شهره پیرانی

به همان اندازه که برآمدن و ظهور قدرت ها در عرصه جهانی امری طبیعی است، افول و فرود آن ها نیز امری طبیعی است. عوامل متعددی بسته به نوع قدرت برتری در این صعود و افول نقش دارند؛ جنگ، اقتصاد، هزینه های ناشی از ابرقدرت بودن، سیاست های جهانی، افول ایدئولوژی ها و مواردی از این دست از مهمترین دلایل این افول هستند. ایالات متحده آمریکا که دوران صعود در عرصه جهانی را از قرن نوزدهم آغاز کرده بود، پس از پایان جنگ سرد و با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، به عنوان یک قدرت هژمون در عرصه بین الملل شناخته شد. با این وجود از همان زمان نشانه هایی مبنی بر افول این قدرت نیز قابل مشاهده بود. مطالعات نشان داده که ایالات متحده از نظر شاخص های سیاسی همانند دمکراسی، حقوق بشر، قدرت نرم (آموزش، تحصیلات تکمیلی و تعداد دانشجویان خارجی،کمک به کشورهای کمتر برخوردار و...)، قدرت نظامی(بودجه نظامی و هزینه های نظامی قدرت های رقیب) ، قدرت اقتصادی و سایر شاخص های برتری هژمونیک، فاصله اش با سایر رقبای جهانی در حال کاهش است. مقاله حاضر درصدد است عوامل سیاسی- اقتصادی این کشور که منجر به افول اقتصادی را بررسی نموده. سوال اصلی ما این است که عوامل موثر سیاسی- اقتصادی افول هژمون آمریکا کدامند؟ روش این مقاله کیفی از نوع توصیفی تحلیلی است که از منابع اسنادی و کتابخانه ای برای پاسخ به سوال اصلی بهره می برد.

برجسته ترین و مهم ترین کار ویژه ی متولیان بخش نظامی امنیتی یک کشور، گزینش و کاربست راهبرد مطلوب به منظور عینیت بخشی به امنیت مرزی سرزمینی است. ایران در گستره ی بحران زا و چالش آفرین غرب آسیا قرار دارد و مشخصاً نواحی غربی آن از دیرباز در معرض تهدیداتِ وجودی و پایدار قرار داشته است. تصمیم سازان حوزه سیاسی دفاعی ایران علاوه بر استقرار یگان های کارآزموده ی نظامی اطلاعاتی در مناطق مرزی، اتخاذ یک راهبرد برون مرزی به منظور دور نگه داشتن تهدیدات از مرزهای بین المللی را اهرمی مناسب می پندارند که فقدان آن تأمین و تثبیت امنیت در چنین محیط بحران زایی را دشوار می سازد. سؤال اصلی پژوهش این است که راهبرد بازدارندگی برون مرزی چه جایگاهی در منظومه ی سیاست دفاعی امنیتی ایران در منطقه غرب آسیا دارد؟ راهبرد برون مرزی ایران دارای چهار لایه ی دفاعی در عراق، سوریه، لبنان و یمن است، در این میان سپاه قدس محور شبکه را تشکیل داده و حزب الله لبنان، حشدالشعبی، انصارالله، تیپ فاطمیون و زینبیون حلقه های شبکه را شکل می دهند. این راهبرد ماهیت تهاجمی نداشته بلکه هدف پایه ای آن ایجاد نوعی سامانه ی بازدارنده و تدافعی جهت مقابله با منابع تهدید است. یافته های پژوهش نشان می دهد که پیامدهای مطلوب راهبرد بازدارندگی برون مرزی نظیر مقابله با تهدید تروریسم، موازنه نامتقارن در برابر دشمنانی نظیر آمریکا و اسرائیل، تقویت عمق استراتژیک و در نهایت حفظ و تثبیت امنیت سرزمینی باعث شده تا در سپهر سیاست خارجی ایران جایگاه بسیار مهمی داشته باشد. روش پژوهش کیفی بوده، مسئله اصلی با رویکرد توصیفی تحلیلی بررسی شده و ابزار گردآوری داده ها نیز فیش برداری است.

هم زمان با شروع بحران داخلی در سوریه، بازیگران داخلی، منطقه ای و بین المللی با رفتار و اقدامات خود، جهت گیری های مختلفی را در رابطه با این کشور که ازلحاظ ژئوپلیتیک (جغرافیای سیاسی) و ژئواستراتژیک اهمیت خاصی در غرب آسیا برخوردار است، درپیش گرفتند. امریکا نیز به عنوان یک ابرقدرت و با منافع جهانی تلاش کرد تا با رویکردی مداخله گرایانه در بحران سوریه هم بتواند منافع امریکا و هم منافع متحدین منطقه ای خود را تأمین کند. این کشور ابتدا با حمایت از مخالفین عرب سوری سعی در براندازی رژیم اسد و ضربه زدن به متحدان آن داشت. با درخواست قانونی دولت سوریه برای ورود ایران و روسیه به این کشور و برهم خوردن توازن قدرت در سوریه، امریکایی ها در رسیدن به اهداف اولیه با شکست روبه رو شدند. ضعف و شکست مخالفین عرب در برابر دولت سوریه و متحدان آن، امریکایی ها را به سمت نزدیکی به کردها سوق داد تا بتوانند با استفاده از نیروهای کردی، منافع خود را در سوریه تأمین کنند. پرسشی که در این مقاله مطرح می شود این است که راهبرد و  اهداف امریکا درجهت نزدیکی به کردها در پرتو تحولات سوریه، مبتنی بر چه مؤلفه هایی است؟ فرضیه ای که جهت پاسخ به پرسش اصلی مطرح می شود بیان می دارد که سیاست خارجی امریکا درقبال کردهای سوریه با رویکردی عقلانی، درراستای برهم زدن توازن قدرت به ضرر ائتلاف ایران روسیه و سوریه، محور مقاومت و جلوگیری از زیاده خواهی های ترکیه، طرح ریزی شده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه صورت گرفته است. داده های پژوهش حاکی از این امر است که نزدیکی امریکا به کردها از زمان ائتلاف تا سال 2019، درجهت ایجاد موجودیتی کردی و بهره گیری از آن برای مقابله با تهدیدات یادشده، با موفقیت همراه بوده است.

پوشش رسانهای اخبار تروریستی هم بر مخاطبان اخبار و هم بر عملکرد تروریست ها و گروههای تروریستی، تأثیرات غیرقابل انکاری میگذارد که نمی توان به راحتی از آنها چشم پوشید. این مقاله با هدف بررسی روانشناسی سیاسی پوشش خبری اقدامات تروریستی بر گروههای بالا نوشته شده است. این مقاله در پی بررسی علل تأثیرپذیری از رسانه های جمعی در مورد اخبار تروریستی و نیز پیامدهای این تأثیرپذیری است. این تأثیرپذیری را هم از دیدگاه گروههای تروریستی مدنظر قرار میدهد هم از دیدگاه مخاطبان اخبار رسانه ها تا دریابد که پوشش اخبار تروریستی چه تأثیری بر کنش گروه های تروریستی، تروریست ها و مخاطبان اخبار تروریستی دارد؟ فرضیه این پژوهش این است که پوشش خبری اخبار تروریستی هم میتواند به عنوان یک ابزار در دست تروریست ها برای معرفی خود، اهداف، جذب حامی و نیز توجیه اقدامات تروریستی شان باشد و هم میتواند مخاطبان عادی را در معرض تنش های روانی قرار دهد. در نتیجه گیری پیشنهادشده است پوشش اخبار بود اعم از پخش تصاویر تروریستی، نام بردن از گروههای تروریستی، عبارتهای به کاررفته در خبر و تعداد تکرار اخبار به گونه ای عمل شود که این قبیل آسیب ها را به حداقل برسد. مقاله با روش کیفی از نوع توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی نوشته شده است.

متأثر از گسترش رخداد های خشونت بار، فرقه گرایانه و تروریستی در یک دهه ی اخیر، غالب تحلیل گران و پژوهشگران سیاسی در یک دهه اخیر کوشیده اند تا ضمن بحث پیرامون رفتار فردی و جمعی انسان ها، درباره زمینه ها و علل گسترش افراطی گرایی و خشونت سیاسی تأمل کنند. توجه به نقش مؤلفه های فرهنگی و مذهبی با هدف چرایی گرایش افراد به انجام اقدامات خشونت بار، به عنوان یکی از مهمترین دلایل برای فهم خشونت سیاسی در این مقاله مورد توجه است. در این مقاله تلاش خواهد کنش های معطوف به خشونت داعش در چارچوب عوامل فرهنگی- مذهبی مورد تحلیل، نقد و ارزیابی قرار گیرد <br /> پرسش اصلی این است که دلایل و زمینه ها و ساختارهای فرهنگی و مذهبی در بروز خشونت درمیان اعضای گروه داعش کدام اند؟فرضیه پژوهش حاضر نیز بر این مبناست که خشونت داعش برآمده از عواملی نظیر بازتولید فرهنگ خشونت، تعصب مذهبی، بحران معنا، احساس تحقیر، تبعیض، احساس بی ارزشی و عدم کفایت و جایگاه است. محورهای اصلی این مقاله، مهمترین عوامل فرهنگی-مذهبی در بروز خشونت داعش شامل تعصب مذهبی، فرهنگ افتخار، احساس تبعیض و تحقیر فرهنگی- مذهبی، بحران معنا و گم گشتگی هویتی و میل به بقاء و غلبه بر اضطراب مرگ را مورد توجه قرار می دهد.

فهم دلایل و زمینه های شکل گیری خشونت و تروریسم یکی از حوزه های اصلی روان شناسی سیاسی است. اینکه چگونه اقدامات خشونت بار شکل می گیرد و متأثر از چه دلایلی شاهد تصاعد اقدامات خشونت بار در نیمه اول قرن بیست ویکم هستیم. توجه به مؤلفه های محرومیت مادی و غیر مادی، همواره به عنوان یکی از مهمترین دلایل ارائه شده برای فهم خشونت سیاسی توسط اندیشمندان سیاسی مطرح شده است. در این مقاله تلاش خواهد کنش های معطوف به خشونت داعش در چارچوب نظریه منازعه واقع گرایانه مورد تحلیل قرار گیرد. پرسش اصلی این است که زمینه ها و ساختارهای محرومیت مادی و غیرمادی بروز خشونت گروه داعش کدام است و چه ابعادی از محرومیت در گرایش اعضای داعش به خشونت موثر بوده است؟ فرضیه پژوهش حاضر نیز بر این مبناست که خشونت داعش حاصل مجموعه ای از عوامل از قبیل واکنش به تجربه استعمار، بحران هویت، ناکامی- سرخوردگی، تحقیر، تبعیض و جنگجویان خارجی نیز  به خصوص کشورهای غربی، حس تبعیض و تحقیر، شهروند درجه دو بودن و فقر، بیان می کنند که موجب رواج خشونت عریان از سوی داعش شده است. با این وجود، بر اساس نظریات محرومیت- پرخاشگری، محرومیت نسبی و تعارض واقع گرایانه می توان از طریق عطف نظر به سه شاخص اصلی بحث را ارائه نمود: ابتدا تأکید بر ناکامی- سرخوردگی به عنوان دلایل جذب شدن به داعش، دوم تأکید بر محرومیت نسبی و عوامل روان شناختی و سوم تعارض بیناگروهی. در مقاله حاضر، به نحوی دقیق و تحلیلی- انتقادی این سه بعد مورد توجه قرار می گیرد.

داعش گروهی سلفی تکفیری با معرفی خود به عنوان درون گروه و مخالفانش به عنوان برون گروه به تعریف هویت اجتماعی برای خود و اعضایش دست می زند. پایه های این هویت مبتنی بر ادعای حفظ ارزش های اسلامی و عزت نفس مسلمانان و ارائه ثبات و قطعیت است. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش هاست: گروه داعش در تعریف هویت اجتماعی خود چه شاخص هایی را در نظر می گیرد؟ برون گروه داعش شامل چه گروه هایی است؟ عوامل اصلی جذابیت هویت اجتماعی تعریف شده توسط داعش برای اعضای این گروه کدام است؟ فرضیه مقاله آن است که داعش با ارائه یک هویت جمعی مبتنی بر آموزه های تکفیری و با شعار بازگرداندن افتخار و عزت نفس مسلمانان و نیز تعریف هویت های برون گروهی، توانسته طیف وسیعی از مسلمانان و نوکیشان را به خود جذب کند. داعش به طور مستمر در پی ایجاد فضای دوقطبی و تأکید بر هویت درون گروه و برون گروه است و با استفاده از این فضا، هویت خویش را هویت خالص و برتر و هویت مقابلش را اهریمنی و پست معرفی می کند و به این وسیله به توجیه اقدامات خشونت آمیز خود می پردازد.

"کتاب «ایرانیان و اندیشه تجدد» به قلم دکتر جمشید بهنام در سال 1375 توسط انتشارات فرزان به چاپ رسید و در سال 1383 تجدید چاپ شد. کتاب در یک مقدمه و چهار فصل مشتمل و 220 صفحه در پی پرداختن به روند نوسازی و تجدد خواهی در ایران در فاصله زمانی 150 سال (1820-1979م/1235ق-1357ش) به نگارش در آمده است. در مقدمه کتاب نویسنده با اشاره به این که ابعاد تجدد غربی به دو طریق «وضع استعماری» و «وضع غیر استعماری وابسته به کشورهای دیگر» منتقل شده است، معتقد است که هر چند بین این دو وضعیت شباهت زیادی وجود دارد؛ اما تفاوت های سیاسی و اجتماعی و خصوصا فرهنگی به گونه ای بود که روند تجدد در کشورهای دسته دوم به شکل دیگری ظاهر شد و دخالت غرب سبب ایجاد نوعی خودآگاهی در میان گروهی کوچک از روشنفکران و فرمانداران ممالک قدیمی شد (صص 4 و 5) نویسنده در ادامه به ارزیابی برخی از کشورهایی که به شیوه دوم تحت تاثیر غرب قرار می گیرند (همانند روسیه، چین، ژاپن، عثمانی و ایران) پرداخته و به طور اجمالی، ورودی به اولین برخوردهای ایران با غرب دارد (صص 10-15) ..."