاص را مورد مداقه قرار میدهد. مؤلفههایی همچون: حِرف و مشاغل، مراسم مذهبی، ارتباط شیعیان با اهلسنت و محافل علمی و آموزشی. تحقیق پیش رو، شناخت بهتری از عوامل موثر بر سبک زندگی شیعیان بغداد در این بازه زمانی به ما ارائه میدهد. عواملی چون غیبت امام؟عج؟، حضور وکلای اربعه و نیز قدرتگیری دولت شیعی آلبویه بر سبک زندگی شیعیان تأثیرگذار بوده است.

معنویت دینی برآیند و حاصل شکلی از زیستن است که بر پایه رابطه قلبی _ ایمانی با خدا و پیوند حبی نسبت به پیامبر و اهلبیت طاهریناش شکل گرفته، اعمال و زندگی فرد معنوی را بر پایه تعالیم وحیانی و تلاش برای برپایی حکومت ولیعصر؟عج؟ تبلور میبخشد. با توجه به گسترش جریانهای معنوی جدید که ماهیتی تکثرگرا داشته مخاطبان را به ورطه نسبیتگرایی و اباحهگرایی سوق میدهند، معنویت دینی معنویتی به دور از اباحهگرایی و نسبیتاندیشی معرفتی یا اخلاقی است. این نوشتار با روش توصیفی _ تحلیلی و برپایه محکمات عقلی و نقلی هویت معنویت دینی را از منظر آموزههای شیعی _ مهدوی در چهار بخش معرفتشناختی، هستیشناختی، انسانشناختی و وظیفهشناختی مورد بررسی قرار داده و به این نتایج رسیده است که معنویت دینی قائل به عقلانیت، وحیانیت، وجود خدا، عصمت و علم فرابشری و پیامبر و امام معصوم، ضرورت اقتدا به امام معصوم برای دوری از انحرافات، وجود و اصالت روح و امام معصوم به عنوان واسطه فیض و ولی نعم است و معنویت دینی آخرتگرا، شریعتگرا و اعتدالگرا، قائل به پذیرش ولایت معصوم به عنوان شرط قبولی اعمال و بالاخره ضرورت احیای امر معصوم به عنوان اصلیترین وظیفه منتظران حقیقی است.

صهیونیسم اندیشهای است که معتقد به تأسیس دولت یهودی در فلسطین در آخرالزمان است. این تفکر همواره با تفکر نجاتبخشی برای یهودیان همراه بوده؛ ازینرو صهیونیسم با آموزه موعود پیوندی ناگسستنی دارد. این مقاله تلاش دارد که با تعریف صهیونیسم و معرفی انواع آن در یهودیت و مسیحیت، به بررسی آموزه موعود بپردازد و بیان کند که در تمام انواع صهیونیسم (یعنی صهیونیسم دینی در یهودیت، صهیونیسم سیاسی_ دینی در مسیحیت، صهیونیسم سیاسی در یهودیت و صهیونیسم فرهنگی در یهودیت) همواره آموزه موعود نقش اساسی داشته است. همچنین در بررسی گونهشناسی موعود، تحلیل نماید که بازگشت صهیونیسم فرهنگی به صهیونیسم دینی در یهودیت است و صهیونیسم سیاسی یهودی ریشه در صهیونیسم سیاسی _ دینی مسیحیت دارد و تفاوت عمده این دو تفکر این است که تشکیل دولت یهودی در فلسطین در صهونیسم فرهنگی و دینی که برگرفته از شریعت یهودی و تورات و تلمود است، منوط به ظهور ماشیح و موعود است؛ اما در تفکر صهیونیسم سیاسی در یهودیت و نیز صهیونیسم سیاسی مسیحیت، تحقق دولت یهودی، قبل از ظهور موعود است و همین امر سبب اختلاف میان آنان است.